عصر دگرگونى ها درآموزش و پرورش

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: عصر دگرگونى ها درآموزش و پرورش
[ حميده احمديان راد]
نحوه تحول آموزش و پرورش در همه كشورهاى جهان چالشى بزرگ براى دولت ها است. حتى پيشرفته ترين نظام هاى آموزش و پرورش جهان مدام تئورى هاى جديدى ارائه مى دهند و مى كوشند با ايجاد تغييرات لازم در نظام آموزش و پرورش خود، براى رويارويى با مقتضيات عصر جديد آماده شوند. يكى از پيشروترين كشورها در اين زمينه انگليس است. انگليسى ها به صرف هزينه هاى زياد براى تغييرات دائم در نظام آموزشى شان مشهورند. با اين همه آنها هميشه از نظام آموزشى خود ناراضى اند و در نتيجه اين تغييرات را به طور دائم اعمال مى كنند. به عنوان مثال آخرين نظريه آنها اين است كه بايد از سن دو سالگى آموزش جدى را به كودكان آغاز كرد. نظام آموزش و پرورش ما هم از اين قاعده مستثنى نيست. تاكنون بارها تغييراتى در شيوه كار آموزش و پرورش به وجود آمده و حالا كه با كم شدن تدريجى تعداد دانش آموزان ، هم از هزينه هاى آموزش و پرورش كاسته مى شود و هم كلاس ها كم جمعيت تر مى شود، بهتر مى توان به تحقيقات و پياده كردن تجربيات موفق ساير كشورها در نظام آموزش و پرورش پرداخت.
يكى از بزرگترين موضوعاتى كه آموزش و پرورش ما مى تواند به آن بپردازد ايجاد سيستم آموزش فعال در كلاس هاى درس است تا دانش آموز فكر كند، كار كند و معلم افكار دانش آموزان را هدايت كند. به عبارتى لازم است آموزش و پرورش از حالت حافظه محورى خارج شود.
همچنين لازم است حداقل آموزش ها و مهارت هايى كه دانش آموزان براى ورود به عرصه كار و زندگى نياز دارند به آنها داده شود. اين آموزش هم فقط سواد خواندن و نوشتن نيست. چراكه مفهوم سواد درجهان امروز تغيير كرده است. آموزش بايد جزو ذات دانش آموز شود تا او بتواند تحليل كند و مسئله حل كند و گليم خودش را از آب بيرون بكشد و نيز توانايى كار با رايانه را براى كسب و تحليل اطلاعات داشته باشد.
در تعريف سواد تجديد نظر كنيم
با ورود به قرن ۲۱ ميلادى و گذار از جامعه صنعتى به جامعه اطلاعاتى، سواد ديگر همان معنى كلاسيك توانايى خواندن و نوشتن را ندارد. بلكه مفهوم سواد، سواد الكترونيكى و به عبارتى توانايى استفاده از رسانه هاى الكترونيكى به خصوص اينترنت است و مؤلفه هاى ديگرى را هم دربرمى گيرد. همين سطح سواد الكترونيكى و به روز شدن اطلاعات فارغ التحصيلان يكى از مهمترين چالش هاى كشورهاى در حال توسعه از جمله ايران، در قرن ۲۱ به شمار مى آيد. چرا كه در جامعه اطلاعاتى كسى كه خواندن و نوشتن مى داند و حتى فراتر از آن تحصيلات عالى دارد ولى به عنوان مثال نحوه استفاده از اينترنت را نمى داند باسواد تلقى نمى شود. همين امر تغيير بنيادين در نظام هاى آموزشى را مى طلبد.
در حالى كه در كشور ما هنوز تعداد رايانه نسبت به جمعيت بسيار كم است و هنوز دانش آموزان زيادى پيدا نمى شوند كه به رايانه دسترسى داشته باشند يا نحوه استفاده صحيح از رايانه را بدانند.
ماهرخ مرتضوى كارشناس تكنولوژى آموزشى مى گويد: «رايانه و عصر اطلاعات نحوه تدريس و ارزشيابى و برنامه هاى درسى مدارس را تغيير داده و مى دهد. در مدارس جديد دانش آموزان مى آموزند تا انبوهى از اطلاعاتى را كه از اينترنت مى گيرند پردازش كنند و از اين اطلاعات در جهت يادگيرى بيشتر استفاده كنند. همچنين آنها مى توانند با منابع علمى جهان ارتباط برقرار كنند. در اين شرايط اگر دانش آموزان ما سواد الكترونيكى نداشته باشند، نمى توانيم انتظار داشته باشيم كه در آينده همگام با تحولات جديد پيش بروند. چراكه تجار با سواد الكترونيكى مى توانند بهتر تجارت كنند، كارمندان مى توانند مهارت هايشان را افزايش دهند و مديران دانش مديريتشان را افزايش دهند.»
بنابراين اگر ما مى خواهيم در دسته كشورهاى پيشرفته باشيم و فرهنگ خود را اشاعه دهيم لازم است نهضت سوادآموزى الكترونيكى را جدى بگيريم و آموزش و پرورش سواد الكترونيكى را در سرلوحه اهداف خود قرار دهد. در درجه اول لازم است رايانه و اينترنت با قيمت ارزان در دسترس همه قرار بگيرد و همه رايانه را جزو وسايل ضرورى منزل خود به شمار آورند و دانش آموزان در همه مدارس از جمله در مناطق محروم رايانه و اينترنت در اختيار داشته باشند. همچنين از آن مهم تر لازم است كه در درجه اول معلمان آموزش ببينند تا بتوانند خودشان از رايانه و اينترنت به بهترين وجه استفاده كنند و شيوه استفاده از رايانه و اينترنت و تحقيق را به دانش آموزان بياموزند.
آموزش مهارت هاى غيردرسى ضرورى است
نظام هاى آموزشى بسيارى از كشورها هدف ايجاد مهارت هاى غير درسى را براى ورود به بازار كار و افزايش آستانه تحمل و بردبارى براى مواجهه با پيچيدگى هاى جوامع امروزى جدى مى گيرند. اما با وجود گام هايى كه برداشته شده ما هنوز نتوانسته ايم آموزش هاى متناسب با فناورى هاى قرن ۲۱ را در نظام آموزش و پرورش مان لحاظ كنيم و همچنان جاى خالى بسيارى از مباحث مربوط به مهارت هاى زندگى در نظام آموزشى ما به چشم مى خورد.
بعضى از اين مهارت ها، مهارت هايى هستند كه هم در محيط كار و هم در زندگى روزمره و خانوادگى لازمند. به عنوان مثال مى توان از مهارت حل مشكل، مهارت تحليل و روابط عمومى نام برد. بنابراين از نظام آموزشى انتظار مى رود حداقلى از مهارت هايى كه مردم به آنها نياز دارند را آموزش دهد. با كاسته شدن از جمعيت دانش آموزى، نظام آموزشى مى تواند در كلاس هايى كه از جمعيت آنها كاسته شده، مهارت هايى نظير كار گروهى را به دانش آموزان آموزش دهد.
واقعيت اين است كه بر اساس شيوه هاى جديد آموزشى دنيا، ديگر نظام هاى آموزشى انبوهى از اطلاعات ريز را آموزش نمى دهند و شيوه حافظه محورى را كنار گذاشته اند، بلكه توانايى حضور ذهن، تشخيص، انتخاب، استدلال و مشاركت را مى آموزند. در عصر جديد كسانى كه مى خواهند وارد بازار كار شوند بايد توانايى مناظره، تمركز و گزينش اطلاعات را داشته باشند. به اين ترتيب از اين توانايى برخوردار مى شوند كه به عنوان مثال با رجوع به اينترنت اطلاعات مورد نيازشان را تأمين كنند و خود را در هر زمانى با مقتضيات حرفه خودشان و يا هر حرفه جديدى كه مى خواهند وارد آن شوند وفق دهند.
مرتضى خلخالى كارشناس باسابقه آموزشى مى گويد: «دانش آموزان بايد مهارت جست و جوى منابع مورد نياز و استفاده از داده ها و كتاب هاى مرجع و راهنما و امكانات رايانه و اينترنت را براى انديشيدن و ابداع داشته باشند و فرصت هاى فراوانى را براى مشاهده، جست و جو، پيشنهاد طرح ها و اجراى آنها، ارزيابى شواهد و نتايج و استفاده از بازخوردها براى تعديل مسير در اختيارشان قرار دهيم.»
مى توان آموزش كارآفرينى را در كتاب ها گنجاند
در كشور ما مدتى است كه كارآفرينى اهميت زيادى يافته است و بسيارى از دستگاه هاى دولتى و سازمان ها برنامه هايى را براى افزايش تعداد كارآفرينان تدارك ديده اند. منتها تجربه موفق ساير كشورها نشان مى دهد كه براى پرورش انسان هاى كارآفرين بايد مفاهيم مربوط به كارآفرينى به شكل پر رنگى در كتاب هاى درسى گنجانده شود. مدت هاست كشورهاى پيشرفته به اين نتيجه رسيده اند براى اين كه نسل بزرگسال كارآفرينى پرورش دهند، بايد آموزش كارآفرينى را از دوران كودكى و نوجوانى آغاز كنند. چراكه كودكى كه با پول و كسب و كار درست و شرافتمندانه آشنا مى شود، در آينده نيز انسانى خلاق و پولساز خواهد بود. جامعه ما نيز به وجود چنين انسان هايى نياز مبرم دارد.
ژاپن نخستين كشورى بود كه آموزش كارآفرينى را از مدرسه شروع كرد. به اين ترتيب نوجوانان ژاپنى در دبيرستان هاى اين كشور آموختند كه چگونه بايد در حين تحصيل كار كنند و از كار خود سود به دست آورند. آنها به اين ترتيب به جهش صنعتى كشورشان كمك كردند. اين تجربه و تجربه موفق ساير كشورها نشان مى دهد كه براى پرورش انسان هايى كارآفرين بايد مفاهيم مربوط به كارآفرينى به شكل پررنگى در كتاب هاى درسى ايران نيز گنجانده شود.
از طرف ديگر هم براى اين كه انسان هاى كارآفرينى داشته باشيم، بايد به دانش آموزان كمك كنيم كه خلاقيت شان را حفظ كنند. روانشناسان مى گويند كه بيشتر كودكان زير ۵ سال ايرانى خلاق اند ولى فقط تعداد كمى از آنها بعد از ۵ سالگى خلاقيت شان را حفظ مى كنند. اين به معناى آن است كه نحوه آموزش و پرورش كودكان ما صحيح نيست. ما در خانه و مدرسه ذهن كودكانمان را با اطلاعات از پيش تعيين شده پر مى كنيم و اين رويه را تا پايان دوران مدرسه ادامه مى دهيم. به اين ترتيب كودكان و نوجوانان ما توانايى كشف، اختراع، استنتاج و نيز قوه خلاقيت شان را از دست مى دهند. به اين ترتيب نمى توانيم چنان كه بايد افراد كارآفرين پرورش دهيم.
ايراد نوع آموزش ما در اين زمينه اين است كه از پيش تعيين شده است. در حالى كه كودكان خودشان بايد به جست و جوى اطلاعات بپردازند و با محرك هاى گوناگون از جمله ارتباط با طبيعت، افراد و فيلم هاى مناسب مواجه شوند.
موضوع ديگرى كه در آموزش و پرورش كشورهاى پيشرفته جدى گرفته مى شود اين است كه همه كودكان بايد دوره پيش دبستانى را بگذرانند. در مهد كودك هاى اين كشورها هم امكانات زيادى براى توسعه تفكر خلاق بچه ها ايجاد شده و براى هر گروه سنى محيط هاى بازى و اسباب بازى هاى ويژه مهيا شده است. مهدهاى كودك در اين كشورها، پرورش خلاقيت هاى ذهنى، مهارت هاى فيزيكى، مهارت هاى ارتباطى و گفتارى، خلاقيت و حس استقلال را هدف قرار داده اند. تمام اينها دست به دست هم مى دهد كه از كودكان امروز، افرادى با ايده هاى نو و كارآفرينانه به وجود بيايد. در نهايت اجبارى شدن آموزش پيش دبستانى از نيازهاى مبرم نظام آموزش ما است.
البته شرط موفقيت تمام اين برنامه ها معلمان هستند. معلمان بايد به طور مداوم آموزش ببينند و مطمئن شويم كه با علاقه وارد اين حرفه مى شوند زيرا تا زمانى كه معلمان متحول نشوند، نمى توان اميدى به تغيير شيوه آموزش و پرورش داشت. حالا كه تعداد دانش آموزان كاهش يافته مى توان به بازآموزى معلمان پرداخت و حتى آنها را به خارج اعزام كرد و يا از استادان خارجى برجسته دعوت كرد تا به معلمان آموزش دهند و به تحول در نظام آموزش و پرورش كمك كنند.
سه شنبه 16 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 75]