حاجيان آمدند با تعظيم

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: حاجيان آمدند با تعظيم
در ادبيات ناب فارسي ما حج و حج گزاردن وبه ويژه حج نامه يا همان سفرنامه حج را نوشتن از قديم رواج داشته و از جايگاه ويژه اي برخوردار است.حج كه از وظايف خاص مسلمانان است، در ايامي خاص و توسط جمعي از مسلمانان، با آداب و شرايطي خاص ودر مكاني معين انجام مي گيرد.حج همانند ساير اعمال انسان، داراي ظاهري است و باطني ظاهر حج همان اعمالي است كه در كتاب هاي مناسك حج آمده است.

آمادگي سفر، احرام بستن، لبيك گفتن، طواف كردن،نماز خواندن، سعي بين صفا و مروه ،تقصير كردن، وقوف در موقف هاي خاص ودر زمان هاي معين (صحراي عرفات، مشعر الحرام و مني) ، سنگريزه جمع كردن براي رجم شيطان و قرباني كردن .اما سوال اين است كه آيا فلسفه انجام اين همه اعمال فشرده و سخت ودر زمان محدود فقط انجام ظاهري و فيزيكي آن است؟ هركس كه اين اعمال و حركات را به موقع و دقيق انجام داد حاجي مي شود؟ اصلا حاجي شدن چه مزيتي داد؟اين سوال ها و بسياري از پرسش هاي ديگر هميشه ذهن انسان هاي خداجوي را به خود مشغول داشته است.البته طرح اين سوال ها و پاسخ به آن ها نه در بضاعت اين حقير است ونه شايستگي و جرأت ورود به اين بحث را براي خويش قائلم.اين روزها شاهد اعزام زائران براي به جاي آوردن اعمال حج مي باشيم كه اين امر مرا به ياد قصيده معروف ناصر خسرو قبادياني ،شاعر قرن پنجم هجري انداخت كه درچنين ايامي به استقبال كاروان برگشته از حج مي شتابد.البته و لابد بدون دريافت كارت دعوتي زيبا ونقش آگين، كه احيانا اسماء متبرك هم بر روي آن نگاشته شده باشد و بعد هم.......(قصيده 141 ديوان ناصر خسرو،به تصحيح مجتبي مينوي و مهدي محقق.)او در اين استقبال دسته جمعي از كاروانيان، با دوستي قديمي روبه رو مي شود واز ديدن او كه موفق شده است اعمال و مناسك حج را به جاي آورد مسرور و شادمان مي شود.ناصر خسرو بازگشت اين دوست را بهانه قرار مي دهد ودر قالب پرسش و پاسخ به شيوه اي بسيار بديع و دلنشين يك دوره فلسفه انجام مناسك حج را به مسلمانان آموزش مي دهد.در اين قصيده بر خلاف ساير قصيده ها در ديوان پرشعرش، زبان او نرم است ، تندخو و پرخاشگر نيست واين كلام نرم او هرچند انتقاداست اما به حرمت دوست وتحت تأثيرفضاي كلي حاكم بر قصيده كه رنگ و بوي نسبتا عرفاني و معنوي دارد،بسيار جذاب و دلنشين است.لذا با توجه به زيبايي اين قصيده و به ويژه سبك بيان و شيوه آموزشي آن و دراين حال و هواي معنوي حاكم بر جامعه چند دقيقه اي با ناصر خسرو هم كلام شده ايم.اميدوارم خداي متعال همه بندگانش را به زيارت سرزمين وحي دعوت كند وتوفيق انجام خالصانه مناسك حج به همه عطا فرمايد و توفيق دهد كه همه حاجيان ما معنويت سفر حج را تا پايان عمر حفظ كند.مدت ها قبل در مجلس وعظ و خطابه اي، همين مطالب را شنيدم كه به نقل از روايتي از امام سجاد (ع) خطاب به يكي از يارانشان بود كه انجام مناسك حج واقعي را به او مي آموختند .البته با بضاعت مزجات و تفحص بسيار اندك، آن روايت را نيافتم .تلاش بزرگان دين در معرفي آن روايت كه ارائه الگويي مناسب براي زائران بيت الله الحرام خواهد بود، بي شك مورد عنايت حضرت حق واقع خواهد شد.گمان مي كنم ناصر خسرو اين قصيده را تحت تأثير همان روايت سروده باشد.اينك قصيده ناصر خسرو:

حاجيان آمدند با تعظيم

شاكر از رحمت خداي رحيم

جسته از محنت و بلاي حجاز

رسته از دوزخ و عذاب اليم

آمده سوي مكه از عرفات

زده لبيك عمره از تنعيم

يافته حج و كرده عمره تمام

بازگشته به سوي خانه، سليم

ناصر خسرو، خود مرد مسلمان و معتقدي است كه بيش از هر چيز ديگر از كم رنگ شدن ارزش هاي ديني رنج مي برد .فرياد اسلام خواهي او گوش زمين وزمان را كر كرده است ،تا جايي كه وقتي كسي حرف او را نمي خرد كوه هاي بلند يمگان دره را محرم اسرار خود مي يابد.لذا حج را كه يكي ا ز شعائر بزرگ اسلام است و آن را از جمله اعمال عبادي سياسي مي داند كه خيلي با ارزش و مهم است، لذا با چنين اعتقادي براي تمجيد از حج و حاج به استقبال كاروان و كاروانياني مي رود كه از سفر حج بر مي گردند.او خود چند بار اعمال و مناسك حج را به جا آورده است سختي راه و مشكلات سفر را به جان خريده است و فيض عظيم زيارت بيت الله را درك كرده است.لذا در آغاز قصيده در كلامي موجز و زيبا اين گونه بيان مي كند كه:حاجيان در حالي كه به خاطر توفيق زيارت خانه خدا، شاكر وسپاس گزار لطف خداوند هستند، با عزت وآبرو وعظمت بازگشتند.حاجياني كه از سختي ها و بلاهاي باديه حجاز نجات يافته و جان سالم به در برده اند وبا انجام مناسك حج از آتش جهنم رهايي يافته اند.اعمال عمره وحج را به اتمام رسانده اند و صحيح و سالم به خانه هايشان باز مي گردند.

من شدم ساعتي به استقبال

پاي كردم برون ز حد گليم

مر مرا در ميان قافله بود

دوستي مخلص وعزيز و كريم

گفتم اورا بگو كه چون رستي

زين سفر كردن به رنج و به بيم؟

تا زتو بازمانده ام، جاويد

فكرتم را ندامت است نديم

شاد گشتم بدان كه كردي حج

چون تو كس نيست اندرين اقليم

ناصر خسرو به خود اجازه مي دهد پا از گليم خويش فراتر نهد و به استقبال حاجيان برود، زيرا در ميان اين كاروان دوستي مخلص و بزرگوار دارد.دوستي كه خيلي براي او عزيز است، تا آن جا كه به حرمت او در اين شعر از گلايه ها و اعتراض هاي تند و نيش دار او خبري نيست.دوستي كه ، ناصر از اين كه توفيق نداشته با او همراه باشد، نادم است و اين را خسراني بزرگ براي خود مي شمارد و مي گويد تا ابد پشيمان خواهد بود.اما شادماني خود را از اين كه او توانسته است مناسك حج را به جاي آورد ابراز مي كند و او را بهترين فرد در آن سرزمين مي شمارد.بعد از اين ابراز خوش وقتي و شادماني حرف هاي اصلي و اساسي ناصر خسرو آغاز مي شود و در قالب سوال از دوستش اعمال و مناسك را يكي يكي نام مي برد و باطن هر عمل را به رخ او مي كشد و در واقع تازيانه هاي انتقادي خويش را بر پيكره حاجي نماها فرود مي آورد.

بازگو تا چگونه داشته اي

حرمت آن بزرگوار حريم

چون همي خواستي گرفت احرام

چه نيت كردي اندر آن تحريم؟

جمله بر خود حرام كرده بدي

هر چه مادون كردگار قديم؟ گلندي
شنبه 25 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 166]