با کتاب معروف و کهن «حکایت.های کانتربری» و نویسنده. آن آشنا شوید

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: هزار و یک شب در انگلیس
ترجمه کتاب معروف «حکایت.های کانتربری» این فرصت را داد تا هم با یک اثر کلاسیک آشنا بشویم و هم زبان انگلیسی قدیم
کلیسای جامع کانتربری یکی از مراکز مهم مسیحیت در دنیاست. برای این که اهمیت این کلیسا را بفهمید، دانستن همین یک نکته کافی است که دانشگاه.های آکسفورد و کمبریج زمانی زیر مجموعه همین کلیسا بوده اند و هنوز هم چهار کالج در آکسفورد و دو کالج در کمبریج هست که اسقف اعظم کانتربری شخصا ریاستش را به عهده دارد. اسقف اعظم در میان مسیحیان انگلیکان، درجه ای مانند پاپ دارد و مسیحی.های انگلیکان بعد از کاتولیک.ها بیشترین تعداد را در دنیای مسیحیت دارند. حالا حسابش را بکنید که کلیسایی به این درجه از اهمیت،. داستانی دارد. این داستان هم داستانی قدیمی و جزو متون کهن و کلاسیک به حساب می.آید. راستش را بگویید؟ شما وسوسه نمی.شوید چنین کتابی را بخوانید. «حکایت.های کانتربری» با همه اهمیت و جذابیتی که دارد، تا به حال به فارسی ترجمه نشده بود اما امسال بالاخره نشر چشمه این کار را کرد. علی رضا مهدی پور، شاعر تبریزی اگر چه فقط مقدمه و چهار قصه از کل 24 داستان حکایت.های کانتربری را ترجمه کرده، اما همین هم غنیمت است. به ویژه که او خوش ذوقی کرده و داستان.های منظوم چاسر را در قالب شعر به فارسی برگردانده و انصافا هم این کار را خوب انجام داده است.

«حکایت.های کانتربری» معروف.ترین اثر ادبی انگلیسی در قرن 14 میلادی است که جفری چاسر آن را نوشته و در قصه.های آن از شیر مرغ تا جان آدمیزاد پیدا می.شود. ماجراجویی عاشقانه، داستان زندگی قدیسان، قصه.های مذهبی، داستان.های تمثیلی از حیوانات و حتی موعظه. چاسر 15 سال آخر عمرش را صرف نوشتن حکایت.های کانتربری کرد که خودش هم به عنوان زائر در آن حضور دارد. در دیباچه کتاب، او در یک مهمان خانه با 29 شخصیت دیگر رو به رو می.شود که آن.ها هم زائر مقبره تامس بکت قدیس در کلیسای جامع کانتربری هستند. تامس بکت قدیس مردی بود که شوالیه.های تحت فرمان پادشاه به اشتباه او را کشته بودند و مزار او در کلیسای جامع کانتربری به زیارتگاه مردم تبدیل شده بود. چاسر از سفر یک گروه از زائران به این محل استفاده می.کند تا داستان بگوید و مردم زمانه خودش را هم معرفی کند. صاحب مهمان.خانه.ای که زائران در آن جمع شده.اند پیشنهاد می.دهد همه زوار برای گذران وقت در طول راه قصه بگویند و از همین جاست که چاسر توصیف شخصیت.ها را شروع می.کند؛ از شوالیه گرفته تا شخم زن و آسیابان و کارپرداز، از داروغه گرفته تا راهب و بازرگان و قاضی و البته کشیش.ها و راهب.های مختلف که یکی.شان حتی توبه فروش (کفاره گیر) است.
در واقع در حکایت.های کانتربری مردمی از طبقه.های مختلف نقش قصه.گویی را به عهده می.گیرند و رفتار.ها و اظهار نظر.های آن.ها سرنخ.های زیادی درباره روش زندگی و خلق و خوی مردم آن زمانه به خواننده می.دهد. مثلا حکایت اول را شوالیه (از طبقه اشراف) نقل می.کند و قرار بر این می.شود که بعد از او هم راهب قصه بگوید اما آسیابان (از طبقه پایین جامعه) خودش را وسط می.اندازد تا قصه اش را تعریف کند. اول بودن قصه شوالیه، خواننده را به این صرافت می.اندازد که لابد قصه.ها بر اساس طبقه اجتماعی شخصیت.ها گفته خواهند شد اما وقتی آسیابان خودش را قاتی ماجرا می.کند،. معلوم می.شود که قرار نیست این طور باشد. چاسر بعد از بازنشستگی از کار- یعنی در اوایل دهه 1390 میلادی- شروع کرد به کار جدی روی حکایت.های کانتربری. او برنامه بزرگی برای نوشتن این حکایت.ها در ذهن داشت و اگر آن را پیاده می.کرد الان حجم حکایت.های موجود خیلی بیشتر بود. برنامه اصلی چاسر این بود که هر کدام از شخصیت.های حاضر در حکایت.های کانتربری چهار داستان بگویند؛ دو تا در راه رفتن به زیارت و دو تا در راه برگشت. با این حساب باید 120 داستان دراین اثر نوشته می.شد اما متن موجود به زبان انگلیسی 24 حکایت بیشتر نیست و این یعنی روز 25 اکتبر سال 14010 میلادی که چاسر از دنیا رفت، احتمالا برنامه خیلی بزرگ.تری برای ادامه این حکایت.ها در ذهن داشت اما نتوانست پیاده اش کند.
ظاهرا جفری چاسر می.خواسته حکایت.های کانتربری را واقعا برای مردم و برای «خوانده شدن» بنویسد. او در جریان کارش با مردمی از طبقات مختلف اجتماع سر و کار داشت و شاید همین مساله بود که او را به فکر نوشتن شعر و قصه گویی برای مخاطب عام انداخت. چاسر می.خواست چیزی بنوسید که از لحاظ زبانی برای همه قابل فهم باشد اما یک مشکل بزرگ در این راه وجود داشت. تا پیش از چاسر، ادبیات در انگلیس صرفا دو شکل داشت؛ یک شکل از آن به زبان فرانسه نوشته می.شد و مختص دربار و درباریان بود و شکل دیگرش هم به لاتین نوشته می.شد و مختص کلیسا بود و خلاصه مردم معمولی برای لذت بردن از آثار ادبی هیچ موقعیتی نداشتند. چاسر این وضعیت را عوض کرد و به همان زبان انگلیسی ای نوشت که مردم لندن در کوچه و خیابان استفاده می.کردند. این جور استفاده از زبان محلی توسط چاسر شاید تحت تاثیر نوشته.های بو کاچیو، پترارک و دانته در ادبیات ایتالیایی بود اما انگار همه منتظر بودند که یک نفر در انگلیس چنین کاری انجام بدهد و راه را برای بقیه باز کند و همین طور هم شد، چون شاعران انگلیسی بعد از چاسر به نوشتن به زبان ساده و محلی تمایل پیدا کردند. اصل حکایت.های کانتربری به زبان انگلیسی میانه نوشته شده و شباهت.هایی با زبان نوشتاری و گفتاری امروز انگلیسی دارد. خواننده ای که با زبان انگلیسی آشناست متن اولیه حکایت.های کانتربری را تا حدی می.تواند بخواند، در حالی که بعضی از متون معاصر با این اثر اصلا برای انگلیسی زبان.ها هم قابل خواندن نیست و باید ترجمه آن.ها به زبان انگلیسی مدرن را خواند.
حالا چند تا از بهترین حکایت.های کانتربری در ایران ترجمه شده و کار با ارزشی هم هست چون علی رضا مهدی پور- مترجم این حکایت.ها – در واقع شعر قدیمی انگلیسی را به نظم فارسی و قالب مثنوی درآورده. در دو جلد حکایت.های کانتربری که نشر چشمه آن.ها را چاپ کرده، هم دیباچه کلی کتاب هست و هم چند تا از خواندنی ترین حکایت.ها. در این کتاب می.توانید در دو صفحه رو به رو، ترجمه فارسی و اصل متن انگلیسی قدیم به همراه معادل آن در انگلیسی امروز را ببینید و این کار را برای خواننده خیلی راحت می.کند. اصولا می.گویند اگر خواستید از اصل انگلیسی حکایت.های کانتربری سر در بیاورید، باید آن را با صدای بلند بخوانید چون معنی شعر این طوری راحت.تر فهمیده می.شود. نکته جالب درباره ترجمه کتاب این است که مترجم خودش را در قید و بند ادبیات فاخر و واژه.های ادبیات کهن نگه نداشته و در واقع مثل چاسر نگاهی اجتماعی به زبان داشته. چاسر حکایت.های کانتربری را به زبانی نوشت که مردم بخوانند و لذت ببرند و ترجمه فارسی برای حکایت.ها هم کارکردشان همین است.
اما گذشته از زبان، چاسر در حکایت.های کانتربری به یک بعد اجتماعی دیگر هم توجه داشته و آن هم توصیف ظاهری مردم در آن دوره و زمانه یعنی قرن 14میلادی است. چاسر مدتی مسوول صنف وارد کنندگان پارچه به انگلیس بود و همین تجربه باعث شد در شعر.های او جزئیات دقیقی از لباس و سر و وضع مردم در آن دوره را بخوانیم و خلاصه این شعر.ها به یک جور سند اجتماعی از آن دوران تبدیل شده.اند.
یکی از مناطقی که چاسر در دوران کارش مدتی در آن جا زندگی می.کرد همان منطقه ای است که کلیسای جامع کانتربری در آن واقع شده و خلاصه این که همه چیز در دوران کاری چاسر دست به دست هم داده بودند تا او تجربه.های اجتماعی زندگی خودش را در شعر و ادبیات به کار بگیرد. از طرف دیگر چاسر در دورانی زندگی می.کرد که تنش.های زیادی در جامعه انگلیس وجود داشت. در دوران کودکی او طاعون در انگلیس شیوع پیدا کرده و بین 30 تا 50 درصد از جمعیت انگلیس را کشته بود. حتی بعد از رفع بلا هم جامعه انگلیس هنوز متشنج بود و طبقه کارگر دیگر به شرایط قبلی زندگی راضی نمی.شدند و به همین خاطر به شدت از طبقه مرفه و اشراف زاده.ها نفرت پیدا کرده بودند. کار به جایی رسید که در سال 1381 میلادی، رعیت.ها علیه طبقه اشراف قیام کردند و شکاف طبقاتی بیشتر از گذشته شد. این شکاف.ها در تقابل شخصیت.ها در حکایت.های کانتربری هم دیده می.شود.
نویسنده.ها و هنرمندهای معاصر با چاسر، خیلی زود اهمیت و ارزش این کتاب را درک کردند. با وجود این که چاسر در نوشتن این حکایت.ها تا حدی تحت تاثیر نویسنده.های ایتالیایی و فرانسوی بود اما موجود بودن اثر او به زبان انگلیسی باعث شد که خوانندگان حکایت.های کانتربری بیشتر از نمونه.های مشابهی مثل «دکامرون» نوشته بو کاچیو باشد. نکته مهم دیگر در موفقیت این اثر این بود که چاسر از توصیفی رئالیستی برای معرفی شخصیت.ها استفاده کرده بود و این مساله خیلی برای خوانندگان انگلیسی قرن 14 و15 میلادی تازگی داشت. از طرف دیگر یکی از مهم.ترین کار.های چاسر در حکایت.های کانتربری این بود که او قافیه را در این شعر.ها به کار گرفت و در واقع سنتی از ادبیات فرانسه را وارد ادبیات انگلیسی کرد.
چاسر در دوره خودش آدم فرهیخته ای بود و قبل از شعر نوشتن.هایش ترجمه هم می.کرد. مثلا این که کتاب «تسلی بخش فلسفه» نوشته بوئه تیوس- فیلسوف رومی- را ترجمه کرد و شعر.های فرانسوی و ایتالیایی زیادی را هم به انگلیسی برگرداند. ظاهرا چاسر در اوایل دوران فعالیت ادبی خود مجبور بود طبق ادبیات کلیشه ای اشرافی بنویسد اما در آخرین کارش که همین حکایت.های کانتربری باشد، دیگر لحن خاص خودش را دارد.
چاسر هم عصر حافظ شیرازی بوده و معمولا استادان قدیمی ادبیات کار او را با رودکی مقایسه می.کنند. چاسر درک عمیقی از ذات انسان داشته و در حکایت.های کانتربری، جهان را از دیدگاه انسان.های مختلف دیده است؛ او جهان را همان طور که می.دید نشان داده و به همین خاطر است که بعد از گذشت این همه قرن، هنوز هم خواندن حکایت.های کانتربری لذت بخش است.

جفری چاسر کی بود؟
نسخه انگلیسی حافظ و دانته
جفری چاسر معاصر حافظ شیرازی و دانته ایتالیایی است و برای انگلیسی.ها همان اهمیتی را دارد که حافظ برای ما و دانته برای ایتالیایی.ها دارد. چاسر نمونه ازلی و ابدی شعر در انگلیس است و بدون شک بعد از شکسپیر بزرگ.ترین شاعر تمام تاریخ انگلیس به حساب می.آید.
اطلاعات زیادی راجع به زندگی این ادیب انگلسی در دست نیست اما ظاهرا در اوایل دهه 1340 میلادی در لندن به دنیا آمده بود و فرزند یکی یکدانه بوده. پدرش تاجر بوده و شیوع طاعون در انگلیس در سال 1349 هم به نفعش تمام شده چون یکی از خویشاوندان نزدیک آن.ها طاعون می.گیرد و می.میرد و همه اموالش به پدر چاسر می.رسد.
جفری واقعا از این بابت شانس می.آورد چون اگر این پول به دست خانواده اش نمی.رسید آن.ها نمی.توانستند او را برای کار به خانه یکی از اشراف انگلیسی بفرستند. آن وقت جفری چاسر به جای آشنایی با خانواده.های اشراف و شعر نوشتن مجبور می.شد مثل پدر و پدر بزرگش مغازه دار شود. اما چاسر در زمانی که به عنوان پادو در خانه اشراف خدمت می.کرد فرصتش را پیدا کرد تا با آداب و سلایق طبقه اشراف آشنا بشود و در آینده موقعیت خودش را بهتر کند؛ به طوری که او حتی بعد.ها همسرش را هم از طبقه اجتماعی بالاتر از خودش انتخاب کرد.
جفری درهمان دوره کودکی و نوجوانی اش فرانسه و ایتالیایی و لاتین خوانده بود و تقریبا می.توانست به این زبان.ها حرف بزند و بنویسد و همین توانایی او خیلی به کار خانواده.های اشرافی می.ٱمد.
به همین خاطر بود که او را به عنوان نماینده دیپلماتیک این طرف و آن طرف می.فرستادند و جفری چاسر فرصت آن را داشت که مردم مناطق مختلف را ببیند و با فرهنگ آن.ها آشنا بشود. البته در همین حیص و بیص گاهی بد شانسی.های بزرگی هم می.آورد مثلا در جریان جنگ فرانسه و انگلیس یک بار اسیر شد و اشراف انگلیس برای آزاد کردنش دست به جیب هم شدند.
به هر حال، چاسر در جریان همین سفر.های کاری اش دو بار به ایتالیا هم سفر کرد که تاثیر زیادی در آینده ادبی او گذاشت. چاسر در ایتالیا با بو کاچیو و پترارک – یعنی بزرگ.ترین شاعران ایتالیایی هم عصرش- ملاقات کرد و کار.های آن.ها را خواند و بدون شک این تجربه در نوشته.های خود او در آینده تاثیر زیادی داشت. آن طور که نوشته اند چاسر کمی شکم داشت، قدش متوسط بود، کچل بود و چشم.هایش جاهایی را می.دید که مردم عادی نمی.بینند.
او هیچ وقت خودش به زیارت کلیسای جامع کانتربری و قبر توماس بکت قدیس نرفت.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 472]