معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی - گرایش ژنتیک

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: معرفی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی - گرایش ژنتیک

هدف:
سال ۱۹۷۳ وقتی به یاری علم ژنتیک اولین ژن “کلون” گردید شاید کمتر کسی فکر می کرد که بزودی این علم یکی از علوم راهبردی دنیا شود و حتی تا جایی گسترش بیابد که نشریه Science باسواد بودن را مساوی با اطلاع داشتن از دو علم کامپیوتر و ژنتیک بداند.
این علم جوان در این مدت کوتاه به یکی از علوم استراتژیک جهان تبدیل شده است.
دکتر محمدرضا نوری دلوئی استاد ژنتیک دانشکده پزشکی دانشگاه تهران در معرفی این علم می گوید:
“بطور کلی دانش ژنتیک درباره انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد بحث می کند که البته این والدین می توانند انسان، درخت و یا باکتری باشند. در واقع ژنتیک تلاش می کند تا بگوید که چه مکانیزم هایی مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر هستند. مکانیزم هایی که باعث می شوند تا فرزندان شباهت زیادی به والدین داشته باشند و همچنین می خواهد بداند که چرا گاهی اوقات در بین والدین و فرزندان در برخی صفات تفاوت های بسیار معنی داری وجود دارد؟ برای مثال چرا گاهی اوقات والدین سفیدپوست، بچه رنگین پوست دارند؟
آنچه مسلم و روشن است در سطح جهانی در همه کشورها، چه در زمینه های آموزشی و چه پژوهشی و بهره وری علمی و اقتصادی، رشته های علوم زیستی مورد توجه کامل است و مسائل بنیادی و پژوهشی رشته های دیگری مانند کشاورزی (زراعت، باغبانی، گیاه پزشکی) و رشته های علوم پزشکی (پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی) و پیراپزشکی نیاز مبرم به اطلاعات و نظریه های علوم زیستی و تحقیقات و پژوهش های این علم دارد.
ماهیت:
دانش ژنتیک همیشه به طرح سه پرسش کلیدی می پردازد که این سه پرسش عبارتند از:
چه چیزی موروثی است؟ (بررسی ماهیت فیزیکی شیمیایی ماده وراثتی)
ماده وراثتی چه می کند؟ (بررسی عملکردها و نقش های ماده وراثتی)
ماده وراثتی در خلال نسل ها و بخصوص در زمان تکامل زیستی چگونه تغییر پیدا کرده و یا دستخوش جهش می شود؟”
دکتر فروغ مند استاد ژنتیک دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در معرفی رشته ژنتیک در سطح کارشناسی می گوید:
“دانشجویان رشته ژنتیک علاوه بر دروس ژنتیک ۱ و ۲ که به عنوان دروس پایه می گذرانند، برای آشنایی با دنیای وسیع این علم و دستاوردهای مختلف آن در ۱۷ واحد به طور کلی و اجمالی مباحث مهمی مثل ژنتیک سرطان، روش های تشخیص بیماری های ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری ها، اصول مشاوره ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری ها، اصول مشاوره ژنتیکی، نقش ژنتیک در بروز رفتارهای فردی و اجتماعی، شناخت جمعیت های مختلف ژنتیکی و نژادهای انسانی، ژن درمانی، پزشکی قانونی، تکنیک های رایج در ژنتیک، روش های اصلاح نژاد و ژنتیک مولکولی را مطالعه می کنند.”
مطالعات و تحقیقات ژنتیک در جانوران و گیاهان بررسی کاریوتیپها و ژنوتیهای گیاهان و جانوران، تشخیص کروموزوم های بیمار، عوامل وراثتی بیماری های ژنتیکی، اصلاح نباتات (در ژنتیک گیاهی) و اصلاح جانوران (دامی) در ژنتیک جانوری، مطالعات و مشاوره های ژنتیکی انسانی در ازدواج ها و خانواده ها از جمله توانایی های فارغ التحصیلان گرایش ژنتیک است.
اگر قرار باشد چند بیماری مهلک و یا سخت را نام ببرید، چه بیماری هایی به خاطرتان می آید؟ ایدز؟ سرطان؟ تالاسمی؟ هموفیلی؟ عقب ماندگی ذهنی یا جسمی؟
بله! تمامی این بیماری ها مهلک و یا سخت می باشند. اما آیا می دانید که تمامی این بیماری ها بگونه ای ژنتیکی هستند؟ و همچنین آیا می دانید که به یاری روشها و فنون جدید مهندسی ژنتیک(۱)، بسیاری از بیماری های ژنتیکی در آستانه مهار شدن قرار دارند؟
دکتر نوری دلوئی در این زمینه می گوید:
“یکی از قلمروهای ژنتیک، “ژن درمانی” است که در مدتی کوتاه توانسته است، سیمای جهان پزشکی را با دستاوردهای عظیم خود به گونه ای بنیادین دگرگون سازد. چرا که این روش نوین با جانشین ساختن ژن های سالم به جای ژن های معیوب و یا با ترمیم ژن های معیوب به مداوای اساسی بیماری می پردازد.”
دکتر نوری دلوئی در ادامه سخنان خویش می گوید:
“البته علم ژنتیک کاربردهای گسترده دیگری نیز در علوم پزشکی دارد که از آن جمله می توان به تولید انبوه، ارزان و بدون خطر واکسن های انسانی و حیوانی با استفاده از باکتری ها و قارچ ها، تولید داروهای جدید و پروتئین های گوناگون برای درمان بیماری های مختلف و تشخیص قبل از تولد بیماری های کروموزومی و بیماری های ژنی با روش های پزشکی مولکولی مثل تشخیص بیماری تالاسمی در دوران جنینی اشاره کرد. که بدون شک در تمامی این فعالیت ها و تحقیقات متخصصان ژنتیک حضوری فعال و چشمگیر دارند.”
وی در ادامه می گوید:
“از سوی دیگر متخصصان ژنتیک نه تنها در پزشکی بلکه در کشاورزی و صنعت نیز تحقیقات با ارزشی انجام داده اند. برای مثال با استفاده از روشها و فنون مهندسی ژنتیک می توان گیاهانی را تولید کرد که نسبت به عواملی همچون سرما، گرما، رطوبت، خشکی، املاح، حشرات، آفات، ویروس ها و سایر عوامل بیماری مقاوم بوده و علاوه بر آن در مقایسه با موجود طبیعی، مجهز به مکانیسم های دفاعی اضافی باشند. مثل تولید گوجه فرهنگی جدید با کمیت و مقاومت به مراتب بیشتر و طعم بهتر از گوجه فرنگی طبیعی که اولین محصول گیاهی دستکاری شده ژنتیکی می باشد.
همچنین مهندسی ژنتیک در صنعت برای بازیافت ضایعات شهری و تبدیل آنها به موادی نظیر کود کمپوست، تولید انبوه آنیزم های مورد نیاز در صنایع غذایی، خوراک دام و طیور، چرم سازی و داروسازی و دهها مورد دیگر کاربرد دارد.”
آنچه گفته شد بیانگر جایگاه علم ژنتیک در کشورهای صنعتی است وگرنه علم ژنتیک در ایران هنوز در ابتدای راه است و باید تلاش بسیار کرد و کاستی ها را جبران نمود و موانع را از میان برداشت تا بتوان شاهد رشد روزافزون علم ژنتیک در ایران بود. البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی گیرد و فارغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند، بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت های تقحیقاتی ژنتیکی می پردازند که از جمله می توان به مراکز مختلف وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی، مراکز پژوهشی وزارت فرهنگ و آموزش عالی، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد. علاوه بر مراکز فوق به گفته دکتر فروغ مند کارشناسان ژنتیک می توانند در مراکز ژنتیک دولتی و خصوصی مانند بخشهای ژنتیک مراکز بهزیستی، جهاد دانشگاهی، بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی مشغول به کار گردند.
مراکزی از جمله: منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، بخش های تحقیقاتی گیاهی باغبانی و پرورش گل های زینتی و … و در ژنتیک جانوری سازمان ها و نهادهایی مانند: دام پروری، دام پزشکی، وزرات بهداشت و درمان (کارشناسی مشاوره ژنتیکی انسان) و … از جمله محل های کار برای دانشجویان این رشته است.
علاقمندیها: در همه رشته ها بخصوص در علوم پایه و بویژه در گرایشهای مختلف رشته زیست شناسی باید علاقه مند بود و صبر و پشتکار داشت تا بتوان طعم شیرین موفقیت را چشید.
دکتر نوری دلوئی در همین زمینه می گوید:
“علاقه، پشتکار، امید و نشاط شرط ورود به میدان علم ژنتیک است. یعنی دانشجو باید بدون هراس از مشکلات و موانع موجود، با دقت تمام و براساس راهنمایی های اساتید و افراد اهل نظر به مطالعه بپردازد و تلاش کند تا همه روش ها و فنونی که به او آموزش داده می شود به صورت نظری و عملی فراگیر تا به یک عنصر نظری صرف تبدیل نشود بلکه یک نیروی علمی و فنی خلاق و نوآور باشد.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
جایگاه علم ژنتیک در کشورهای صنعتی با جایگاه فعلی این رشته در این بسیار متفاوت است که محتاج تلاش بسیار برای جبران کاستی هاست.
البته این به آن معنی نیست که در کشور ما تحقیقات ژنتیکی انجام نمی گیرد و فارغ التحصیلان این رشته جذب هیچ مرکزی نمی شوند، بلکه سازمانهای مختلفی هستند که به فعالیت های تحقیقاتی ژنتیکی می پردازند که از جمله می توان به مراکز مختلف وزارت کشاورزی، وزارت جهاد سازندگی، مراکز پژوهشی وزارت فرهنگ و اموزش عالی، انستیتو پاستور، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی اشاره کرد. علاوه بر مراکز فوق به گفته دکتر فروغ مند کارشناسان ژنتیک می توانند در مراکز ژنتیک دولتی و خصوصی مانند بخشهای ژنتیک مراکز بهزیستی، جهاد دانشگاهی، بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی مشغول به کار گرداند.
نکات تکمیلی:
گرایش بیوشیمی یا بیوفیزیک تاکنون در هیچ دانشگاهی در سطح لیسانس ارائه نشده است و گرایش ژنتیک نیز هر چند سال یک بار در یک دانشگاه ارائه می شود و بعضی از گرایشها نیز در دو دانشگاه با دو نام متفاوت ارائه می گردند و از سوی دیگر واحدهای اختصاصی و اختیاری هر یک از این گرایشها در دانشگاههای مختلف، با توجه به امکانات و تخصص اساتید هر دانشگاه، متفاوت است.
همچنین مهندسی ژنتیک مجموعه روشها و فنونی است که تکیه گاه اصلیش زیست شناسی مولکولی و بخصوص ژنتیک مولکولی است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 797]