هم‌زمان با سالروز تولد «محمدرضا پورزرگري» قاري قرآناز نيل تا منچستر؛ خاطرات قرآني منتشر نشده از زبان «محمدرضا پورزرگري»/2

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: هم‌زمان با سالروز تولد «محمدرضا پورزرگري» قاري قرآناز نيل تا منچستر؛ خاطرات قرآني منتشر نشده از زبان «محمدرضا پورزرگري»/2
گروه فعاليت‌هاي قرآني: درباره قرائت استاد عبدالباسط مرحوم شهيد «مرتضي مطهري» تعبيري خوبي دارند، وي در اين زمينه مي‌گويد: «گويا با شنيدن قرائت او آيات دوباره نازل مي‌شوند»، استاد مصطفي اسماعيل نيز به همين ترتيب بوده‌اند در قرائتشان، انگار كه آيات را برايتان توضيح و يا ترسيم و ترشيح مي‌كنند؛ آن‌چه در زير مي‌خوانيد حاصل گفت‌گوي «مهدي احمدي» با «محمدرضا پورزرگري» از قاريان بين‌ا‌لمللي كشورمان درباره خاطرات سفرهاي قرآني وي است.
در بخش اول از مصاحبه «محمدرضا پورزرگري» قاري بين‌المللي كشورمان با «مهدي احمدي» مطالبي را درباره سفر خود به كشور بوسني و هرزگوين بيان كرد، بخش دوم اين مصاحبه را با هم مي‌خوانيم.
بخش نخست اين گفت‌و‌گو را اينجا بخوانيد!

«محمدرضا پورزرگري» در مورد لزوم يادگيري فن قرائت و هنر موسيقيايي مجاز و توصيه شده براي قرائت قرآن توسط پيامبر اكرم(ص) و ائمه معصومين(ع) مي‌گويد: به‌ هرحال زيبا تلاوت كردن قرآن به صورت تصادفي اتفاق نمي‌افتد، اگر هم يك قاري بنابر استعداد ذاتي و از پيش و بدون پيش‌آگاهي به فن قرائت، تلاوت زيبايي را انجام دهد او بنابر اصول موسيقي و با وزن و آهنگ خوانده كه قرائتش زيبا شده است، كما اين‌كه عالم وجود نيز بر وزن و هارموني خاصي در جريان و حركت است.

حالا در اين ميان خود كلام خداوند نيز با وجود صفاتي مثل استعلاء و استفال و نظم و چينش آن در كلمات، نظم خاصي را باعث شده كه نه مي‌توان آن را نثر ناميد يا نظم، بلكه پديده‌اي مافوق اين‌ها است.

حال كساني كه آگاهانه از رديف‌هاي موسيقي تلاوت و از آن‌چه كه ما مجاز به استفاده از آن هستيم، به‌عنوان مثال همان هفت دستگاه معروفي كه ما ايراني‌ها نيز به‌ دليل كثرت گوشه‌هايي از موسيقي ايراني در آن‌ها، با آن آشنا هستيم، استفاده مي‌كنند مي‌توانند يك قرائت قابل قبول و مؤثري را ارائه دهند.

پيامبر اكرم(ص) نيز فرموده‌اند كه «اقرئوا القرآن بالحان العرب و اصواتها»، لذا استفاده از آن‌چه كه در صوت عرب مي‌گنجد و مشهور به الحان عرب است باعث قرائت‌هاي ممتازي مي‌شود و قاريان مصري نيز به اين عمل كرده‌اند، با اين روش حتي كساني از اين قاريان مصري كه صداي متوسطي نيز داشته‌اند با آشنايي با فن موسيقي قرائت قرآن و به كارگيري آن توانسته‌اند تلاوت‌هاي ماندگاري را ارائه دهند و شاهكارهايي را ارائه كرده‌اند و اين چيزي نيست جز هنر تلاوت قرآن و اين مستلزم تمرين و ممارست در اين فن است.

ما هنر قرائت قرآن را به دليل عظمت قرآن كريم مافوق هنرها و مصداق كامل «هنر مقدس» مي‌دانيم، بنابر فرموده پيامبر اكرم(ص) كه فرموده‌اند: «فضل القرآن علي سائر الكلام كفض الله علي خلقه»، هنر آميختن كلام خداوند با هنر موسيقي مخصوص آن و تلاوت، اين مافوق هنرهاست، هنري شريف و مقدس.

تأكيد پيامبر (ص) بر قرائت قرآن با صداي خوش

البته مي‌بايست مراقب باشيم كه از حدود تعريف شده در قرائت قرآن خارج نشويم، پيامبر اكرم(ص) مي‌فرمايد: «برحذر باشيد از پرداختن به الحان اهل فسق و گناهان كبيره» و پيش‌بيني مي‌كنند كه البته بعد از من اقوامي خواهند آمد كه قرآن را با آواز و با ريتم و نوحه مي‌خوانند و يا اَداي رهبانيت را در مي‌آورند، آن‌ها كساني هستند كه دلهايشان قساوت گرفته و هركه از ايشان تقليد كند از ايشان است.

آن‌چه پيداست استفاده از الحان خوش در قرائت قرآن، مورد تأكيد و نظر قبلي پيامبر(ص) بوده است و رفتار پيامبر نسبت به استفاده از خوش صداها در نزد ايشان با هدفي خاص انجام مي‌گرفته است.

پيامبر اكرم(ص) همواره تشويق مي‌كردند كساني را كه صداي خوشي داشته‌اند، به‌عنوان مثال همان مثل معروف بلال كه مي‌فرمودند: «صداي دلنشيني دارد» و مي‌فرمودند كه «اذان بگويد».

به‌ هر حال استفاده از هنر موسيقي در مسير قرائت قرآن و ترويج دين ممدوح است، مگر اين‌كه از حوزه و حدود آن خارج شويم، البته اين موضوعي فني و تخصصي است كه مي‌بايست بزرگان و اساتيد ديگري دراين حوزه اظهار نظر كنند و بنده در آن حد نيستم كه بيش از اين درباره‌ آن نظر بدهم.

براي زيبا خواندن قرآن مجوز استفاده از هر دستگاه و آوازي را نداريم، بلكه در همان حدودي كه بخشي از آن از خود پيامبر اكرم(ص) و نيز از طريق ائمه معصومين(ع) به ما رسيده است، البته خود من همواره اين جمله را عرض كرده‌ام كه همين قرائت را كه ما امروزه انجام مي‌دهيم را هم مطمئن نيستم و نمي‌دانم كه چه مقدار مورد رضايت حضرت ولي عصر(عج) و حضرت باري‌ تعالي است، ولي به قصد رجا و بنابر آن‌چه شينده‌ايم كه «اقرئوا القرآن بالحان العرب و اصواتها» و اين‌كه متدينين از قاريان عرب از كساني كه اهل تهجد و معرفت بوده‌اند و قرائت كرده‌اند و ما شينده‌ام، از ايشان برداشت كرده‌ايم، هم‌چنان‌ كه استاد «مصطفي اسماعيل» نيز در قرائت‌هايش هر چند شايد با تفاوت‌ها و نوآوري‌هايي، توجهات خاصي به قرائت اساتيدي مثل استاد «علي محمود» يا استاد «عبدالفتاح شعشاعي» داشته و يا از نسل سوم آن‌ها استاد «شحات انور» نيز از استاد مصطفي اسماعيل، استاد «عبد الباسط» و يا استاد «علي البناء» بسيار استفاده و الگوپذيري كرده است.

بي‌شك در مسير جريان انتقال اين هنر آسماني در دوره‌هاي مختلف تاريخ اسلام تا امروز نقش شيوخ مصري و شاگردان با استعداد الازهر، نقشي مؤثر و سازنده بوده است، يادمان نمي‌رود شور و هيجاني كه آمد و رفت‌ قاريان مصري، در سال‌هاي پس از پايان جنگ و در آن شب‌هاي ماه رمضان به راه انداخته بود.

تعبير ‌استاد «مرتضي ‌مطهري» ‌درباره ‌تلاوت ‌عبدالباسط

آن‌چه كه من در سفرها بارها شاهد آن بوده‌ام، يكپارچه شوق و شعف از شنيدن قرآن بوده است، گويا در حافظه تاريخي مسلمانان قرائت قرآن داراي جايگاه خاص و خاطره خوشي است و لذا در هر كشور و نژاد و قومي، در اين مسير انتقال، افرادي بوده‌اند كه قاري صدايشان مي‌كردند، كساني كه قرآن را با صداي نيكو و خوش تلاوت مي‌كرده‌اند، اما شايد در منطقه رود نيل و در ميان مردم مصر به دلايل مختلف از جمله ويژگي‌هاي خاص صداي مردم آن منطقه، انگار كه در دوره جديد قرائت قرآن از نيل آغاز شده و حالا به شكوفايي رسيده است.

در مورد قرائت استاد عبدالباسط مرحوم شهيد «مرتضي مطهري» تعبيري خوبي دارند، وي در اين زمينه مي‌گويد: «گويا با شنيدن قرائت او آيات دوباره نازل مي‌شوند»، استاد مصطفي اسماعيل نيز به همين ترتيب بوده‌اند در قرائتشان، انگار كه آيات را برايتان توضيح و يا ترسيم و ترشيح مي‌كنند.

اين اساتيد با لطايف و هنر خاص خودشان در تلاوت آيات قرآن به مرور تبديل به الگو براي ديگر قاريان كشورها شدند و با ارائه سطح عالي قرائت قرآن كاري كردند كه ديگران با آن‌ها همراه شدند.

گذشت زمان و اختراع وسايل ضبط صدا و امكان ضبط و پخش قرائت‌هاي آن‌ها زمينه را براي شناخت و شهرت بيشتر قاريان مصري بيشتر كرد، البته اين استعداد خاص در جنس صدا در اكثر كشورها و اقوام هست، مثلاً در كشور ما و در منطقه آذربايجان صداهاي خاص و استثنايي وجود داشته و دارد و ما پديده‌هايي را در اين زمينه از آن‌جا داشته‌ايم، حالا در مصر و گويا در برخي از استانهايش شبيه اسكندريه و يا خود منطقه قاهره، مناطقي هستند كه به اصطلاح قاري‌خيز بوده‌اند و چنين پديده‌هايي از آن‌جا سر برآورده‌اند.

البته گويا «محمد رفعت»‌ها و «عبدالباسط»‌ها و اساتيد شبيه به آن‌ها قصد اين را نيز داشته‌اند كه در مقابل موسيقي‌هاي غير اسلامي رواج يافته در آن دوره در جوامع عرب، مردم را با استفاده از هنر موسيقي قرائت قرآن متوجه به اسلام و قرآن كنند و لذا براي جذب مردم سمعي عرب و با قرائت زيباي قرآن در اين زمينه موفق نيز بوده‌اند؛ هم‌چنان‌ كه مي‌بينيم.

شايد غوغاي مردم در نوارهاي صوتي و تصويري به‌ جا مانده از مجالس قرآئت قرآن اين اساتيد شاهد خوبي بر اين مسئله باشد، وقتي كه از شوق نيم‌خيز مي‌شوند و فرياد مي كشند: احسنت، احسنت... و تشويق‌هاي خاص خودشان كه كم و بيش نيز در كشورمان تقليد مي‌شود.

پورزرگري در اين باره مي‌گويد: من شنيده‌ام كه برخي از موسيقي‌‌‌دان‌هاي بزرگ مصر نيز پاي تلاوت اين اساتيد از جمله استاد مصطفي اسماعيل ‌مي‌نشسته‌اند و الگو و بهره مي‌گرفتند و به اصطلاح نت تنظيم مي‌كرده‌اند، به‌ هر حال اين قراء با آگاهي كامل و تسلط به دستگاه‌ها و رديف‌هاي موسيقي قرائت، قرآن را تلاوت مي‌كردند و در عين حال حدود و شرايطي را نيز كه به آن معتقد بودند، رعايت مي‌كردند، حال آن‌كه اگر استعدادشان را براي غير از قرائت و هنر تلاوت قرآن خرج مي‌كردند شايد به‌ظاهر مشهورتر و به لحاظ دنيوي بهره‌مندتر مي‌شدند ولي عشق و علاقه ايشان به اسلام و قرآن باعث مي‌شد كه با همه وجود كلام خداوند را زيبا تلاوت كنند.

موفقيت قاريان ايراني در دريافت هنر تلاوت از قاريان مصري

گويا تا پيش از پيروزي انقلاب، جلسات قرائت قرآن به‌ صورت محفلي و شخصي و با همت علاقه‌مندان و استاداني در گوشه و كنار كشورمان برگزار مي‌شد و حالا با پيروزي انقلاب اين جريان انگار كه از كنج زاويه بيرون بيايد، با شوقي خاص همه ‌گيرتر مي‌شد و هر روز كه مي‌گذشت استعداد خاص و قابل توجه قاريان ايراني در تقليد و الگوگيري از قاريان مصري نسبت به قاريان ديگر كشورها متمايز‌تر مي‌شد.

محمدرضا پورزرگري مي‌گويد: البته ديگر كشورها هم قاريان موفق و خوبي دارند اما گويا در اين ميان ايرنيان راحت‌تر از قاريان كشورهايي مثل اندونزي و يا مالزي خود را به الحان عرب و آموزش و بيان آن نزديك مي‌ديدند و به قول اعراب براي ايرانيان و يا عجم اين اتفاق افتاد و قراء ايراني بيش از هر قاري ديگري در اين مسير و دريافت اين توفيق يا امانت هنر قرائت قرآن از سفيران نيل خوش درخشيد، البته شايد روحيات انقلابي و نزديكي فرهنگي مردم ايران و روحيات انقلابي مردم مصر هم علاوه بر استعداد در دريافت لحن و صدا بر اين مسئله مي‌افزود، همچنان‌كه مقامات موسيقي عرب نزديك و تحت تأثير مقامات موسيقي ايران بوده است و اين به رشد و كيفيت آن اضافه مي‌كرد.

آن‌ها مقامي دارند به‌ نام عجم و به طور رسمي اسمش اشاره به فارسي و ايراني دارد، شايد همان ماهور خودمان و يا گوشه‌هايي از چهارگاه كه جاي بحث مستقل دارد.

استاد محمدرضا پوررزگري بيشتر و در ارتباط با روند رو به رشد توجه به قرائت قرآن و گسترش اين رويكرد در بعد از انقلاب اسلامي و تاثيرات آن مي‌گويد: «بنا بر فرموده حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبري، كتاب انقلاب ما قرآن است و ما مسلمانان وقتي خواسته‌ايم با الهام از قرآن به نقطه مشتركي تكيه كنيم، يك انسان خوش صدا و آشناي با هنر قرائت را آورده‌ايم كه آياتي از آن را برايمان قرائت كند و اين در صدر انقلاب ما اتفاق افتاده كمااين‌كه در انقلاب پيامبر اكرم(ص) نيز رخ داد»، صحنه‌هايي شبيه همان كه در بدو ورود پيامبر(ص) و يارانش به مكه در ذهنمان مانده و اذان و قرآن كه بلال مي‌خواند.

ادامه دارد...
جمعه 5 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]