پيشينه‌ي سياستگذاري در بخش كشاورزي گزيده‌ي مجموعه‌ي اسناد ملي توسعه برنامه‌ي چهارم سند ملي توسعه بخش كشاورزي و منابع طبيعي- بخش دوم

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: پيشينه‌ي سياستگذاري در بخش كشاورزي گزيده‌ي مجموعه‌ي اسناد ملي توسعه برنامه‌ي چهارم سند ملي توسعه بخش كشاورزي و منابع طبيعي- بخش دوم
خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: مسائل راهبردي ايران

اشاره:
مطالعه‌ي پيشينه‌ي سياست‌گذاري از اولين مراحل سياست‌پژوهي در هر حوزه محسوب مي‌شود. در اين زمينه، اسنادي چون: سند چشم انداز، سياست‌هاي كلان، برنامه‌هاي توسعه و اسناد توسعه بخشي از مهمترين اسناد سياستي براي مطالعه‌ي اين دسته از پژوهشگران محسوب مي شود.
آنچه در پي مي‌آيد بخش دوم متن كامل سند ملي توسعه بخش كشاورزي و منابع طبيعي در برنامه‌ي چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي است كه به منظور تسهيل دسترسي خبرنگاران سياستي و سياست پژوهان حوزه‌ي كشاورزي و منابع طبيعي منتشر مي شود.
سرويس مسائل راهبردي خبرگزاري دانشجويان ايران، پيش از اين مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات متعددي در بررسي مفاهيم مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي و سياست‌هاي توسعه‌ي فني و اقتصادي بخش كشاورزي منتشر كرده است. خوانندگان گرامي، مي‌توانند گزارش مجموعه‌ي كارگاه‌ها و مقالات پيش گفته را در اخبار و مجلات الكترونيكي كه در بخش اخبار مرتبط اين خبر آمده است، ملاحظه كنند.

ب) محدوديت‌ها و تنگناهاي اساسي بخش كشاورزي ومنابع طبيعي:
محدوديت‌ها وتنگناهاي اساسي بخش كشاورزي به چند گروه و به‌شرح زيرطبقه‌بندي مي‌گردند كه بخشي از آنها ناشي از رفتارهاي اقتصادي، اجتماعي‌ و فني درون بخشي و برخي نيز به‌عنوان عوامل برون بخشي مي باشند.

1. تهديدهاي اساسي زيرساختي
- تغيير كاربري و خرد شدن اراضي كشاورزي
- فرسايش شديد و كاهش كيفيت منابع خاك
- تخريب كيفيت خاك، منابع آب و به‌ويژه تخريب سفره‌هاي آب زيرزميني
- فرسايش تخريب منابع طبيعي (جنگل و مرتع)
- پايين بودن راندمان آبياري و عدم هماهنگي برنامه‌هاي احداث شبكه‌هاي آبياري و تامين منابع آب

2. محدوديت در تامين سرمايه و سرمايه گذاري در بخش كشاورزي
- كمبود منابع سرمايه اي و عدم تجهيز آن
- كمبود ماشين آلات و فناوري‌هاي مناسب
- بالا بودن ريسك سرمايه گذاري در فعاليت‌هاي كشاورزي و به‌دليل شرايط اقليمي ناپايدار و آفات و بيماري‌ها

3. ناكارآيي بازار و بازاريابي
- حضور ناكافي در بازارهاي منطقه‌اي و بين المللي با ثبات
- ناكارآيي بازار محصولات كشاورزي و افت شديد كيفيت محصولات پس از برداشت
به طور كلي دلايل ناكارآمدي بازاررساني محصولات كشاورزي را مي توان به موارد ذيل خلاصه نمود.
• بالا بودن ضايعات در مراحل برداشت، حمل و نقل، انبارداري، بسته بندي و ...
• ضعف سيستم حمل و نقل و نامناسب بودن ناوگان حمل كالاهايي كه از فسادپذيري بالا برخوردارند.
• عدم وجود تسهيلات و خدمات زيربنايي در امور نگهداري، تبديل و ...
• عدم اطلاع رساني صحيح و به‌موقع به توليدكنندگان در مورد وضعيت آتي بازار و قيمت‌ها
• ضعف سيستم بازاريابي و بالا بودن حاشيه غيرمنطقي بازار (حضور پررنگ عوامل واسطه)
• عدم برنامه‌ريزي در توليد و توزيع كه منجر به نوسانات سالانه فصلي قيمت محصولات در بازار مي‌شود.
• تفاوت زياد بين قيمت سرمزرعه (دريافتي توليد كننده) و قيمت‌هاي عمده فروشي و خرده فروشي (قيمت مصرف كننده)
• كمبود صنايع تبديلي و تكميلي مرتبط و فرسودگي ماشين‌آلات صنايع موجود
• عدم وجود تشكل‌هاي توليدي و صادرات توانمند كه به‌نحوي سازمان يافته بر امور توليد، بازاررساني و صادرات نظارت نموده و ارتباط آن‌ها را تقويت نمايد.
• ناكافي بودن تحقيقات كاربردي در زمينه‌هاي مرتبط از فرآيند توليد تا مصرف محصولات

4. ضعف نيروي انساني و فناوري
- نامناسب بودن تركيب نيروي انساني موجود در بخش كشاورزي
- عدم ارتباط منطقي فعاليت‌هاي پژوهشي و تحقيقات كاربردي با نيازهاي بخش و ناكارآمدي در انتقال نتايج و يافته‌ها

5. كمبود و فرسودگي صنايع تبديلي و نگهداري محصولات كشاورزي
- ضايعات محصولات كشاورزي و فرآورده‌ها
- كيفيت نامناسب و عدم تنوع محصولات فرآوري شده به‌دليل فرسودگي در ماشين‌آلات
- پايين بودن دانش فني و فناوري در امر فرآوري و صنايع تبديلي
- فقدان برنامه جامع توسعه توليدات صادراتي با رويكرد محصولات فرآوري شده داراي نشان تجاري (BRAND) با قابليت نفوذ در بازارهاي هدف

6. كارآمدي ضعيف سياست‌هاي حمايتي
- هدفمند نبودن يارانه‌هاي حمايتي
- عدم پوشش كافي و مناسب نظام حمايتي بيمه كشاورزي

4. اهداف كيفي سياست‌هاي اجرايي و اقدامات اساسي بخش كشاورزي و منابع طبيعي در برنامه چهارم توسعه

به شرح جداول پيوست مي باشد:

5.اهداف كمي
اهداف كمي بخش كشاورزي و منابع طبيعي به 6 دسته به شرح زير تقسيم مي‌شوند:
الف)اهداف كمي در شاخص‌هاي كلان بخش
ب)اهداف كمي در افزايش توليد محصولات كشاورزي
ج)اهداف كمي در حفاظت و توسعه منابع پايه توليد
د)اهداف كمي در افزايش فناوري و دانايي
هـ)اهداف كمي حفاظت از منابع دامي و گياهي
و)اهداف كمي افزايش امنيت سرمايه گذاري

الف) اهداف كمي در شاخص‌هاي كلان
شامل رشد ارزش افزوده، بهره وري اشتغال، توسعه صادرات سرمايه گذاري مي‌باشند كه به شرح زير هدف‌گذاري شده‌اند:

1. ارزش افزوده
ارزش افزوده بخش كشاورزي در سال 1383 معادل 4/119405 ميليارد ريال برآورد شده است. پيش بيني شده كه اين رقم در سال 1388 با رشد 5/6 درصد به 7/163595 ميليارد ريال برسد. ارزش افزوده بخش با استفاده از منابع توليد شامل كار و سرمايه با رشد 3/4 درصد به 4/147103 ميليارد ريال و از محل ارتقاي بهره‌وري درعوامل با رشد 2/2 درصد معادل
3/16492ميليارد ريال حاصل خواهد شد.

2. ارتقاي بهره‌وري
هدف تعيين شده براي رشد ارزش افزوده در بخش كشاورزي 5/6 درصد است كه 2/2 درصد از اين رشد از محل ارتقاي بهره‌وري درعوامل توليد بايد حاصل شود به‌عبارت ديگر 8/33 درصد از رشد توليدات بايد از محل ارتقاي بهره‌وري درعوامل توليد محقق شود.

3. اشتغال و بهره‌بردار كشاورزي
براساس نتايج سرشماري عمومي كشاورزي مركز آمار ايران در سال 1382 تعداد بهره‌برداران كشاورزي 33/4ميليون نفراست كه از اين تعداد 7/851هزار نفر (حدود 20 درصد) بهره‌بردار بدون زمين مي‌باشند بهره‌بردار كشاورزي در اين سرشماري شخصي است حقيقي يا حقوقي كه به تنهايي يا با مشاركت ديگران، مديريت امور بهره‌برداري كشاورزي و مسووليت فني و اقتصادي آن را به‌عهده داشته و مستقيماً در سود و زيان آن سهيم است.
از طرفي پيش بيني شده‌است كه در برنامه‌ي چهارم، اشتغال در بخش با متوسط 9/1درصد در سال رشد يابد و هرسال به‌طور متوسط 73700 نفر و در مجموع 368500 نفر در طول برنامه فرصت شغلي جديد ايجاد گردد.

4. توسعه‌ي صادرات
پيش بيني مي‌شود صادرات محصولات كشاورزي با نرخ رشد 10 درصد در برنامه از 26/1 ميليارد دلار در سال 1383 به 2 ميليارد دلار در پايان برنامه افزايش و در مجموع 38/8 ميليارد دلار كل صادرات بخش كشاورزي محقق گردد.

5. سرمايه گذاري
براي تحقق اهداف كمي دربخش كشاورزي و منابع طبيعي پيش بيني شده است كه ميزان سرمايه گذاري (به قيمت ثابت) 5/13درصد نسبت به سال پايه 1381 رشد يابد.
منابع اختصاص يافته طي برنامه به‌شرح زير مي‌باشند:
الف) منابع سرمايه گذاري از بودجه عمومي
كل اعتبار اختصاص يافته از بودجه عمومي مبلغ 59223 ميليارد ريال طي برنامه است كه مبلغ 39394 ميليارد ريال به‌صورت ملي و 19829 ميليارد ريال به‌صورت استاني اختصاص خواهد يافت.
ب) منابع سرمايه‌گذاري از تسهيلات بانكي و بخش خصوصي
منابع پيش بيني شده در جدول شماره 7 قانون برنامه‌ي چهارم كه از محل تسهيلات سيستم بانكي براي سرمايه‌گذاري پرداخت و نزد اشخاص حقيقي و حقوقي (افزايش در مانده) مي‌ماند مبلغ
2/910593 ميليارد ريال است كه با توجه به تكليف بند «ج» ماده ‌ي10 قانون برنامه، 25 درصد آن معادل 227649 ميلياردريال بايد به بخش آب و كشاورزي اختصاص يابد.
به‌علاوه بر اساس بند «هـ» ماده يك قانون برنامه چهارم بايد حداقل 10 درصد از منابع قابل تخصيص حساب ذخيره ارزي به بخش غيردولتي در اختيار بانك كشاورزي قرار گيرد تا به صورت ارزي و ريالي جهت سرمايه گذاري در بخش پرداخت شود و ماده 11 قانون مذكور نيز تكليف كرده كه يك درصد از سپرده قانوني بانك‌ها نزد بانك مركزي بايد جهت اعطاي تسهيلات به طرح‌هاي كشاورزي و دامپروري با ويژگي اشتغال زايي پرداخت شود.
با توجه به تكاليف مذكور در بند ج ماده 10 و بند هـ ماده يك و ماده 11 پيش بيني مي‌شود منابع مورد نياز براي سرمايه گذاري توسط بخش خصوصي قابل تامين خواهد بود.

ب) اهداف كمي توليدات كشاورزي
با توجه به اين‌كه هدف آرماني بخش كشاورزي، تامين امنيت غذايي با استفاده بهينه از منابع داخلي آب و خاك ارتقاي بهره وري در عوامل توليد مي‌باشد، لذا افزايش توليدات كشاورزي با هدف تامين پروتئين مورد نياز آحاد مردم هدف گذاري گرديده به‌طوري‌كه با اصلاح ساختار تغذيه ميزان سرانه پروتئين حيواني معادل 29 گرم تامين گردد و زمينه خودكفايي در توليد محصولات اساسي كشاورزي فراهم شود.
بدين منظور با پايه قرار دادن آمار توليدات حاصل از سرشماري سال 1382 كشاورزي اهداف كمي در زير بخش‌ها به‌صورت زيرتعيين گرديده‌اند:

- براي تحقق خودكفايي در محصولات اساسي شامل گندم، برنج، دانه‌هاي روغني و چغندر قند افزايش 07/7 ميليون تن در توليد محصولات مذكور (نسبت به سال 1382) هدف گذاري شده‌است. به‌علاوه براي تامين خوراك دام و طيور به‌عنوان پشتوانه‌ي توليدات دامي اهداف افزايش توليد ذرت معادل67/1ميليون تن و علوفه 9/7ميليون تن تعيين گرديده‌اند.
- براي تامين سرانه 29 گرم پروتئين حيواني نيز حدود 64/3 ميليون تن افزايش توليد محصولات دامي و شيلاتي (نسبت به 1383) هدف گذاري شده كه شامل 63/2 ميليون تن افزايش توليد شير و 01/1ميليون تن نيز افزايش توليد گوشت قرمز و سفيد (مرغ و ماهي) و تخم مرغ خواهند بود. ارقام مذكور نشان مي‌دهد كه 73 درصد از اهداف بخش دامپروري به توليد شير اختصاص يافته است.
- اهداف كمي در توليد محصولات باغي با هدف توسعه صادرات از محل توسعه سطح باغات در اراضي شيب‌دار مستعد و اصلاح باغات موجود در سطح يك ميليون هكتار مورد نظر مي‌باشد.
محدوديت در تامين آب مطمئن براي اراضي شيب‌دار مستعد، توسعه باغات را حداكثر دريكصد و پنجاه هزار هكتار فراهم نموده است. توسعه‌ي باغات زيتون، انگور، مركبات و اصلاح باغات خرما، انار و زيتون از اهداف مهم در اين بخش مي‌باشند.
افزايش توليد سيب و دانه دارها به‌ميزان 780 هزار تن، پسته 205 هزار تن و زيتون حدود 150 هزار تن از اقلام عمده افزايش توليدات باغي مي‌باشند.

ج) اهداف كمي در منابع پايه توليد (آب و خاك و منابع طبيعي)
1. آب و خاك
- هدف كمي تعيين شده در بند الف ماده 18 قانون برنامه چهارم، اجراي عمليات زيربنايي آب، خاك و توسعه شبكه‌هاي آبياري و زهكشي در دو ميليون هكتار اراضي كشاورزي آبي است. اهداف كمي عمليات زيربنايي آب و خاك به صورت زير منظور شده است:
(اهداف كمي شبكه‌هاي آبياري در سند بخش آب منظور گرديده است)
1. تجهيز و نوسازي اراضي زير سدها و بندهاي انحرافي مستقل در 500 هزار هكتار
2. تجهيز و نوسازي اراضي سنتي در 500 هزار هكتار
3. توسعه سيستم هاي مدرن آبياري در 500 هزار هكتار
4. اصلاح و بهبود كانال‌هاي عمومي و انهار سنتي در 1000 هزار هكتار

2. منابع طبيعي (جنگل و مرتع، آبخيزداري و بيابان زدايي)
با توجه به جهت‌گيري قانون برنامه چهارم در بند ج ماده 68 و ماده 69، اهداف كمي در منابع طبيعي به‌صورت زير تعيين شده‌اند:
1. پوشش كامل صيانت و حفاظت از جنگل‌هاي كشور(شمال، زاگرس، ارسباران، خليج عمان و ايراني – توراني)
2. جنگل كاري و توسعه جنگل در 500 هزار هكتار
3. اجراي عمليات آبخيزداري در 20 درصد حوزه‌هاي سدهاي در دست اجرا و تمام شده و 10 درصد در ساير مناطق به ميزان 67/9 ميليون هكتار
4. توسعه‌ي زراعت چوب به‌ميزان حداقل 100هزار هكتار
5. خروج دام از جنگل و سامان‌دهي جنگل‌نشينان شمال به ميزان 400/2 ميليون راس معادل 70 درصد دام باقيمانده و 6800 خانوار جنگل نشين
6. كاهش 50 درصد دام مازاد از مراتع و لغو و اصلاح پروانه چرا در مراتع
7. اجراي عمليات پخش سيلاب در 5/1 ميليون هكتار
8. بيابان زدايي و كنترل كانون‌هاي بيابان زا در 5/1 ميليون هكتار
9. تعيين تكليف 40 ميليون هكتار اراضي منابع ملي

د)اهداف كمي فناوري و دانايي
گسترش آموزش و ترويج با استفاده از خدمات فني بخش خصوصي و تعاوني به‌ميزان 30 درصد توليدكنندگان و بهره‌برداران و توسعه تحقيقات كاربردي كشاورزي به ميزان دو برابر سال پايه در بند «ي» ماده 18 قانون برنامه چهارم تكليف شده است.
بدين منظور اهداف كمي زير در بخش آموزش و ترويج و تحقيقات تعيين گرديده اند:
1. آموزش ترويجي ومهارتي توليد كنندگان و بهره‌برداران از 128 هزار نفر به 2690 هزار نفر
2. ايجاد 3000 آژانس مشاوره‌اي ترويج خصوصي

ه ) اهداف كمي حفاظت از منابع (دامي و گياهي)
در بخش كشاورزي حفاظت از منابع دامي و گياهي كه زمينه افزايش توليد را فراهم مي‌نمايد توسط سازمان‌هاي دامپزشكي و حفظ نباتات كشور به‌عمل مي آيد. بدين منظور اهداف كمي زير در برنامه تعيين شده‌اند:
- افزايش پوشش بهداشتي دام‌ها در برابر بيماري از 54 درصد به 69 درصد
- افزايش پوشش بهداشتي طيور و زنبور عسل در برابر بيماري از 49 درصد به 79 درصد
- افزايش پوشش بهداشتي آبزيان پرورشي در برابر بيماري از 3 درصد به 39 درصد
- افزايش پوشش بهداشتي دام‌ها در برابر بيماري‌هاي مشترك انسان و دام از 48 درصد به 82 درصد
- افزايش سطح كنترل و مبارزه با آفات عمومي و همگاني از 65/2ميليون هكتار به 3/3 ميليون هكتار
- افزايش سطح كنترل و مبارزه با آفات و بيماري‌هاي زراعي و باغي و علف‌هاي هرز از 13 ميليون هكتار به 7/18ميليون هكتار
- افزايش سطح مبارزه بيولوژيك از 120 هزار هكتار به 159 هزار هكتار
- افزايش سطح پيشگيري و كنترل آفات نباتي جنگل و مرتع از 55 هزار هكتار به 135 هزار هكتار
- افزايش ضدعفوني انواع بذر از 1019 هزار تن به 1505 هزار تن
- كنترل و مبارزه با آفات عمومي و همگاني از 2662 هزار هكتار به 3269 هزار هكتار

ادامه دارد.....
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 119]