جنگ روانى؛ شيوه اى براى نبردهاى نوين

واضح آرشیو وب فارسی:ابرار: جنگ روانى؛ شيوه اى براى نبردهاى نوين
ارتباطات يكى از پيچيده ترين علوم در حوزه علوم انسانى است. اين علم از آن رو كه انسانها و افكار و عقايد آنها را هدف قرار مى دهد، پيچيدگى ها و ظرايف و دقايق بسيار دارد. ارتباطات با اين ويژگى، از جمله معدود علومى دانسته مى شود كه از همه علوم و تكنيك ها، براى رسيدن به هدف كه همانا «تغيير باور و نهايتا تغيير رفتار مخاطب » است، استفاده مى كند. به گزارش ايرنا، محيط اين عمل «رسانه » است و دراين حوزه حداكثر استفاده از ظرفيت رسانه ها به عمل مى آيد و در همين حوزه است كه مفاهيمى مانند «جنگ رسانه اى »، « فضا سازى رسانه اى » و « جنگ روانى » شكل مى گيرد.اگر چه به لحاظ كاربردى ريشه هاى «جنگ رسانه اى » را مى توان همزمان با پيدايش رسانه ها بخصوص رسانه هاى ارتباطى نو پيدا كرد، اما اصلاح «جنگ رسانه اى » از جمله مقولاتى است كه از مطرح شدن آن در سطح روابط بين الملل زمان زيادى نمى گذرد. در منابع دانشگاهى و مرجع، جنگ رسانه اى « استفاده از رسانه ها براى تضعيف كشور هدف و بهره گيرى از توان و ظرفيت رسانه ها به منظور دفاع از منافع ملى» به عنوان يك تعريف بنيادى ارائه شده كه از جنگ هاى جديد و اصطلاحا نرم (soft war) به شمار مى رود. درتعريفى ديگر «جنگ رسانه اى » را مى توان اين چنين نيز تعريف كرد: تضعيف كشور هدف و بهره گيرى از توان و ظرفيت رسانه ها(اعم از مطبوعات، خبرگزاريها، راديو، تلويزيون، اينترنت و اصول تبليغات) به منظور دفاع از منافع ملى است.» جنگ رسانه اى يكى از برجسته ترين جنبه هاى «جنگ نرم» Soft War و «جنگ هاى جديد بين المللى» است. جنگ رسانه اى را مى توان بخشى از «جنگ روانى » نيز دانست كه محيط عمل آن رسانه ها هستند. دلايل بسيارى وجود دارد كه مويد تأثيرات غير قابل انكار رسانه ها در مديريت و شكل دهى افكار عمومى است و با اين شناخت بود كه مارشال مك لوهان صاحب نظر كانادايى علم ارتباطات دهها سال پيش در توصيف وضعيت امروز گفته بود: «جنگ هايى كه در آينده رخ خواهند داد، به وسيله تسليحات جنگى و در ميدان هاى نبرد نخواهند بود، بلكه اين جنگ ها به دليل تصوراتى رخ خواهد داد كه رسانه هاى جمعى به مردم القاء مى كنند. » دوايت آيزنهاور كه بعد ها به مقام رياست جمهورى آمريكا رسيد در سال ۱۹۴۰ گفته است: «اين افكار عمومى است كه در جنگ پيروز مى شود.» بنابه تعبير هيرام جانسون(Hiram Johnson)، سناتور آمريكايى:«هنگامى كه جنگ آغاز مى شود، حقيقت اولين قربانى است.» به تعبير آقاى ضيايى پور يك صاحب نظر ايرانى علم ارتباطات:« هر جنگ حداقل در دو زمينه رخ مى دهد اول، ميدان نبرد و دوم، اذهان عمومى. در هر دو جبهه فرماندهانى كه قادر به بهره گيرى از ابزار كنترل و مديريت انگاره هاى ذهنى باشند، مى توانند دشمن را بفريبند و نيروهاى خودى را در جبهه دفاع از اهداف خود سازماندهى نمايند. به اين نمونه دقت كنيد: تلفن اورژانس و پليس در آمريكا۹۱۱ است. و در فنلاند ،۱۱۲ طبق آمارى كه گرفته شده بيشترين تعداد مردم فنلاند وقتى خطرى برايشان پيش مى آيد با شماره ۹۱۱ تماس مى گيرند. چرا؟ تحقيقات نشان مى دهد كه اين امر فقط و فقط ! ناشى از تأثير غير قابل انكار سينما و شبكه هاى ماهواره اى آمريكايى است. رسانه ها درشكل دادن به تصورات مردم و هدايت افكارعمومى نقش تعيين كننده اى دارند. از اينرو قدرتهاى سلطه جو براى تحقق اهداف امپرياليستى خود، به كاركرد مؤثر رسانه ها در جنگ و طرح ريزى جنگ رسانه اى يا جنگ نرم توجهى جدى دارند. رسانه ها مى توانند حقايق را وارونه نمايش دهند، كتمان كنند، تحريف يا سانسور نمايند و يا با انعكاس برخى اخبار واقعى و غير واقعى به تهييج و تحريك افكار عمومى بپردازند. نمونه اى ديگر از جنگ رسانه اى: در صبحدم ۳ فوريه ،۱۹۴۳ يك ميليون آلمانى از راديوى رژيم نازى آلمان اين خبر را شنيدند، «زير پرچم صليب شكسته، برافراشته بر فراز ويرانه هاى شهر استالينگراد، آخرين نبرد صورت گرفت. امراى ارتش، افسران، درجه داران و سربازان شانه به شانه ايستادند و تا آخرين نفس جنگيدند. آنان بى هدف قربانى نشدند، آنان جان باختند تا آلمان زنده بماند ».اين گزارش يك دروغ آشكار بود. واقعيت اين بود كه ارتش ششم آلمان نازى، تاب مقاومت در برابر قدرت برتر لشكريان شوروى را نياورد و تسليم شد. اين رويداد هيتلر راخشمگين ساخت و به فرمان او، اين حقيقت كتمان شد. احتمالا استفاده از عوامل مؤثر بر افكار عمومى اگر چه از دير باز ملازمت قطعى با جنگها و لشكركشى ها داشته و مدافعان نيز از آن بهره جسته اند،اماامروزه گستره وسيع منازعات روانى، اين عرصه را تبديل به يك ميدان و جبهه اى از جنگ ! ساخته و فراتر از بهره گيرى از ابزار رسانه اى جنگ و منازعه اى تمام عيار را در عرصه رسانه ها به راه انداخته است.جنگ نرم همانطور كه اشاره رفت، نوع جديدى از جنگهاست كه در حوزه رسانه ها اتفاق مى افتد. اين بحث را مى شود اينگونه خلاصه و براى ورود به بحث اصلى، نتيجه گيرى كرد:رسانه ها به شيوه هاى گوناگون مى كوشند فضاى ذهنى گروههاى هدف را در جهت اهداف وخواسته هاى حاكمان شكل دهند. هدف ومخاطب اينگونه برنامه ريزيها الزاما مردم كشورهاى بيگانه يا نيروهاى دشمن نيست ومردم كشور خودى نيز بعنوان هدف اين فعاليتها قرار داده مى شوندكه از جمله نمونه هاى برجسته آن نقش برجسته رسانه هاى آمريكايى در مثلت افكار سازى اين كشور شامل رسانه ها، موسسات نظر سنجى بخصوص گالوپ، و وزارت امورخارجه آمريكا در جريان جنگ ويتنام، ماجراى خليج خوكها، جنگ ۱۹۹۱ با عراق كه در آن به باور همه متخصصان حوزه هاى علم ارتباطات و علم سياست اين سى ان ان بود كه خط مقدم نيروهاى عراقى را شكست، جنگ دوم خليج فارس و سقوط صدام حسين، لشگر كشى آمريكا به افغانستان، سوء استفاده اين كشور از ماجراى ۱۱ سپتامبر و... است. امروزه رسانه ها علاوه بر نقشى كه در مقاطع مختلف با تأثيرگذارى سريع دراستحصال شرايط مطلوب واقناع جمعى ايفأ مى كنند، با برنامه هاى بلند مدت و استراتژى هاى كلان، كاركردى نوين با عنوان « توليد رضايت » براى خود ايجاد كرده اند. در اين روش بجاى آنكه توان رسانه ها براى اقناع افكار عمومى صرف شود. در طولانى مدت، داده هاى ذهنى مخاطبين را بگونه اى مديريت مى نمايند كه رفتار سياستمداران در بحرانها دقيقامطلوب نظر آنان (مانند موارد مورد اشاره در بالا) باشد.اين روش گر چه زمان بيشترى را مى طلبد ولى نتايج بهتر و پايدارترى را در بر دارد. « جان كالينز » نظريه پرداز و استاد سابق دانشگاه ملى جنگ آمريكا در تعريف جنگ روانى مى نويسد: جنگ روانى عبارت است از « استفاده طراحى شده از تبليغات و ابزارهاى مربوط به آن براى نفوذ در خصوصيات فكرى دشمن با توسل به شيوه هايى كه موجب پيشرفت مقاصد امنيت ملى مى شود.» چنانچه بخواهيم تعريف جامعى از جنگ روانى ارائه دهيم، بايد بگوييم، « اين جنگ عبارت از مجموع اقدامات يك كشور به منظور اثرگذارى و نفوذ بر عقايد و رفتار دولت ها و مردم خارجى(و حتى مردم خودى) در جهت مطلوب و با ابزارهايى غير از ابزارهاى نظامى و تنها با ابزارهاى سياسى، اقتصادى و تبليغاتى تحقق پذير است.»جنگ روانى برخلاف جنگ هاى ديگر كه از قدرت نظامى استفاده مى كند، از قدرت شرطى و امتناع كننده يا نامرئى براى تحت تأثير قرار دادن مخاطبان استفاده مى كند. در اين جنگ ابزارهاى نظامى بيشتر جنبه صورى و ظاهرى را در تكميل جنگ روانى دارند و قدرت اصلى در فعاليت هاى تبليغاتى(پروپاگاندا) نهفته است. جنگ روانى تكنيك ها و شيوه ها و در عين حال ابزارهاى خود را دارد كه از جمله تكنيك هاى آن « اغراق » و « انگاره سازى » است. ناچار به تكرار به جهت يادآورى هستم كه ابزار جنگ روانى نيز بسيار متنوع است و شامل طيف وسيعى از وسايل ارتباطى از شب نامه گرفته تا رسانه ها مى شود. درجنگ روانى و در بحث ابزار، هر وسيله اى كه هدف را توجيه كند، مشروع شمرده مى شود! و اما شيوه ها بقدرى پيچيده و گسترده است، كه قابل فهرست كردن نيست و بسته به موضوع، شيوه و يا شيوه هاى مناسب آن و نيز ابزار و يا ابزارها انتخاب مى شود. هدف جنگ روانى آنگونه كه اشاره رفت در نهايت تغيير رفتار مخاطب است كه با دستكارى باورهاى او صورت مى گيرد و اين كار بقدرى ظريف و دقيق انجام مى شود كه حتى مخاطبان فعال را نيز تحت تاثير خود قرار مى دهد.
شنبه 30 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ابرار]

[مشاهده در: www.abrarnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 151]