معنا و مفهوم قدرت و تهديد نرم درمطالعات امنيتى

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: معنا و مفهوم قدرت و تهديد نرم درمطالعات امنيتى
على محمد نائينى ( بخش پايانى)هر نظام سياسى براى حفظ بقامندى خود، نيازمند ثبات سياسى و انسجام ملى است. بنابراين افزايش مشروعيت سياسى نخبگان و رهبران يك كشور به توانايى هاى آنها در ايجاد انسجام سياسى و برخوردارى از حمايت، رضايت مندى و قدرت اقناع سازى و افكارعمومى بستگى دارد. به طور طبيعى در صورتى كه دولتى نتواند قدرت سياسى لازم را در حوزه داخلى و خارجى ايجاد نمايد، با بحران ها و تهديدات مختلف سياسى مواجه خواهد شد. ميزان اقتدار و هژمونى سياسى يك كشور در جامعه، ميزان انسجام و همزيستى مسالمت آميز و حفظ هويت و يكپارچگى ملى و ميزان توليد و بازتوليد هنجارهاى سياسى و به جريان انداختن گفتمان هاى مسلط در درون جامعه و در عرصه بين المللى و برخوردارى از مقبوليت و مشروعيت لازم را مى توان از شاخص هاى قدرت نرم در اين حوزه نام برد.در مقابل در صورتى كه كشورى گرفتار بحران هاى سياسى باشد، اين كشور در واقع فاقد قدرت نرم بوده و به طور طبيعى تهديد نرم در اين حوزه موثر خواهد گرديد. بحران هاى سياسى شامل بحران هاى پنج گانه هويت، مشروعيت، نفوذ، توزيع و مشاركت مى باشد. برانگيختن شكاف هاى قومى، نژادى، مذهبى و نبود عوامل پيوند دهنده هويت هاى فراملى، تحريف و تحقير تاريخ و افتخارات ملى در كشور، مى تواند به بحران هويت منجر گردد. ايجاد شكاف بين مردم و رهبران، فقدان حمايت مردمى و مشروعيت بخشى به تصميمات رهبران و شكل گيرى نافرمانى هاى مدنى در جامعه بحران مشروعيت به وجود مى آورد. انگيزه زدايى و دلسرد كردن مردم براى حضور در عرصه هاى تعيين كننده كشور از مصاديق بارز بحران مشاركت است.همچنين عدم توزيع مناسب ثروت، شان اجتماعى و امنيت در ايجاد بحران توزيع موثر است. تلاش براى تاثيرگذارى بر اراده و تصميمات نخبگان و رهبران با ارعاب و تطميع از مصاديق بحران نفوذ به شمار مى آيد.مجموعه اين موارد قدرت نرم يك نظام سياسى را كاهش مى دهد و به طور طبيعى آن نظام را در برابر تهديد نرم آسيب پذير مى نمايد.(نك. عبداله خانى۱۳۸۳)۴-:۳ حوزه اقتصاد فرهنگ جهت دهنده به الگوهاى رفتارى در همه حوزه هاى اقتصادى، سياسى و فرهنگى است. به طور طبيعى انديشه اقتصادى يك كشور و الگوى توليد و مصرف تحت تاثير فرهنگ است.براى مثال، پاسخ به اين سوالات مى تواند متاثر از فرهنگ ملى يك كشور باشد. چه چيزى توليد كنيم؟ چگونه توليد كنيم؟ و براى چه توليد كنيم؟ همان گونه كه اشاره گرديد فرهنگ داراى سه لايه مفروضات اساسى ( باورها)، ارزش ها و نگرش ها و الگوهاى رفتارى است.بنابراين با وجود تعامل نظامات اجتماعى، اقتصادى و سياسى و تاثير و تاثر متقابل آن، نظام فرهنگى به عنوان زيرساخت ها و نظام فرابخشى و نظام جهت دهنده به ذهن و رفتار در ساير حوزه ها تلقى مى گردد. تهديد نرم و تهاجم به نظام فرهنگى يك كشور ( به عنوان جهت دهنده به ساير نظام ها)، موجب تهديد ساير نظام ها از جمله نظام اقتصادى مى گردد. به عبارت ديگر چيستى و ماهيت تهديد اقتصادى را مى توان مترادف با تضعيف يا فروپاشى باورها، ارزش ها و الگوهاى رفتارى يك كشور در حوزه اقتصاد دانست. تهديد نرم در حوزه اقتصاد مى تواند بر فرهنگ اقتصادى يك كشور در سه لايه زير اثر گذارد؛ـ لايه زيرساخت هاى فكرى )جهان بينى و باورها) و تاثير آن بر فرهنگ اقتصادى كشورـ لايه ارزش ها و گرايش هاى فرهنگى يك كشور و تاثير آن بر فرهنگ اقتصادى ـ لايه نمادها و الگوهاى عمل و رفتار فرهنگى و تاثير آن بر فرهنگ اقتصادى۵- تعامل قدرت و تهديد نرم قدرت ملى را مى توان امكان تحميل اراده و خواست يك بازيگر به ديگر بازيگران تعريف نمود. زمانى كه يك كشور توانايى ، اراده و ظرفيت لازم را در اختيار دارد و در پرتو آن مى تواند اهداف و ارزش هاى حياتى خود را حفظ ، توسعه و تعميق بخشد، در واقع آن كشور از قدرت ملى لازم برخوردار است. قدرت ملى داراى مولفه هاى نظامى، سياسى، فن آورى، اقتصادى، ژئوپلتيكى، انسانى، فرهنگى و … است و در چهارچوب اين مقاله مى توان قدرت ملى را به قدرت نرم و قدرت سخت تقسيم نمود.قدرت در چهره ديد خود لزوما آشكار نمى باشد، با فرهنگ و انديشه آميخته شده و در نظريه هاى جديد عمدتا ماهيت نرم افزارانه پيدا نموده است و اين رويكرد برخلاف نگرش سنتى كه عمدتا رويكردهاى سخت افزارانه به ويژه با تاكيد بر بعد نظامى و اقتصادى است شكل مى گرفت. ( نك. كلگ ۱۳۷۹)صحنه روابط بين الملل، صحنه رويارويى قدرت است. سرنوشت كشورها تابع ميزان توليد و گسترش قدرت و ميزان تاثيرگذارى بر حريف است. به طور طبيعى كشورى مى تواند اهداف و مقاصد ملى خود را به پيش ببرد كه قدرت بيشترى را به صحنه بياورد و به بهترين روش قدرت حريف را تضعيف نمايد. قدرت ملى شامل قدرت نظامى، سياسى، اقتصادى، اطلاعاتى، فرهنگى، تبليغى و … است. در حال حاضر، برجسته ترين مظهر و نمود قدرت ملى، قدرت فرهنگى به معناى عام و قدرت روانى ـ تبليغى به معناى خاص است كه بازيگران در صحنه روابط بين الملل تلاش مى كنند اين بعد قدرت را كه ما در اين مقاله به عنوان قدرت نرم معرفى نموديم، افزايش و گسترش داده و با استفاده از اين وجه قدرت بر ساير بازيگران تاثير گذاشته و از ميدان رقابت خارج سازند. ويژگى اين وجه از قدرت، با مفهوم اقناع و رضايتمندى همراه مى باشد. قدرت نرم را مى توان به سه سطح تقسيم نمود.۵-:۱ سطح راهبردى قدرت نرمبا توجه به ملاحظات فوق يكى از برجسته ترين مظاهر قدرت ملى، قدرت نرم است كه منبع اين قدرت فرهنگ ( زيرساخت هاى فكرى، ارزش ها و هنجارهاى يك كشور) مى باشد. فرهنگ داراى حوزه هاى استراتژيك، ملى و دفاعى است كه در سه سطح راهبردى، ميانى و تاكتيكى بر توانمندى هاى ذهنى و ارادى نخبگان، مردم و نيروهاى مسلح يك كشور تاثير مى گذارد. در مقابل تهديد نرم براى تاثيرگذارى هنجارى بر حريف در اين سه سطح طرح ريزى مى شود. هدف و كار ويژه تهديد نرم، تاثير بر انديشه و باور به منظور سلب اراده و انگيزه و در نهايت دگرگون ساختن الگوهاى رفتارى يك نظام سياسى مى باشد.در گفتمان ايجابى امنيتى كه به دنبال نقد مبانى و اصول گفتمان سلبى به وجود مى آيد، مفهوم امنيت، تهديد و قدرت ماهيت پيچيده و هنجارى به خود مى گيرد. در اين گفتمان براى امنيت ماهيت تاسيس قائل شده و الزاما نمى تواند تهديدات محدود به تهديدات خارجى و نظامى باشد. در اين نگرش يك نظام سياسى اگر توانايى لازم براى پيشبرد ايده و انديشه خود نداشته باشد فاقد امنيت خواهد بود. بنابراين در نگرش ايجابى، امنيت بر پايه ملاحظات فرهنگى و قدرت هنجارسازى يك كشور( قدرت نرم) در محيط ملى و جهانى مى باشد. به عبارت ديگر، فرهنگ و قدرت نرم به منزله هويت و بنياد امنيت تلقى مى گردد، در حالى كه در نگرش قبلى فرهنگ به منزله يكى از ابعاد امنيت به شمار مى آمد. بنابراين قدرت نرم و فرهنگ در اين نگرش، زيرساخت و جوهر اصلى امنيت همه جانبه يك نظام سياسى خواهد بود. در اين گفتمان امنيتى، راهبرد دستيابى به امنيت، افزايش قدرت نرم خودى و كاهش قدرت تاثيرگذارى هنجارى ساير بازيگران به عنوان حريف مى باشد. همچنين همراه سازى انديشه و باورهاى جامعه در محيط ملى مورد تاكيد است. تهديد نرم منبع و كانون اصلى تهديد در محيط امنيتى جديد در چارچوب اين گفتمان به شمار مى آيد.*عضو هيات علمى دانشگاه امام حسين(ع)
جمعه 19 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 120]