نخبگان حوزوي از ضرورت تحول در حوزه‌ها مي‌گويند:تهيه نقشه راه حوزه‌هاي علميه و منطق تحول نيازمند مدد گرفتن از قرآن است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: نخبگان حوزوي از ضرورت تحول در حوزه‌ها مي‌گويند:تهيه نقشه راه حوزه‌هاي علميه و منطق تحول نيازمند مدد گرفتن از قرآن است
گروه گزارش: تحولي كه در حوزه مي‌خواهد رخ دهد، اگر در آن نگاه به قرآن، رعايت نشود، اين تحول زمين مي‌خورد و جلو نمي‌رود. ما هم مي‌توانيم انرژي مضاعفي را از قرآن براي پيمودن راه تحول بگيريم و هم مي‌توانيم در تهيه نقشه راه از قرآن مدد بگيريم و هم مي‌توانيم منطق تحول را بر اساس آنچه قرآن ارائه مي‌كند تعريف كنيم.
در سالروز بيانات مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) در مورد «ضرورت تحول در حوزه‌هاي علميه» كه در جمع نخبگان حوزوي و در آذرماه سال گذشته انجام پذيرفت، خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، گفت‌وگوهايي را در اين مورد با برخي از نخبگان حوزوي انجام داد كه در ذيل مي‌آيد.

حجت‌الاسلام مبلغي در مورد ضرورت تحول در حوزه، تصريح كرد: تحول در حوزه يك ضرورت اولي، اصلي، زيرساختي و فوري براي حوزه است و اگر فرصت كنوني پيش آمده كه در اثر هوشياري و هشدار مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) شكل گرفته را حوزه از دست بدهد، بعيد مي‌نمايد كه فرصت ديگري بتواند به دست بياورد. از اين حيث كه در گذشته ممكن است ما آثار مغلوبيت و آثار عقب‌ماندگي را نسبت به زمان و تحول در حوزه ببينيم و بازگشت در چنان شرايطي بسيار دشوار است. حتي گاهي نسبت به پاره‌اي از ابعاد تحول غير ممكن است.

رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، اذعان كرد: لذا الآن اين فرصت، موقعيتي طلايي است و مقام معظم رهبري (مدظله‌العالي) هم با نگاهي جامع ابعاد تحول را ارائه فرمودند و قبل از هر چيزي از شئون مربوط به حوزه، تحول است؛ چون تحول تأثير شگرف خود را بر همه ابعاد حوزوي؛ آموزش، پژوهش، ارتباطات تبليغي، ارتباطات داخلي و خارجي و مديريت بر جاي مي‌گذارد و به نظر مي‌رسد كه ما در اين زمينه اگر بتوانيم سريعا متناسب با ابعادي كه مقام معظم رهبري مطرح فرمودند، نقشه راهي را تهيه و تدوين كنيم و به اين سمت برويم و ان‌شاءالله بتوانيم از اين فرصت استفاده كنيم وگرنه من بعيد مي‌دانم كه ديگر بتوان چنين فرصتي را به دست آورد.

حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدموسي ميرمدرس» در اين رابطه اظهار كرد: در واقع افق درخشاني را مقام معظم رهبري (مد ظله العالي) ترسيم فرمودند كه در بعضي از زمينه‌ها اين افق به درستي درك نشده است؛ مثلا فرض بفرماييد در زمينه فرهنگ‌سازي هنوز كساني هستند كه اساسا فرهنگ‌سازي را لازم نمي‌دانند، در حالي‌كه در دنياي جديد و در عرصه مديريت جديد و مديريت تحول، معتقد هستند كه يكي از محورهاي تحول اين است كه زيرمجموعه و كساني كه مي‌خواهند تحول در مورد آن‌ها تحقق پيدا كند، اين تحول را بپذيرند و اين جز با فرهنگ‌سازي تحقق پيدا نمي‌كند.

مسئول دفتر پي‌گيري فرامين و مطالبات مقام معظم رهبري(مدظله‌العالي) از حوزه علميه، در ادامه سخنانش افزود: چطور ممكن است ما بدون فرهنگ‌سازي بتوانيم اين ادبيات را جا بياندازيم. و ديگر اين‌كه گستره و ابعاد تحول بايد تبيين شود و بدانيم منظور از تحول چيست؟ ولي متأسفانه عده‌اي هستند كه تحول را تنها منحصر در آموزش ديده‌اند و آموزش را هم مختص به فقه و اصول كرده‌اند. البته فقه و اصول براي ما خيلي اهيمت دارد ولي آموزش كه فقط اين‌ها نيست.

حجت‌الاسلام و المسلمين «عبدالعلي رضايي»، نيز گفت: آن‌چه كه مقام معظم رهبري تحت عنوان تحول در حوزه‌هاي علميه مطرح كردند، فضاي جديدي را در سطوح مختلف حوزه ايجاد كرد، مخصوصا در قشر فضلاي حوزه، آن‌هايي كه به هر صورت فضاي بيشتري را داشتند تا تحول‌گرايي را دنبال كنند و امروز در سطح مديريت مياني حوزه هستند؛ يعني در سطح مديريت مراكزي كه امروز مديريت حوزه را بر عهده دارند، يك حركت نسبتا پايداري را شروع كردند.

حجت‌الاسلام نيك‌منش تصريح كرد: خوشبختانه پس از هر سخنراني مقام معظم رهبري در مقوله‌هاي مختلف؛ مانند تحول در حوزه (يا دانشگاه)، جنبش نرم‌افزاري، مهندسي فرهنگي و... موجي از احساسات، سازمان و جامعه مخاطب اين سخنان را فرا مي‌گيرد و تا ماه‌ها شاهد برپايي همايش‌ها و ميزگردها و... در رسانه‌هاي ملي و محلي و سازماني بوده و هستيم. اما متأسفانه در غالب موارد، عكس‌العمل مخاطبان در همين امور محدود مي‌شود و پس از آن گويا مطالبه و هشداري از سوي رهبري نظام اسلامي كه محور انقلاب و توسعه نظام نظام اجتماعي هستند صادر نشده است!

حجت‌الاسلام ميرمدرس، در راستاي فعاليت‌هاي انجام شده د رمورد ضرورت تحول در حوزه‌هاي علميه اظهار كرد: ما حدود 25 محور را تعريف كرديم كه يكي از آن‌ها خبرنامه «تحول» است كه تا به حال 5 شماره آن منتشر شده و آخرين شماره‌اش ويژه‌نامه ديدار 8 آذر 86 است و حدودا براي 1500 نفر از مخاطبين كيفي؛ مثل مسئولان و مديران عالي حوزه‌هاي علميه، مسئولان عالي نظام، ائمه جمعه و جماعات، مديران سراسر كشور و بسياري از شخصيت‌هاي فرهنگي ارسال مي‌شود.

وي دومين قدم برداشته در زمينه فرهنگ‌سازي در باب تحول در حوزه‌هاي علميه را اين‌گونه بازگو كرد: كار دومي كه در قلمرو فرهنگ‌سازي اجرا شده است، تهيه طرح «اولين همايش بزرگ تحول و بالندگي در حوزه» است كه داراي سه پيش‌همايش است كه اين سه پيش‌همايش؛ يكي فراخوان مقالات، موضوعات، طرح‌ها و ايده‌هاي نو هست، دومي كميسيون‌هاي تخصصي است كه حدود 5 تا 6 كميسيون را شامل مي‌شود و آخرين آن‌ها نمايشگاهي است كه عملكرد ستادها و مجموعه‌هايي را كه در عرصه تحول فعال بودند در آن‌جا به نمايش گذاشته مي‌شود.

مسئول دفتر پي‌گيري مطالبات مقام معظم رهبري از حوزه علميه اذعان كرد: كار سوم در عرصه فرهنگ‌سازي، تهيه سياست‌هاي تدوين سلسله مجاهدات آشنايي با انديشه رهبران و نخبگان عرصه تحول در حوزه‌هاي علميه است؛ زيرا براي آن‌كه ما بخواهيم برنامه‌ريزي براي حوزه داشته باشيم، بايد وضعيت موجود را به درستي بشناسيم، آسيب‌شناسي بكنيم و در واقع محيط بيرون و درون را شناخته و نسبت بين اين دو محيط را دريابيم و بعد از آن، آينده مطلوب را بتوانيم ترسيم كنيم؛ يعني آينده مطلوب حوزه از چشم‌انداز حضرت امام(ره)، مقام معظم رهبري و بزرگان تحول‌خواه در طول تاريخ؛ هم‌چون شهيد صدر، مرحوم مظفر، مرحوم شهيد بهشتي و ساير بزرگاني كه در عرصه تحول حرفي براي گفتن داشتند.

حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدموسي ميرمدرس» گفت: در اين بخش ما ايده‌هاي آن‌ها در زمينه پژوهش، آموزش، ساختار، مديريت و ساير ساحت‌ها را گردآوري مي‌كنيم و در پايان هر كتاب، يك مدل مفهومي از مجموعه ايده‌ها استخراج مي‌كنيم كه در اولين كار در رابطه با سخن‌هاي مقام معظم رهبري، كتابي تحت عنوان «تحول و بالندگي حوزه‌هاي علميه در چشم‌انداز مقام معظم رهبري» به همين نحوي كه عرض كردم، انجام گرفته و در شمارگان سه هزار نسخه در تابستان امسال منتشر شده است.

ميرمدرس در مورد بخش دوم كارهاي خود در اين يك سال تصريح كرد: بخش دوم كارهايي كه ما انجام داديم در زمينه برنامه‌ريزي راهبردي است. در اين زمينه ما چند كار اساسي انجام داديم. تصور ما اين است كه اگر بناست تا كاري در عرصه آينده‌نگاري براي حوزه‌ها صورت گيرد، بايد در قالب يك نقشه جامع تحول، در فرآيند مهندسي و مديريت تحول ساماندهي شود. همان‌طور كه نقشه جامع علمي كشور تدوين شده و الآن ويرايش سومش در حال بررسي هست، بايد نقشه جامع تحولي هم در حوزه طراحي شود تا بتوان همه آنچه كه در ساحت‌هاي مختلف مورد نظر بوده است را ارائه داد.

مسئول دفتر پيگيري فرامين و مطالبات مقام معظم رهبري از حوزه علميه افزود: در اين عرصه لازم است در نقشه جامع تحول، مباني و مفاهيم نظري مديريت تحول تبيين شود، محيط بيروني و دروني حوزه و نسبت بين آن‌ها توصيف شود و بعد هم الگوي نظري و مدل عيني تحول شناسايي شده و در ادامه بومي‌سازي و ترسيم شود. بعد از آن هم اسناد راهبردي تحول مبتني بر آينده‌نگاري تنظيم شود. بعد از اين كارها مدل عملياتي همه جانبه تحول در حوزه طراحي و نمونه‌سازي شود؛ يعني بعد از اين‌كه اين مدل كاملا طراحي شد، در يك مجموعه به صورت آزمايشي اين مدل را تطبيق داده و اجرا شود و بعد از اين‌كه اين مدل اجرايش به صورت آزمايشي جواب داد، آن وقت در گستره حوزه تعميم داده شود.

حجت‌الاسلام رضايي نيز در اين رابطه تصريح كرد: اقدامات خوبي در طول سال گذشته شروع شده كه امروز تقريبا در فضاي سالگرد آن پيام بعضي از اين‌ها به بار مي‌نشيند؛ يعني تهيه «نقشه جامع علمي تحول» يكي از دستاوردهايي است كه با كمك مراكز حوزوي تهيه شده و در شرف به استحضار رساندن مقام معظم رهبري است.

عضو كميته‌هاي علمي كميسيون حوزوي شورايعالي انقلاب فرهنگي در ادامه سخنانش افزود: هم‌چنين در زيربخش‌ها هم فضاي نوآوري و شكوفايي را كه مقام معظم رهبري مطرح فرمودند، حركت‌هايي براي اصلاح روند ساختارهاي آموزش و پژوهش شروع شده كه در قالب طرح‌نامه‌هاي تحول فضاي آموزش و ايجاد ساختارهاي جديد ارائه مي‌شود؛ چون يك بحث هست كه ترميم و تحول در فضاي ساختارهاي گذشته است، اما يك بحث ترميم وضعيت موجود است.

حجت‌الاسلام نيك‌منش در اين مورد اذعان كرد: بحث مديريت تحول در حوزه در يك سال اخير، تحركات محدودي را ـ به ويژه در سطح مديريت رسمي حوزه‌ها ـ ايجاد كرده است، اما به نظر مي‌رسد با تداوم همين نگاه، در سال دوم بايست شاهد تكرار سرنوشت مقوله جنبش نرم‌افزاري در حوزه‌ها باشيم.

اين پژوهشگر حوزوي افزود: از آن‌جا كه نگاه سنتي حاكم بر حوزه‌ها، شديداً متمايل به آموزش و از ميان دانش‌هاي مصطلح ديني، شديداً متمايل به فقه و اصول است و حوزوه امروز، در واقع حوزه فقه است؛ لذا به صورت طبيعي، بحث گسترده، عميق، چند لايه و پيچيده مديريت تحول، در بعد ساختاري معطوف به آموزش و در بعد دانشي، معطوف به فقه مي‌شود. گويا نه پژوهش و تبليغ و اطلاع‌رساني و ارتباطات و نظام مديريت حوزه‌ها نيازمند تحول اساسي با حفظ ارزش‌هاي ديني و تراث ارزشمند سلف صالح است و نه فلسفه و كلام و تفسير و... به بازنگري در ريشه‌ها و شيوه‌ها محتاجند!

وي در ادامه سخنانش بيان كرد: لذا مادامي كه نگاه كلان حوزه از محدوده سيستم كنوني به ابعاد و گستره تحول در مديريت آن ـ هوشيارانه ـ تغيير پيدا نكند و نياز تحول در گستره دانشي حتي به عرصه علوم انساني، اجتماعي و هنر كه موضوع دين و بخشي از سرپرستي ديني در بعد نرم‌افزاري محسوب مي‌شود، حساس نگردد و مديريت تحول با تحول در مديريت، پيوند منطقي و هدفمند پيدا نكند و از سوي ديگر مشاركت نخبگاني در رهبري تحول ايجاد نشود و مديريت بسته و متمركز و يك‌سويه، همچنان سيستم حاكم بر نظام تصميم‌گيري باشد حتما شعار تحول‌خواهانه يا به مرحله طفوليت نمي‌رسد يا در فرض تداوم و رشد، مسيري انحرافي و زاويه‌دار را با سطح و مستواي مطالبات رهبري و نخبگان تحول‌خواه خواهد پيمود.

حجت‌الاسلام مبلغي، در مورد جايگاه قرآن كريم در متن اين تحول حوزه اظهار كرد: اصولا قرآن كتاب زمان است؛ يعني كتاب هر زماني است و در صورت رجوع به آن، مي‌تواند ما را فائق بر زمان، مسلط بر مشكلات، سؤالات، دغدغه‌ها و پرسش‌هاي زمانه كند و بهترين راه مقابله با هجوم اشتباهات، التباسات، شبهات و سؤالات بازگشت به قرآن است.

رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي اذعان كرد: لذا ما اصولا تحول در حوزه را براي در جايگاه مناسب قرار دادن رجوع به قرآن مي‌خواهيم؛ يعني نقطه اوج همه كوشش‌ها و فعاليت‌هاي علمي حوزوي حتي فقه حوزه، براي اين است كه مآلاً و نهايتاً قرآن را در يك جايگاه رفيع و اصيل قرار دهد تا بازگشت و رجوع به قرآن شكل بگيرد. به نظر من قرآن كريم هم هدف و هم وسيله است.

مبلغي گفت: نهايتا بايد بكوشيم تا تحولات حوزه به جهان امروز و جامعه امروز ثابت كند كه قرآن تنها نسخه راه برون‌رفت از مشكلات و تنها كتاب مرجع براي پاسخ‌گويي به دغدغه‌ها و نيازها و عطش‌هاي انسان امروزي است. پس هدف اين تحولات حوزوي اين است و راه هم همين است؛ يعني ما با رجوع به قرآن و با استفاده از قرآن بايد اين تحولات را به پيش بريم؛ به اين معنا كه ما در ارتباط با پرداختن به ابعاد تحول بايد منطق قرآني را مورد شناسايي و لحاظ قرار دهيم.

رئيس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي افزود: تحولي كه در حوزه مي‌خواهد رخ دهد، اگر در آن نگاه به قرآن، مراعي نباشد و رعايت نشود، اين تحول زمين مي‌خورد و جلو نمي‌رود. ما هم مي‌توانيم انرژي مضاعفي را از قرآن براي پيمودن راه تحول بگيريم و هم مي‌توانيم در تهيه نقشه راه از قرآن مدد بگيريم و هم مي‌توانيم منطق تحول را بر اساس آنچه قرآن ارائه مي‌كند تعريف كنيم و نيز مي‌توانيم ابعاد تحول را بر اساس نظريه قرآني تعريف كنيم و اين‌كه به چه سمتي و به چه جهتي اين تحول مي‌خواهد برود، بايد بر اساس آن‌چه كه قرآن به عنوان اهداف بشر تعيين كرده تهيه شود. جدا شدن از قرآن چه در مسير و چه در تعيين هدف در حقيقت تحولات حوزه را عقيم نگه‌ مي‌دارد.

حجت‌الاسلام نيك‌منش براي پاسخ به اين سؤال كه نقش قرآن كريم در نظام‌سازي تحولات چيست؟ ضمن بيان دو نمونه تاريخي تشريح كرد: پاسخ اين سؤال مهم را با بيان دو نمونه تاريخي و عيني از نظام سوسياليستي و ليبرال دموكراسي توضيح مي‌دهم: لنين، بزرگ‌ترين خدمتي كه به تفكر كمونيستي كرد تقويت نظام نخبگاني و كارشناسي شوروي سابق، رأي تبديل ديدگاه‌هاي فلسفي اما غبارگرفته ماركس و انگلس به معادلات كاربردي عينيت‌ساز و برنامه‌هاي اجرايي براي اداره نظام سوسياليستي بود. در واقع نخبگان و كارشناسان هم‌سو با وي موفق شدند يك تفكر فلسفي محض را به يك برنامه اجرايي قابل عمل در صحنه جامعه تبديل كنند و البته با همين مفاهيم پايه و سازه توانست بخش مهمي از دنيا را طي 70 سال اداره كند.

وي در ادامه افزود: هانتينگتون، فوكوياما، نافنر، هايدگر و ... نيز با تكيه بر توان نظام نخبگاني امريكا، اروپا و ساير كشورهاي غرب توانستند نظرات فلسفي و جامعه‌شناسانه خود را به معادله و سپس برنامه اجرايي تبديل كنند و سپس توسط پنتاگون، سيا، شوراي امنيت سازمان ملل و ساير ابزارهاي قدرت جهاني، به توسعه هژموني خود در خاورميانه بپردازند. در واقع اشغال عراق و افغانستان و لبنان و فلسطين و... محصول تكفر نظريه‌پردازان، معادله‌پردازان و برنامه‌سازان غربي بود.

حجت‌الاسلام نيك‌منش اذعان كرد: اما قرآن كريم به عنوان مانيفيست و نظام فكري، سياسي، اقتصادي و اجتماعي ما مسلمانان آيا به اندازه نظرات پوسيده ماركس، هانتينگتون و... داراي جايگاه هست و نخبگان حوزوي و دانشگاهي و كارشناسان و برنامه‌ريزان ما آيا توانسته‌اند از مفاهيم پايه و ناب توحيدي آن در نظام‌سازي اجتماعي و ايجاد تحول در زيرساخت‌هاي سياسي، فرهنگي و اقتصادي جامعه بهره ببرند؟ آيا اصولا علم تفسير و تفكر غالب مفسران، اين بعد از قرآن را كه به تعبير امام راحل(ره) عمدتا از اجتماعات و مسائل مربوط به جامعه‌سازي است، مدنظر داشته‌اند؟ تفصيل اين پاسخ را به زماني ديگر و قضاوت را به عهده خوانندگان عزيز وا مي‌گذارم.

اين پژوهشگر در پاسخ به اين سؤال كه قرآن كريم در حوزه علميه براي عملي كردن تحولات چه جايگاهي دارد، تصريح كرد: جايگاه قرآن و علم تفسير در حوزه امروز ما به عنوان متولي فهم و نشر علوم وحياني مطلوب نيست. علي‌رغم زحمات زيادي كه طي سه دهه اخير و پيش از آن براي استنباط احكام الهي و نشر آن در سطح جامعه با مخاطبان از قشرهاي گوناگون كشيده شده است، اما سطح غالب اين علم، از تفسير فردي و خانوادگي فراتر نمي‌رود، اگر سطوح تحول را فردي، خانوادگي، سازماني، اجتماعي، و تمدني (فرا اجتماعي) بدانيم و حوزه‌هاي علميه را به تعبير مقام معظم رهبري، مسئول دينداري جامعه در تمامي ابعاد قلمداد كنيم، آنگاه بايد اذعان كرد كه موضوعات قرآني و نوع نگاه غالب مفسران ديروز و امروز، از حد روابط فردي و خانوادگي فراتر نمي‌رود.

نيك‌منش گفت: تمدن غربي براي سازمان‌ها، جوامع و نظام تمدني خود دستورالعمل و برنامه دارد، اما نگاه قرآني و روايي ما به تحولات اجتماعي، محدود در روابط و مناسك فردي و خانوادگي است و آن‌جا كه به امور اجتماعي مي‌پردازيم به صورت جزيره‌اي، انتزاعي و موزائيكي بنا داريم بدون تبديل مفاهيم پايه و ناب توحيدي، آن‌ها را به مفاهيم سازه براي تحول در سازمان و جامعه و مآلاً احياي تمدن اسلامي بدل كنيم كه البته اين شدني نيست.

وي در پايان سخنانش ابراز تأسف كرد و افزود: متأسفانه نظام تبديل مفاهيم و ساز و كار علمي و اجرايي آن در دست ما مسلمانان نيست و اين بخشي از رسالت مديريت تحول و جنبش نرم‌افزاري در حوزه و دانشگاه است كه اميد است با تمهيد بسترها و تغيير نگاه‌ها عملي شود.
دوشنبه 9 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 135]