ميدان Champ

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: میدان، یكی از مفاهیمی است كه توسط پیر بوردیو (Pierre Bourdieu: 2003-1930) در سال 1990 بهكار رفته است. وی معتقد است در جوامع پیشرفته، افراد با فضای اجتماعی یكپارچه مواجه نیستند. حوزههای گوناگون و متفاوت زندگی، هنر، علم، دین، اقتصاد، سیاست و نظایر آن، مدلهای كوچك متمایزی از قاعدهها، مقررات و اشكال قدرت را شكل میدهد كه بوردیو آنها را میدان مینامد.[1]
بهتعریف وی، میدان، پهنه اجتماعی كمابیش محدودی است، كه در آن، تعداد زیادی از بازیگران یا كنشگران اجتماعی، با منشها (habitus) و تواناییهای سرمایهای، وارد عمل شده و به رقابت، همگرایی یا مبارزه با یكدیگر میپردازند؛ تا بتوانند به حداكثر امتیازات ممكن دست یابند.
جامعه، در واقع از تعداد بیشماری میدان، تشكیل شده است: میدان دانشگاهی، میدان هنری میدان صنعتی، میدان تجارت، میدان حكومت، میدان رسانهها و ....[2]

ویژگیهای میدان
1. فضای اجتماعی ساختیافته از جایگاهها؛ میدان، در وهله اول یك فضای اجتماعی ساختیافته از جایگاهها بوده و قدرتی است كه تصمیمات مشخص خود را بر كسانی كه وارد آن میشوند، تحمیل میكند.[3]
از اینرو، كسی كه مثلاً میخواهد فرد موفقی در زمینه علمی باشد، چارهای ندارد جز آنكه حداقلی از سرمایه علمی مورد نیاز را كسب كرده و پس از آن به آداب و رسوم و مقرراتی كه بهوسیله محیط علمی آن زمان و مكان اعمال میشود، تن در دهد.

2. مبارزه برای تغییر؛ «در وهله بعد، این میدان، در عین حال، یك میدان مبارزه برای تغییر و صحنه كشاكشی است، كه هركس كه در این میدان وارد شود، درگیر رقابتی میشود، كه موضوع آن بهدست آوردن قدرت(نسبی) بیشتری است، كه در دست دارد و از طریق موقعیت او در درون میدان و در نتیجه از طریق استراتژیهایش مشخص میشود»[4]
«در این كشاكش، هدف، حفظ یا براندازی نظام موجود توزیع سرمایه است. بهعنوان مثال در یك میدان علمی، سرمایه از طریق ردههای مختلف نهادها، رشتههای علمی؛ نظریهها، روشها، موضوعات، مجلات تخصصی و نظائر آن مشخص میگردند؛ كه در آن اختلاف بر سر كسب سلسله مراتب علمی خواهد بود.»[5]

3. آزادی عمل؛ از آنجایی كه میدانها، مجموعههای تاریخی هستند؛ كه در طول زمان بهوجود آمده، رشد كرده، تغییر شكل داده و گاهی تضعیف شده یا از بین میروند، سومین ویژگی میدان، آزادی عمل آن خواهد بود. بدین معنا كه میدان دارای امكانات و قابلیتهایی است، كه در طول مراحل رشد خود، بهدست آورده؛ تا خود را در برابر تأثیرات خارجی مصون نگه داشته و بر ضوابط و ملاكهای ارزیابی خود در برابر و در مواجهه با میدانهای مجاور و متجاوز، صحه گذاشته و آنان را رعایت كند.[6] بهعنوان مثال، رعایت ملاكهای مربوط به اصالت علمی در برابر منفعت تجاری یا سیاسی، امری است كه در بسیاری كشورها صورت میپذیرد.
«بوردیو معتقد است در یك میدان، بازیگران، اظهارات كلیشهای گفته یا دشنام نثار بازیگران دیگر میكنند. این كلیشهها، اغلب استراتژیهای مبارزه هستند؛ كه روابط میان نیروها را مدنظر گرفته و تلاش میكنند آنها را تغییر داده یا حفظ كنند. وی مثالی از وضعیت مطبوعات زمان خود (دهه 90 میلادی) میزند، كه در نزد ژورنالیستهای مطبوعاتی، بهخصوص آنهایی كه در موقعیت زیرسلطهای در مطبوعات؛ یعنی در روزنامههای كوچك و در شغلهای پایین قرار دارند، شاهد رشد یك گفتمان بسیار انتقادی نسبت به تلوزیون بوده است.»[7]

4. مواضع و حرکات؛ میدان همچنین گسترهای از مواضع و حركات ممكنی را كه فرد میتواند، خود را با آن سازگار گرداند، در اختیار وی قرار میدهد. هریك از این مواضع و حركات، دارای منافع، هزینهها و امكانات بعدی مختص به خود است.

5. جایگاه و موقعیت؛ «جایگاه و موقعیت در درون میدان همچنین هر كنشگری را به جانب الگوی رفتاری خاصی متمایل میگرداند؛ آنهایی كه جایگاه و موقعیت سروری را از آن خود كردهاند، در پی به اجرا درآوردن راهبردهای بقا و حفظاند. در حالی كه تنزلیافتگان به موقعیت تابع و زیردست، مستعد بهكارگیری راهبردهای براندازی و انهدام هستند.»[8]
بنابراین میدانها، بازارهایی برای سرمایههای خاصّند؛ كه در آنها، عاملان اجتماعی، بنابر استعدادات خاص خود، به انواع سرمایهها، اندیشیده و عمل میكنند.

ملکه و میدان[9]
بوردیو در تحلیل میدان، از مفهوم دیگری بهنام ملكه مدد میجوید. «ملكه مشخصكننده نظام و مجموعهای از خوی و خصلتهای ماندگار و قابل جابهجایی است؛ كه از طریق آن ادارك و داوری كرده و در جهان پیرامون خود یا میدان، عمل میکنیم. این قالبها از طریق درونی ساختن محدودیتها و امكانات بیرونی شكل میگیرند و بین افرادی كه در معرض تجارب مشابه قرار میگیرند، مشترك است»
ملكه، بهلحاظ درونی، الهامبخش عمل و رویه است و میدان، كنش و بازنمود را سازمان میدهد. میدان گسترهای از مواضع و حركات ممكنی را كه فرد میتواند خود را با آن سازگار گرداند، در اختیار وی قرار میدهد. بوردیو رابطه بین ملكه و میدان؛ یعنی مجموعهای از خلق و خو و نظامی از جایگاهها و موقعیتها را جایگزین رابطه بین فرد و جامعه میكند و معتقد است، كه نه ملكه و نه میدان، هریك بهتنهایی ظرفیت و استعداد لازم برای مشخص كردن یكجانبه كنش اجتماعی در بهوجود آمدن رویهها و جایگاه ساختارهای اجتماعی را ندارند؛ بلكه برای توضیح و تبیین یك رویداد و الگوی اجتماعی، هردو باید مورد بررسی قرار گیرند.

[1]. استونز، راب؛ متفكران بزرگ جامعهشناسی، مهرداد میردامادی، تهران، مركز، 1385، چاپ چهارم، ص336.

[2]. شویره، كریستین و دیگران؛ واژگان بوردیو، مرتضی كتبی، تهران، نی، 1385، چاپ اول، ص138.

[3]. همان.

[4]. بوردیو، پیر، درباره تلوزیون و سلطه ژورنالیسم، ناصر فكوهی، تهران، آشیان، 1387، چاپ اول،ص57.

[5]. استونز، راب؛ ص336.

[6]. همان، ص336 و شویره، کریستین و دیگران؛ ص140.

[7]. بوردیو، پیر؛ ص 68.

[8]. استونز، راب؛ ص337.

[9]. همان، ص334 تا 337.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 166]