دانش - يك‌چهارم پستانداران جهان در خطر انقراض

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: دانش - يك‌چهارم پستانداران جهان در خطر انقراض

دانش - يك‌چهارم پستانداران جهان در خطر انقراض

يان سمپل/ ترجمه كاوه فيض‌اللهي:به استناد يك ارزيابي جامع سالانه از وضعيت جهاني حيات‌وحش، نزديك به يك چهارم گونه‌هاي خشكي‌زي پستانداران جهان در خطر انقراض قرار دارند و بسياري ديگر ممكن است حتي پيش از آنكه براي علم شناخته شوند، از صحنه هستي محو شوند. از 5487 گونه پستاندار شناخته‌شده، دست‌كم 1141 گونه تهديدشده‌اند كه از ميان آنها 188 گونه در بالاترين طبقه از نظر ميزان خطر، يعني در طبقه «در آستانه انقراض» قرار دارند. به استناد يك بررسي پنج ساله، از هر سه پستاندار دريايي نيز يكي در تهديد است. ارزيابي معروف به «فهرست سرخ» توسط انجمن بين‌المللي حفاظت از طبيعت انجام مي‌شود و در آن بيش از 1700 كارشناس در 130 كشور شركت دارند. در گزارش اخير تاثير مخرب جنگل‌تراشي، شكار، شيلات، آلودگي و تغييرات اقليمي روي جمعيت‌ها و گستره پراكندگي گروهي از جانوران جهان تاييد مي‌شود كه بيش از همه بررسي شده‌اند. يان اسكيپر (I.Schipper)، مدير گروه ارزيابي جهاني پستانداران كه ميان حفاظت بين‌الملل و IUCN مشترك است، از كشورهاي جهان خواست نسبت به سرنوشت اين گروه از جانوران در قلمرو مرزهايشان مسووليت‌پذير باشند و براي نجات گونه‌هايي كه گستره پراكندگي‌شان دربرگيرنده قلمرو چندين كشور است، ائتلافي بين‌المللي شكل گيرد. او گفت: «ما اكنون شاهد يك افت 25 درصدي در بلندمدت هستيم، با اين حال هنوز هيچ برنامه ضربتي حفاظتي براي پستانداران وجود ندارد. هيچ برنامه حفاظتي بلندمدتي وجود ندارد كه مانع از انقراض اين گونه‌ها در آينده شود. ما به عنوان انسان بايد مراقب باشيم كه موجب انقراض گونه‌هاي ديگر نمي‌شويم.»

نگران‌كننده‌تر آنكه به نظر مي‌رسد اين رقم صرفا برآوردي محافظه‌كارانه باشد، زيرا دانشمندان درباره 836 گونه پستاندار حتي آنقدر اطلاعات ندارند كه بتوانند تعيين كنند تا چه حد در تهديد به سر مي‌برند. اگر اين گونه‌ها هم در خطر باشند، به معناي آن است كه 36 درصد از گونه‌هاي پستاندار جهان در خطر انقراض به سر مي‌برند. ازجمله گونه‌هاي در آستانه انقراض عبارتند از سياه‌گوش ايبري (Lynx pardinus) در اسپانيا و پرتغال كه در حال حاضر تنها 84 تا 143 فرد بالغ از آن باقيمانده است. كارشناسان بر اين باورند كه 29 گونه ديگر ممكن است تاكنون منقرض شده باشند. ازجمله اين گونه‌هاي منقرض‌شده مي‌توان به دلفين رودخانه‌اي بايجي يا يانگ‌تسه و هوتياي كوچك خاكي اشاره كرد كه جونده كوچك بومي جزاير نزديك كوباست و اكنون تقريبا 40 سال است كه مشاهده نشده. دو گونه ديگر، يكي اريكس شاخ‌شمشيري و ديگري گوزن پيرديويد در طبيعت منقرض شده‌اند و تنها در اسارت زندگي مي‌كنند. جمعيت بسياري از گونه‌ها نظير گرگ خاكستري و خرس قهوه‌اي، به‌شدت افت كرده است و با تخريب زيستگاه طبيعي‌شان گستره پراكندگي‌شان به طور چشمگيري تحليل رفته است.
بر اساس اين گزارش، بيش از نيمي از گونه‌هاي پستاندار جهان كه روند جمعيتي آنها معلوم است رو به نابودي‌اند. مارك رايت (M.Wright)، از دانشمندان اصلي WWF مي‌گويد: «ما بيش از حد داريم به ديدن اين گزارش‌ها كه به سوگ سرنوشت اين سياره يا افت جمعيت جانوران نشسته‌اند، عادت مي‌كنيم. من واقعا نگران آنم كه ما در برابر اين نوع اطلاعات نااميدكننده بي‌تفاوت شده باشيم و اكنون آن را به كلي ناديده بگيريم بدون آنكه لحظه‌اي درباره دربرداشته‌هاي آن تامل كنيم. گزارش IUCN نشان مي‌دهد كه ما با مديريت نسنجيده زمين و منابع آن، داريم آينده حيات‌وحش و طبيعت را به خطر مي‌اندازيم و اين فرصت را از فرزندان‌مان مي‌گيريم كه چيزي را تجربه كنند كه ما تجربه كرده‌ايم.»
در اين ارزيابي كه نتايج آن در ژورنال ساينس منتشر شده است، نقاط داغ انقراض مشخص شده‌اند. در اين نقاط تعداد زيادي از گونه‌ها در تهديد به سر مي‌برند. همانطور كه انتظار مي‌رود، اينها مناطقي هستند كه داراي تنوع چشمگيري از گونه‌هايي هستند كه همه با تهديد مشابه از دست دادن زيستگاه روبه‌رو هستند. آن گونه‌هاي پستانداران خشكي‌زي كه در تهديد به سر مي‌برند عمدتا در جنوب و جنوب‌شرقي آسيا تجمع كرده‌اند. در اين منطقه رقم تكان‌دهنده 79 درصد ميمون‌ها و انسانريخت‌ها رو به انقراض مي‌روند. نقاط داغ ديگر عبارتند از بخش‌هاي استوايي آند، ارتفاعات كامرون، دره‌هاي كافتي آلبرتا و رشته‌كوه غربي غات در هند. اسكيپر مي‌گويد: «در اغلب موارد تخريب زيستگاه ناشي از جنگل‌زدايي وجود دارد كه يا به خاطر كشاورزي است يا به خاطر چوب درختان و اين جانوران را ناگزير مي‌كند در قطعه‌هاي كوچك زمين زندگي كنند. به همه اينها شكار را هم بايد اضافه كرد با تعداد زياد افرادي كه براي سير كردن شكم‌شان به كلي متكي به منابع طبيعي هستند. اين عوامل روي هم واقعا توفاني تمام‌عيار در جنوب‌شرقي آسيا به پا كرده‌اند.»
مهم‌ترين عواملي كه پستانداران دريايي را تهديد مي‌كنند عبارتند از به دام افتادن در تورهاي شيلاتي يا تصادف با كشتي‌ها و قايق‌ها، هرچند در مورد دلفين رودخانه‌اي يانگ‌تسه، عامل اصلي آلودگي است. تغييرات اقليمي تاكنون روي دوزيستان و گياهان تاثير خويش را آشكار ساخته اما انتظار مي‌رود فشار خويش را روي پستانداران نيز يا با تخريب محيط‌زيست آنها ــ چنان‌كه درمورد صفحه‌هاي يخ قطبي كه خانه خرس قطبي است ديده مي‌شود ــ يا با راندن طعمه‌هايشان به جاهاي ديگر، افزايش دهد. بعضي از پستانداراني كه از كشف آنها چيزي نمي‌گذرد در ميان تهديدشده‌ترين گونه‌ها هستند. از سال 1992 تاكنون 349 گونه پستاندار جديد كشف شده‌اند اما 51 درصد از آنها با خطر انقراض روبه‌رو هستند كه در مقايسه با آنها فقط 23 درصد گونه‌هايي كه پيش از 1992 شناخته شده‌اند در خطر انقراض هستند. دانشمندان در مقاله‌شان نوشته‌اند «گونه‌ها ممكن است حتي پيش از آنكه علم فرصتي براي شناسايي‌شان داشته باشد از صحنه هستي محو شوند.»
اما در ميانه اين ارزيابي تاريك و دلگير، كورسويي از اميد هست. دست‌كم 5 درصد گونه‌هايي كه هم‌اكنون در تهديد به سر مي‌برند جمعيتي پايدار يا رو به افزايش دارند، اما بسياري از آنها گونه‌هايي هستند كه در گذشته در كانون توجه تلاش‌هاي حفاظتي عظيم قرار داشتند. جمعيت‌ گاوميش اروپايي و راسوي پاسياه هر دو در حال احيا هستند. اسكيپر مي‌گويد: «مشكلي كه ما با آن روبه‌رو هستيم آن است كه بدون خواست و اراده سياسي و مردمي در هزينه كردن براي حفاظت از گونه‌ها، ما لاي منگنه‌ايم. ما با انتشار اين داده‌ها اميدواريم بتوانيم حرف‌مان را به گوش كساني برسانيم كه تصميم مي‌گيرند پول‌ كجا بايد هزينه شود.»
Guardian, Oct.6, 2008

فهرست سرخ امسال 188 گونه پستاندار را در تهديدشده‌ترين گروه يا «در آستانه انقراض» قرار داده است. ازجمله سياه‌گوش ايبري (Lynx pardinus) كه جمعيت آن فقط از 84 تا 143 فرد بالغ تشكيل مي‌شود و افت جمعيت آن به دليل كمبود طعمه اصلي‌اش، خرگوش اروپايي، همچنان ادامه دارد.
گوزن چيني پير ديويد (Elaphurus davidianus) در گروه «منقرض‌شده در طبيعت» طبقه‌بندي مي‌شود. اما جمعيت‌هاي آن در اسارت و در حالت نيمه‌اسير در سال‌هاي اخير افزايش يافته‌اند و اين احتمال وجود دارد كه به زودي بتوان جمعيت‌هاي حقيقتا وحشي آن دوباره در طبيعت احيا كرد.
نزديك به 450 گونه پستاندار در گروه در خطر انقراض قرار دارند، ازجمله شيطان تاسماني (Sarcophilus harrisii) كه پس از آنكه جمعيت‌اش در 10 سال گذشته به خاطر شيوع نوعي سرطان صورت مهلك و واگيردار بيش از 60 درصد كاهش يافت، از گروه كمترين نگراني به گروه در خطر انقراض منتقل شد.
گربه ماهيگير (Prionailurus viverrinus) كه در جنوب‌شرقي آسيا زندگي مي‌كند به خاطر نابودي زيستگاهش در جنگل‌هاي تالابي از گروه آسيب‌پذير به در خطر انقراض منتقل شد.
فُك خزر (Pusa caspica) از گروه آسيب‌پذير به گروه در خطر انقراض منتقل شد. جمعيت آن در 100 سال گذشته به علت شكار ناپايدار و تخريب زيستگاه تا 90 درصد افت كرده است و اين روند همچنان ادامه دارد.
سنجي صورت‌خاكستري يا حشره‌خور خرطوم‌دار (Rhynchocyon udzungwensis) تنها در دو جنگل در كوهستان اودزوگوا در تانزانيا ديده شده است كه هر دوي آنها كاملا حفاظت‌شده‌اند اما با اين حال در برابر آتش‌سوزي آسيب‌پذيرند. اين گونه نخستين‌بار همين امسال توصيف شد و در گروه آسيب‌پذير قرار گرفت.
اما همه خبرها بد نيستند. ارزيابي وضعيت پستانداران جهان نشان مي‌دهد كه اين گونه‌ها مي‌توانند با تلاش‌هاي حفاظتي هماهنگ و پيگير احيا شوند. راسوي پاسياه (Mustela nigripes) كه زماني در طبيعت منقرض شده بود پس از آنكه توسط اداره حيات‌وحش و آبزيان ايالات متحده از سال 1991 تا 2008 با موفقيت به هشت ايالت غربي و مكزيك معرفي شد، اكنون به گروه در خطر انقراض منتقل شده است.
فيل آفريقايي (Loxodonta Africana) از گروه آسيب‌پذير به گروه تقريبا تهديدشده انتقال يافت زيرا جمعيت آن اخيرا در جنوب و شرق آفريقا افزايش يافته است.
دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 343]