اخلاق در فضاي سايبر/65روشن نبودن حيطه‌ اخلاق در رسانه‌ها مشكلات اخلاقي در فضاي مجازي را سبب شده است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: اخلاق در فضاي سايبر/65روشن نبودن حيطه‌ اخلاق در رسانه‌ها مشكلات اخلاقي در فضاي مجازي را سبب شده است
گروه وبلاگ و IT: از مشكلات اخلاقي فضاي مجازي مي‌توان از روشن نبودن حيطه‌هاي اخلاقي رسانه‌هايي نام‌برد كه در اين فضا فعاليت مي‌كنند و مشكلات اخلاقي در فضاي مجازي را سبب شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا)، اينترنت در مقام نهادي در خدمت ترويج مفاهيم ديني و قرآني در حيطه عمومي، معيارهاي رفتار مناسب ديني را به اعتبار تمام نقش‌ها، قلمروهايي براي مواجهه با مسائل به وجود آورده‌است.

در تعريف علم اخلاق بايد اشاره كرد كه اخلاق جمع خلق، به معني باطن(سرشت) و ظاهر خوب است. منظور از علم اخلاق يا اخلاق(morality ethics) آن دسته از اصول، قواعد، آگاهي‌ها و آموزه‌هايي هستند كه به درست و نادرست، رفتارهاي شايسته و ناشايسته و ارزش‌هاي خوب و بد در تعاملات انساني راجح هستند.

برخي از مصاديق اخلاق ديني در فضاي مجازي عبارت از صداقت، دقت، قابل اعتماد بودن، گشوده بودن به انتقاد و ارزيابي، آزادي در انديشه، احترام متقابل به نظرات كاربران، كساني كه سوژه آزمايش‌ها واقع مي‌شوند و توجه به حريم خصوصي و مساله حفظ اسرار است.

تنها زماني مي‌توانيم از يك سلسله خوب و بدها، شايست‌ها و ناشايست‌ها در كنشگران و كاربران رسانه بحث كنيم كه آنان از آزادي عمل لازم برخوردار باشند؛ شرط نخست اخلاق رسانه‌اي آن است كه كنشگران رسانه، خود امانت را در كار اطلاع‌رساني رعايت كنند.(مقصود فراستخواه: 1385)

در اينجا پرسش مطرح اين خواهد بود كه تكنيك‌هاي رسانه‌اي تا چه اندازه مي‌توانند ما را به درك متقابل از دين و ترويج آن رهنمون كند؛ اگر سيطره بر طبيعت زمينه شكل‌گيري تكنيك‌ها باشد، ما از موضع ديني تا چه اندازه مي‌توانيم از آن نقطه حركت كنيم؟ آيا اساسا انتقال «واحدهاي اطلاعات» و حتي انتقال دانش ديني را مي‌توان معادل ترويج ديني دانست؟

در شرايطي چون جامعه ما كه در آن دين سهم تعيين در زندگي مردم را دارد خطري وجود دارد كه مختصرا آن را افراط در آييني‌سازي(over ritualiztion) مي‌نامند، آييني كردن جامعه را مي‌توان خلط بين اخلاق و جهان‌بيني دانست.

اينترنت مي‌تواند دستاوردهاي برآمده از دين‌پژوهي و دين‌شناسي را به افكار عمومي ارائه كند، اين دستاوردها، گوناگون و متكثر و شامل قرائت‌هاي مختلف برخاسته از فهم‌هاي مختلف از دين است.

بنابراين بايد پنجره رسانه‌هاي خصوصي و مستقل چون پايگاه‌ها و وب‌سايت‌ها را در شناخت دين و آشنايي با مفاهيم گوناگون ديني به روي كاربران گشود.

نكته اينجاست كه اخلاق رسانه‌اي اساسا وابسته به محيط فرهنگي و جغرافيايي آن است، پس نه تنها نبايد نقش اخلاق عام اسلامي را در تنسيق و سامان‌بخشي به آن ناديده گرفت، بلكه بايد از موضع بازنگرانه به آن چه اخلاق رسانه‌اي خوانده مي‌شود نگريست؛ رسانه‌ها سهمي در تعليم و تربيت داشته و اين موضوع ضرورت بازنگري در اخلاق رسانه‌اي و ضرورت نزديك كردن آن به اخلاق ديني را يادآور مي‌شود.

با اين همه بايد اعتراف كرد كه در مقايسه با ساير معارف اسلامي، علم اخلاق سهم بسيار اندكي از ميراث عظيم علمي پيشينيان را به خود اختصاص داده‌است.

در بحث از نسبت اخلاق ديني و فضاي مجازي در چارچوب‌هاي علمي اخلاق، دين و ارتباطات مقالات پراكنده و محدود ارائه شده و كار زيادي انجام نشده‌است و ميان كم‌توجهي به اخلاق و كم بودن مباحث اخلاقي رابطه‌اي مستقيم وجود دارد.

دو كاركرد جدي رسانه‌ها يعني آموزش و اطلاع‌رساني، انتظارات اخلاق افلاطوني را مبني بر گسترش فضائل بابسط معارف به خوبي برآورده مي‌كنند.

رسانه‌ها فراتر از كاركردهايي كه دارند ايجاد سرگرمي، اطلاع‌رساني، آموزش، تبليغ و تأثيراتي كه مي‌گذارند در چارچوب‌هاي ديگري نيز كه پيامدهاي اخلاقي دارند، يا خود در چارچوب‌ اصولي اخلاقي مطرح هستند قابل بررسي هستند.

از مشكلات اخلاقي رسانه‌هايي چون فضاي مجازي مي‌توان از روشن نبودن حيطه‌هاي اخلاق رسانه‌ها نام برد كه موجب بروز خطاهايي شده‌است.

در فضاي مجازي مسائل اخلاقي مربوط به اقتباس و نقل، نسبت مقررات رسانه‌اي و اخلاق، چگونگي لزوم و يا عدم لزوم آموزش اخلاقي كاربران اينترنت، ديدگاه‌هاي اخلاقي حاكم بر كتب ديني، مسائل اخلاقي ناشي از تكنولوژي اطلاعاتي ـ ارتباطي چگونگي بهره‌گيري از تكنولوژي براي مقابله با موارد ضداخلاقي و مواجهه رسانه‌ها با زندگي خصوصي افراد مطرح است كه در حيطه اخلاق ديني در فضاي مجازي بايد مورد بررسي قرار گيرد.

اعتمادپذيري يكي ديگر از مسائلي است كه توجه به اخلاق ديني در فضاي مجازي را جديت مي‌بخشد، پس فضاي سايبر به مسائل عمومي مردم پرداخته و با مخاطب عام و انبوه سر و كار دارند و از اين رو نياز دارند كه اعتماد آن‌ها را به خود جلب كنند.

در بحث اخلاق ديني در فضاي مجازي با چهار مفهوم رسالت، حفظ حقوق افراد، آزادي بيان و سودانگاري مواجه هستيم كه هيچ يك نبايد با امكان فريب رسانه‌ها توسط تكنولوژي‌هاي تازه كامپيوتري در پاي ديگري قرباني شود.

رسانه‌ها به طور معمول در چندين چارچوب نقد مي‌كنند كه اخلاق مورد نظر منتقدان مذهبي يك اخلاق مذهبي منطبق با ديدگاه‌هاي اخلاقي سنتي و مبتني بر متون و شعائر مربوطه است اگر دين در شرايطي به يك ايدئولوژي تبديل شود، آنگاه نوعي اخلاق ايدئولوژيك كه بسته‌تر و جزمي‌تر عمل مي‌كند كه از سوي دينداران ايدئوژيك دنبال خواهد شد.

بنابراين غلبه ديدگاه‌هاي فقهي بر تبليغات ديني و اخلاقي، رسانه‌ها را از وجوه عرفاني و معنوي به وجوه بيروني پديده‌هايي مثل ايمان و اخلاق محروم كرده است؛ لذا آنچه از مردم خواسته مي‌شود تظاهر به اخلاق و ايمان است تا عمل ارادي معطوف به باورها و ارزش‌ها، تقاضاهاي نظام سياسي از مردم در وجوه ايماني و ديني به دليل قرار گرفتن دين به عنوان يكي از منابع مشروعيت بخش يا تنها منبع آن به مجموعه‌اي از تظاهرات و آداب مناسك منتهي شده است.(مجيد محمدي:1379)

منبع:

فراستخواه، مقصود، 1385،ماهنامه پژوهشي اطلاعات حكمت و معرفت، شماره 4

محمدي، مجيد، 1379، اخلاق رسانه‌ها، انتشارات نقش و نگار
چهارشنبه 27 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 278]