آيا مرجع ديني، جايگزين پيامر تبليغي است؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آيا مرجع ديني، جايگزين پيامر تبليغي است؟ آيا كسي كه درس مرجعيت خوانده، مي‏تواند مدير هم باشد؛ يعني، جامعه را هدايت و رهبري كند؟
مرجعيت واداره جامعه:

در پاسخ به اين سؤال توجه به نكات ذيل حائز اهميت است:

يكم. پيامبران تبليغى در مقابل پيامبران اولوالعزم از خود شريعت و قوانينى نداشتند بلكه مأمور تبليغ و ترويج شريعت و قوانينى بودند كه در آن زمان وجود داشته است.(1)

اما اين لزوما به اين معنا نيست كه اين دسته از پيامبران، داراى شأن رهبرى و زعامت سياسى جامعه خويش نبوده اند. در قرآن از برخى پيامبران تبليغى نام آورده شده كه داراى زعامت سياسى بوده و تشكيل حكومت دادند: « رَبِ اغْفِرْ لى وَ هَبْ لى مُلْكًا لا يَنْبَغى لأَحَدٍ مِنْ بَعْدى» «[سليمان گفت:] پروردگارا مرا بيامرز و حكومتى به من عطاكن كه بعد از من سزوار هيچ كس نباشد كه تو بسيار بخشنده اى»(2) و « يا داوُودُ إِنّا جَعَلْناكَ خَليفَةً فِى اْلأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النّاسِ بِالْحَقّ» «اى داود: ما تو را در اين سرزمين جانشين قرار داديم، پس در ميان مردم به حق داورى كن».(3)

در مورد حضرت يوسف (ع) نيز مى‏فرمايد: « وَ كَذلِكَ مَكَّنّا لِيُوسُفَ فِى اْلأَرْضِ»(4) و(5)

بنابراين پيامبران تبليغى هم داراى شأن زعامت سياسى جامعه بوده و هم عملا به اين وظيفه اقدام كرده اند.

دوم. مجموعه دلايلى كه جانشينى پيامبران و امامان معصوم (ع) را براى مراجع تقليد اثبات مى‏نمايد، عام و در تمام امور دينى اعم از زعامت سياسى، تفسير و تبليغ بوده و به هيچ وجه مختص به تبليغ دين نيست.

پيامبر اكرم (ص) مى‏فرمايد: «اللهم ارحم خلفائى، الذين يأتون من بعدى، يروون حديثى و سنتى»(6) خدايا جانشينان مرا مورد رحمت خويش قرار بده آن كسانى كه بعد از من مى‏آيند و حديث مرا روايت و سيره عملى مرا ترويج مى‏نمايند»

بديهى است در اين حديث علاوه بر تبليغ دين، سيره عملى ايشان چه در زندگى فردى و چه در زندگى اجتماعى و اداره حكومت به صورت عام بيان شده است.
امام صادق (ع) فرمود: «ان العلماء ورثة الانبياء»(7) بر اين اساس وارث انبيا بودن فقط در تبليغ دين نيست، بلكه عمل به تمامى احكام فردى و اجتماعى و مسئوليت اجراى آن در جامعه است.

از سوى ديگر بعضى روايات به صورت مشخص، جانشينى فقهاى واجد شرايط را در زعامت سياسى و رهبرى جامعه مورد تصريح قرار داده اند چنان كه در توقيع شريف از امام زمان (عج) آمده است:

«اما الحوادث الواقعه فارجعوا فيها الى رواه حديثنا فانهم حجتى عليكم و أنا حجه الله» مسلماً منظور از حوادث واقعه، نمى‏تواند بيان احكام شرعى و مسائلى از اين قبيل باشد، زيرا: اولًا، براى شيعيان روشن بود كه در اين گونه مسائل، بايد به علماى دين و كسانى كه با اخبار و روايات ائمه (ع) و پيامبر (ص) آشنايى دارند، مراجعه كنند. ثانياً، تعبير به حوادث واقعه، براى بيان احكام شرعى در آن زمان معلوم و متداول نبوده است. ثالثاً، معناى حوادث واقعه رخدادهاى اجتماعى و مربوط به اداره جامعه است، نه تنها بيان احكام شرعى.(8)

در هر صورت دلايل مستحكم نقلى و عقلى فراوانى، براى اثبات شئون مختلف دينى از تفسير و تبليغ دين گرفته تا زعامت سياسى جامعه براى فقهاى واجد شرايط وجود دارد.

سوم: ولايت فقيه با مرجعيت ازجهت شرايط، كمى متفاوت است، به عبارت ديگر مرجع يا مجتهد جامع شرايطى كه مى‏خواهد مسئوليت اداره جامعه اسلامى را در عصر غيبت به عهده بگيرد، بايد از شرايطى بيش از آنچه كه براى مرجعيت لازم است، برخوردار باشد. اين شرايط عبارت است از: كاردانى، مهارت و تجربه مديريتى و داشتن آگاهى و بينش سياسى و اجتماعى بالا.

اين شرايط كه از متون اسلامى نشأت گرفته و داراى ادله عقلى متعددى است در سپردن اداره جامعه اسلامى به دست فقيه واجد شرايط، به شدت مورد تأكيد بوده و رعايت مى‏شود. از اين رو كسى ادعا نكرده كه مى‏توان جامعه اسلامى را صرفاً به فقيه و عالم احكام اسلامى بدون داشتن توان مديريتى لازم واگذار كرد. در قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران نيزافزون بر شرط فقاهت و عدالت، مسئله تدبير و مديريت و شجاعت و بينش صحيح سياسى و اجتماعى نيز آمده است.(9)

پى‏نوشت‏ها:
(1) مرتضى مطهرى، وحى و نبوت، انتشارات صدرا، 1374، صص 21- 22
(2) ص (38) آية 35
(3) ص (38) آية 26
(4) يوسف (12)، آيه 21
(5) ر. ك: محمد تقى مصباح يزدى، حقوق و سياست در قرآن، ج 9 ص 228
(6) وسائل الشيعه، ج 18، باب 65
(7) اصول كافى، ج 1، ص 39
(8) ر. ك: محمد جواد نوروزى، نظام سياسى اسلام، انتشارات مؤسسه امام خمينى) ره (1379، ص 204
(9) اصول پنجم و يكصد و نهم قانون اساسى‏

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]