موزه نارنجستان‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: موزه نارنجستان‌

نارنجستان يا باغ قوام از عمارات دوره قاجاريه شيراز است كه در محله بالاكفت و در قسمت شرقي انتهاي خيابان لطفعلي خان زند واقع است. احداث اين بنا توسط علي محمد خان قوام الملك( 1267-1257) مقارن با حكومت ناصرالدين شاه شروع شد و در حدود سال 1300 ق توسط ميرزا محمدرضا خان ---‌نوه قوام‌الملك اول--- تكميل گرديد. ساختمان نارنجستان حدود 940 متر مربع در زميني به مساحت 3500 متر در دو قسمت شمالي و جنوبي بنا و باقي مانده آن در حدود 2560 متر محوطه سازي شد. اين بنا با 3085 متر مساحت، در دوره قاجاريه به بيروني معروف بود و با عمارت اندروني كه همان خانه زينت الملوك بود و در طرف غرب آن بنا قرار گرفته، كوچه اي فاصله داشت كه با راه زيرزميني بدان راه مي يافتند.‌

از ويژگيهاي اين مجموعه عمود بودن محور بيروني و اندروني آن بر يكديگر است. عمارت بيروني به منظور انجام امور تجاري و نيز برگزاري تشريفات و جشنها و استراحت و پذيرايي از ميهمانان ساخته شده است. در ورودي اصلي باغ رو به جنوب به يك دالان يا هشتي گشوده مي شود. سردر ورودي آن داراي تزيينات آجركاري است. بر پيشاني در ورودي، كتيبه اي از سنگ مرمر سرخ رنگ شامل آياتي از قرآن قرار دارد كه در دو طرفش ابياتي از آسوده شيرازي درباره باني باغ و تاريخ احداث آن حجاري شده است. بر روي ازاره سنگي دو طرف درگاه، نقش دو سرباز تفنگ به دست دوره قاجار حجاري شده است. در ورودي از چوب ساج است كه بر روي آن منبت كاري صورت گرفته است. سقف هشتي يا دالان ورودي، آجركاري و كاشيكاري به صورت ستاره و مقرنس كاري گچي شده است. در پشت دالان (رو به حياط) تصويري از سه خدمتكار كه گلاب و شراب و شربت به دست دارند، كاشيكاري شده است.‌

اين هشتي با دو راهرو به محوطه باغ ارتباط مي‌يابد. اين باغ در سه ضلع شمالي، شرقي و جنوبي داراي ساختمان است و در طول حياط بيست و يك عدد طاق نما دارد. در دو طرف هشتي، شش اتاق با ايوانهاي وسيع جداگانه وجود دارد كه در گذشته از آنها به عنوان دفتر كار استفاده مي شد. در جلو هر ايوان چهار ستون چوبي منبت كاري شده و دو نيمه ستون ديده مي شود. ديوارهاي اين بخش از عمارت كه در ضلع جنوبي بناست، گچكاري شده و كف ايوانها نيز با كاشيهاي سفيد و آبي پوشيده شده است.‌

ازاره بنا با سنگ پوشيده شده و پنج باب پنجره سنگي حجاري شده، به عنوان نورگير در جلو ايوانها نصب گرديده است. ساختمان جنوبي باغ با راه پله اي به زمينهاي طرفين راهروها راه دارد. در وسط اين ساختمان يك طاق نماي بزرگ و دو طاق نماي كوچك ايجاد شده كه به سبك دوره زنديه، كاشيكاري شده است. در طاق نماي بزرگ نقوش سه تن از خدمتكاران دوره زنديه بر روي كاشي ديده مي شود كه لباس بلندي دارند و در دست يكي از آنها قدح و در دست ديگري جام است و شخص سوم نيز ظرفي پر از ميوه در دست دارد. در بالاي اين طاق نما دو لچكي كاشيكاري با مناظري از طبيعت و تصويرهايي برگرفته از داستانهاي شاهنامه و نيز مناظر شكارگاه و تصاوير مينياتوري ديده مي شود. ازاره اين بخش از سنگهاي سرخ و نقش برجسته هايي برگرفته از تصاوير تخت‌‌جمشيد تشكيل شده است.‌

حد فاصل عمارت جنوبي و عمارت اصلي واقع در ضلع شمالي باغ وسيعي وجود دارد كه از دوره قاجار با نرده آهني محصور شده است.ضلع شرقي ساختمان داراي چند اتاق و حياط كوچكي است كه به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشت. ‌

عمارت اصلي اين ساختمان در ضلع شمالي قرار گرفته و داراي دو طبقه و يك زيرزمين است. در اين عمارت، تالار پذيرايي بزرگي به طول 9 متر، عرض 10/5 متر و ارتفاع 6 متر با ستونهايي بلند مشرف بر حوض واقع در وسط باغ، قرار دارد.در قسمت شمالي تالار، شاه‌نشيني وجود دارد كه ديوارها و سقف آن آينه كاري و نقاشي شده و كف اتاق از سنگ مرمر مفروش شده است.اين تالار دو ستون سنگي يكپارچه و بلند دارد. در دو طرف تالار، راهرويي هست كه با پلكاني به طبقه دوم متصل مي شود. اين پله ها به دو بهارخواب متصل است. در هر طرف نيز يك تالا‌ر بزرگ و يك اتاق وجود دارد. طبقه دوم اين عمارت داراي چهار اتاق است كه دوتاي آن در عقب واقع شده و داراي هشتي و پنجره‌‌هايي مشرف بر ايوان است. پيشتر اين اتاقها محل اقامت مهمانان بود. ‌

ديواره ها و سقف تمام اتاقها گچبري و نقاشي شده است. در اين طبقه، دو اتاق وجود دارد كه نقاشيهايي بر تيركهاي چوبي آن ترسيم شده است. نقاشيهاي سقف ايوان بزرگ و بيشتر اتاقها را غالباً لطفعلي خان صورتگر كشيده است.دو ستون تالار طبقه اول نيز از سنگ مرمر يكپارچه و بدنه استوانه اي و سر ستونهاي مقرنس كاري شده تشكيل شده است.‌در وسط سقف تالار مدالي بزرگ ترسيم شده و در اطراف آن شش منظره بيضي شكل ترسيم شده است. ديوار اتاقها نيز با تصاوير گل و بوته، اشكال حيوانات و منظره شكارگاه تزيين شده است. در ناحيه جلويي عمارت اصلي درهاي اُرسي با شيشه هاي رنگي ديده مي شود. هلالي ميان ايوان دو ستوني و شاه‌نشين هم داراي شيشه هاي رنگي است. اين شيشه ها در دوره قاجار از اروپا به ايران آورده مي‌شد، صدفهاي به كار رفته در تزيينات درها نيز از خليج فارس آورده شده است. ازاره اتاقها و بخاري ديواري شاه نشين از سنگهاي مرمري است كه از يزد، تبريز و شيراز آورده اند. روي اين بخاري نقش داريوش هخامنشي حكاكي شده است. دو تصوير از محمدرضا خان قوام الملك در دو طرف بالاي اين بخاري حكاكي شده است. ازاره پايين عمارت، از ازاره سنگي عمارت ديوانخانه كريم خان زند است. بر روي سنگهاي ازاره تصاوير سربازان قاجاريه تفنگ به دست، شير، گور، خرگوش و گل و بوته ديده مي شود.‌

هلا‌لي‌هاي بالا‌ي عمارت اصلي‌

بالاي عمارت اصلي سه هلالي وجود دارد. در هلالي وسط نقش دو شير ديده مي شود كه صفحه اي را نگاه داشته اند، بر روي اين صفحه عبارت نصر من الله و فتح قريب نگاشته شده است، دو فرشته بر فراز اين صفحه هستند و آن را به دست گرفته اند. در هلاليهاي كاشيكاري شده طرفين نيز نقش پلنگي ديده مي شود كه آهويي را شكار كرده است. زمينه اين تصاوير مزين به خطوط اسليمي است.

نارنجستان قوام كه به دليل نارنجهاي فراوانش، بدين نام معروف گرديده و در آن هفت هنر ايراني(گچبري، نقاشي ، آينه كاري، آجركاري، سنگ تراشي، معرق كاري و منبت‌‌كاري) قابل مشاهده است، در ارديبهشت ماه 1353 به ثبت تاريخي رسيد و به موزه تبديل شد و در آن مجموعه اي از كتابهاي پروفسور پوپ نگاهداري مي‌گرديد.اين بنا و برخي از ساختمانهاي اطرافش از سال 1378 در اختيار دانشكده هنر و معماري دانشگاه شيراز قرار گرفته است.‌

به نقل از سايت‌ http//:www.shirazcity.org

چهارشنبه 1 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 263]