واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: امروز ۳۰ آبان ماه ۱۳۸۶؛ مصادف با هفتاد و ششمین سالروز نمایش "دختر لر" (عبدالحسین سپنتا ۱۳۱۲) نخستین فیلم ناطق ایرانی است. حدود ۵ سال پس از نمایش نخستین فیلمهای "برادران لومیر" (۲۸ دسامبر ۱۸۹۵ م) در پاریس، مظفرالدین شاه طی نخستین سفرش به اروپا در ۱۷ تیر ۱۲۷۹ با «سینماتوگراف» آشنا شد و پس از آن به درخواست او میرزا ابراهیم خان عكاسباشی، نخستین فیلم ایرانی را از جشن گلهای اوستاند بلژیك، در ۲۳ مرداد ۱۲۷۹ تهیه كرد و... تا اینكه عبدالحسینخان شیروانی یا شیرازی، معروف به سپنتا (۱۲۸۶ ـ ۱۳۴۸ش) شاعر، نویسنده و روزنامهنگار در نیمهی دوم دهه ۱۳۰۰ ش به قصد تحقیق در هنر و فرهنگ ایران باستان به هند رفت. عبدالحسین سپنتا بعد از تجربیات متعددی كه در زمینه چاپ و نشر كتاب داشت به دلیل آشنایی با فرهنگ و علوم ایرانی كه از دیدگاه یكی از دوستانش از طریق زبان سینما، بیشتر از نوشته میتواند موفق باشد تصمیم میگیرد وارد عالم سینما شود، وی همزمان در هندوستان اقامت داشت. در كتاب تاریخ سینمای ایران نوشته “جمال امید” از زبان «سپنتا» نقل است كه: “ اردشیر ایرانی از اصل فكر استقبال كرد ولی او در عین حال یك تاجر بود و ومیخواست بداند سرمایهای را كه صرف میكند، بازگشت و سودی خواهد داشت؟ من برای اطمینان به یكی دو تن از دوستانم در تهران نامه نوشتم كه اطلاعاتی در رابطه با تعداد سالنها و میزان بهای بلیط سینما برای من ارسال كنند، اطلاعات رسیده برای اردشیر ایرانی منطقی بود و در مرحله بعد او مرا به مطالعه یكی سلسله كتاب درباره سناریونویسی، كارگردانی و بازیگری واداشت و من سناریو را با نظر فنی «اردشیر ایرانی» نوشتم و تهیه فیلم را در ماه آوریل سال ۱۹۳۳ (فروردین ۱۳۱۲) آغاز كردم. پس از ۷ ماه كار مداوم، سرانجام نخستین فیلم ناطق ایرانی موجودیت یافت. «ایران دیروز و ایران امروز» یا «دختر لر» كه بعدها مردم از آن به عنوان ”جعفر و گلنار” یاد كردند با این مشخصات به نمایش درآمد: رژیستور: اردشیر ایرانی، حكایت و منظره: اردشیر ایرانی. ضبط صدا: بهرام ایرانی، برداشتن فیلم: ای ایرانی، رستم ایرانی، اشعار و مذاكرات: ع. سپنتا، آرتیستهای مهم: (روحانگیز: گلنار)، (ع. سپنتا: جعفر)، (هادی شیرازی: قلی خان)، (سهراب پوری: رمضان).۳۵ میلیمتری، سیاه و سفید، صدابرداری سر صحنه به طریق اپتیك، سرعت فیلم ۲۴ كادر در ثانیه، طول فیلم:چهارده هزار فوت، مدت نمایش: دو ساعت و ده دقیقه. «سپنتا» اگر چه هیچگاه خود را كارگردان «دختر لر» معرفی نكرد، ولی در مصاحبههایی كه بعدها انجام میدهد همواره خود را بهعنوان سازندهای فیلم معرفی میكند. واقعیت این است كه اگر چه اردشیر ایرانی تقریبا همهی عناوین را در عنوانبندی به خود نسبت میدهد، ولی به مراتب خیلی كمتر از آنچه بایست در كار فیلم موثر بود و در مقابل میتوان نتیجه گرفت كه دختر لر اگر چه تحتعنوان ساختهی اردشیر ایرانی ارائه شد، اما در واقع دو كارگردان یعنی كارگردان فنی: اردشیر ایرانی و كارگردان هنری: سپنتا را داشته است. زمان و نحوهی نمایش فیلم برای اردشیر ایرانی مشخص نیست، اما سرانجام به آن نتیجه میرسد كه سپنتا را به نمایندگی خود انتخاب كند، «سپنتا» همراه با نامهای كه صحت امضایش را كنسولگری ایران در بمبئی گواهی میدهد در اواخر شهریور با شریك اردشیر ایرانی در كمپانی امپریال راهی ایران میشود. او در مهر ۱۳۱۲ در حالی كه نسخه از دختر لر را به همراه آورده، وارد بوشهر و سپس تهران میشود و در هجدم آبان ۱۳۱۲ قراردادی برای نمایش دخترلر منعقد میكند و از سیام آبان ۱۳۱۲ نمایش فیلم در دو سینمای مایاك و سپه آغاز میشود. برخلاف انتظار سینماداران كه به نمایش فیلمهای فرنگی خو كرده بودند، «دختر لر» با استقبال گرم مردم كوچه و بازار روبرو شد و از لحاظ مدت نمایش و فروش حد نصابی به جا گذاشت كه تا چند سال بعد شكسته نشد اما این اقبال تنها از جانب تماشاگران نبود. تحلیلگران فیلم و سینما در روزنامههای وقت نیز دختر لر را ستودند. دختر لر كه براساس داستان عامیانهی «جعفر و گلنار» شكل گرفت، درباره زندگی دختری است به نام گلنار كه در قهوهخانهای كار میكند و در آنجا با جعفر، از مامورین دولت آشنا میشود و به او دل میبازد... البته استقبال از دختر لر یك روی سكه است، روی دیگر این چنین خوشایند نیست كه خود سپنتا میگوید: “در تهیه این فیلم با نبودن و عدم سابقه فیلمبرداری فارسی زحمات زیادی متحمل شدم، ولی متاسفانه بنویسم كه جراید هند و اروپا از زحمات من بیشتر قدردانی كردند تا هموطنانم در وطن خودم كه آن فیلم را برای آن تهیه كردم. آشكار و پنهان كینهتوزی و كارشكنیهایی شد و همچنان علتی برای آن نمیتوانم پیدا كنم. در مجموع، «دختر لر» نه فقط اولین فیلم ناطق فارسی است بلكه در ردیف پیشگامان سینمای ناطق نیز قرار دارد، زیرا تنها پنج سال پیش از ساخته شدن آن بود كه نخستین فیلم تمام ناطق سینما ”چراغهای نیویورك” به نمایش درآمد، از همین روز ”دختر لر” میتواند منبع قابل توجهی برای پژوهش در زمینه چگونگی و پیدایش و تحول صدا در سینما نیز باشد. پینوشت: (مطالب نقل از كتاب تاریخ سینمای ایران جمال امید و تاریخ سینمای ایران مسعود مهرابی) یادداشت: خبرگزارى ايسنا
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: سایت ریسک]
[مشاهده در: www.ri3k.eu]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 480]