در نشست ترجمه‌پذيري‌‌يا‌ترجمه‌ناپذيري‌قرآن‌مطرح‌شد:بخشي از ايده ترجمه‌‌ناپذيري قرآن متاثر از اغراض سياسي بوده‌است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: در نشست ترجمه‌پذيري‌‌يا‌ترجمه‌ناپذيري‌قرآن‌مطرح‌شد:بخشي از ايده ترجمه‌‌ناپذيري قرآن متاثر از اغراض سياسي بوده‌است
گروه ادب: بخشي از مباحث ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن و موانع ترجمه آن، متاثر از گفتارهاي برخي شرق‌شناسان و مبلغان مسيحي و با سوگيري و اغراض سياسي آنها همراه بوده‌است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) نشست بررسي ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن كريم با حضور حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدمحمد‌حسن جواهري»، مسئول سابق واحد ترجمه مركز فرهنگ و معارف قرآن كريم، حجت‌الاسلام و المسلمين «سيد مير‌ابوالفتح دعوتي»، قرآن‌پژوه و مشاور قرآني خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام «سيد‌مهدي تقوي» كارشناس علوم قرآني و «حسين عليزاده» قرآن‌پژوه، در محل خبرگزاري ايكنا برگزار شد.

در ابتداي اين نشست، حجت‌الاسلام جواهري با بيان اين مطلب كه بحث ترجمه‌پذيري يا ترجمه‌ناپذيري قرآن و موانع ترجمه بحث جديدي نيست و سابقه‌اي ديرينه دارد گفت: عده‌اي از قرآن‌پژوهان بخشي از اين گفتمان را سياسي مي‌دانند و معتقدند كه بستر تفكر ترجمه‌ناپذيري قرآن را برخي شرق‌شناسان و مبلغان مسيحي فراهم كرده‌اند، به گونه‌اي كه برخي از دانشمندان مسلمان، فريب خورده و تصور كردند اين امر به نفع مسلمانان و قرآن است و مدعي ترجمه‌ناپذيري قرآن شدند، و البته از عوامل برحقي هم براي توجيه اين تفكر استفاده كرده‌اند.

ترجمه‌پذيري يا ترجمه ناپذيري

او ادامه داد: به نظر مي‌رسد بخشي از عوامل بروز اين تفكر، به ويژگي‌هاي خود قرآن بر‌مي‌گردد؛ ما در قرآن با اعجاز بياني روبرو هستيم؛ معجزه قالب قرآن را داريم و با وجود معجزه بودن قالب قرآن ما چگونه مي‌توانيم بگوييم قرآن ترجمه‌پذير است؟ تا اين جاي كار را همه علما قبول دارند اما اگر بخواهيم نگاه دقيق‌تري به مسئله ترجمه‌ناپذيري داشته باشيم، بايد گفت، برخي مراتب قرآن ترجمه‌پذير و برخي ديگر ترجمه‌ناپذير است.

او افزود: اگر مقصود قالب دروني قرآن باشد ترجمه‌ناپذير است، نه تنها قرآن كه يك شاهكار فرا‌بشري است، بلكه ديگر شاهكارهاي بشري هم ترجمه‌ناپذير است، براي مثال نظم فردوسي هم به واقع ترجمه‌ناپذير است، زيرا كه هويت اصلي نظم فردوسي در قالب است و در ترجمه اين مهمترين دغدغه فردوسي از بين مي‌رود.

جواهري تصريح كرد: پس در مرتبه اعلا در قالب بيان قرآن، بخشي از ظرافت‌هايي كه اعجاز بياني را به وجود مي آورد، قرآن را ترجمه‌ناپذير مي‌كند، اگر بخواهيم عوامل ترجمه‌ناپذيري در مرتبه اعلا را بررسي كنيم بايد گفت، بخشي از اين عوامل زباني و بخشي قرآني است. اما آنچه مربوط به خود قرآن است، قالب قرآن، نوع نظم، چينش كلمات، نظم‌آهنگ و جز اين‌ها مي‌باشد و بخش ديگر به ظرايف مرتبط با محتوا مربوط است.

او ادامه داد: براي مثال مترادفات و واژه‌هاي مترادف‌نما، تضمين و ظرايف و حكمت‌هاي آن و چند معنايي در ابعاد گوناگونش گاه قرآن را به حد ترجمه‌ناپذيري پيش مي‌برد، براي مثال در بحث واژه‌هاي مترادف‌نما و نزديك به هم در آيه 198 سوره اعراف «وَإِن تَدْعُوهُمْ إِلَي الْهُدَي‏ لاَيَسْمَعُوا وَتَرَاهُمْ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ وَهُمْ لاَيُبْصِرُونَ››».بصر»،«نظر» و «راي» هر سه به كار رفته‌اند؛ بصر به يك معنا، نظر به يك معنا و راي به يك معنا است، ولي متأسفانه در تفاسير آن‌چنان كه بايد به اين معناها پرداخته نشده است و ترجمه‌ها هم در رساندن معنا ناتوان بوده‌اند.

جواهري ادامه داد: البته اين ضعف مترجم نيست، بلكه ضعف زبان است، زبان فارسي و هر زبان ديگر، در برابر ظرفيت‌هاي زبان عربي ناتوان است (يبين الالسن و لا تبينه الالسن)، آن چنان كه در برخي ابعاد منجر به ترجمه‌ناپذيري قرآن مي‌شود.

ساختارهاي‌زباني‌مانعي‌ديگر‌بر‌راه‌ترجمه‌پذيري

اين ترجمه‌پژوه گفت: ساختار‌هاي زباني هم به عنوان مانعي ديگر فراروي ترجمه‌پذيري قرآن مطرح است، زيرا بخشي از ساختارهاي صرفي، نحوي و بلاغي موجود در زبان عربي را در فارسي نداريم، براي مثال در عربي هر چيز يا مونث است يا مذكر؛ اشتقاق در زبان عربي نسبت به ديگر زبان‌ها قابل مقايسه نيست؛ برخي عناصر نحوي زبان عربي معادل ندارد و جز اين‌ها.

او افزود: لذا ترجمه‌ناپذيري هم در بعد قرآني مطرح است و هم در بعد زباني، اما با اين حال مرحله‌اي از مفاهيم قرآن ترجمه‌پذير است و مترجمان تلاش مي‌كنند ترجمه خود را در مرحله ترجمه‌پذيري قرآن ارتقا بخشند.

جواهري گفت: بالاخره مترجمان توانسته‌اند، بخشي از معارف و معاني لايه‌هاي رويين قرآن را ترجمه كنند، ولي بايد توجه داشت كه نبايد آن را دقيقاً برابر قرآن تلقي كرد، بلكه بايد گفت اين بخشي از برداشت مترجم از قرآن است.

او گفت: همچنين در يك جمع‌بندي كلي بايد دانست، ترجمه‌هاي قرآن با ريزش و درمواردي تغيير معنا همراه است و براي كاستن از بار منفي آن مي‌توان از توضيحات تفسيري كمك گرفت، البته پشت همه اين سخنان استدلال و راهكارهايي وجود دارد، كه به خواست خدا در مجالي وسيع‌تر طرح مي‌شود.

ترجمه‌ناپذير‌بودن‌قرآن‌بحثي‌ناسالم‌است

جت‌الاسلام «مير‌ابولفتح دعوتي» نيز در ادامه نشست گفت: مسئله ترجمه‌ناپذيري قرآن كريم، مسئله‌ايست كه اگر نگوييم سياسي، اغراض شخصي و غير سالمي را پشت پرده دارد، به عبارت ديگر مسئله ترجمه‌ناپذيري قرآن از طرف علماي اسلام مطرح نشده است، همان‌طور كه ‌علامه طباطبايي و الهي قمشه‌اي به اين امر معتقد نيستند.

او ادامه داد: لذا خود ما كه در متن اسلام هستيم قائل به اين مسئله نيستيم پس چطور فردي از خارج متن، قائل به ترجمه‌ناپذيري قرآن مي‌شود.

دعوتي افزود: بحث ترجمه‌ناپذيري قرآن اگر صحيح مي‌بود، بايد از خود اهل قرآن مطرح مي‌شد، كه نشده است، اما اين امر به اين معنا نيست كه قرآن كاملاً و تماماً قابل ترجمه است، قرآن بوستان سعدي، ديوان حافظ و در كل هر نسخه‌اي كه به زبان اصل نوشته مي‌شود، به دليل وجود تعبيراتي ويژه در آن زبان، نمي‌توان آن‌ها را منتقل كرد.

اين كارشناس قرآني افزود: بنابراين آن قالب قرآن كه اعجاز‌انگيز است وقتي ترجمه مي‌شود، تنها معناي قرآن است كه منتقل مي‌شود، ولي جايگاه قرآن را ندارد و از اعجاز الفاظ همن بي‌بهره است.

او ادامه داد: سخنان ائمه معصوم (ع)هم متفاوت از قرآن است، قرآن خود مي گويد، اگر همه جن و انس جمع شوند، نمي‌توانند مانند قرآن بياورند، ترجمه‌پذيري قرآن را هم نمي‌توان درصد تعيين كرد ممكن است، فردي 20 درصد توان ترجمه داشته باشد، فردي ديگر 50 درصد، ولي محال است كسي بتواند قرآن را به صورت كامل ترجمه كند.

او گفت: يك بخشي از قرآن هيچ‌گاه از حيث محتوايي به زبان‌هاي ديگر برگردانده نمي‌شود و درضمن زبان عربي خود دارابي ظرفيت‌هايي است كه هيچ زبان ديگر حريفش نمي‌شود.

دعوتي افزود: بنابراين در جواب افرادي كه مغرضانه قرآن را ترجمه‌ناپذير مي‌دانند، بايد گفت قرآن ترجمه‌پذير است، اين نصايح شيطان است كه از قرآن موجوديتي مقدس بسازند كه قابل دسترسي نبوده، قرآن بيان است و براي تدبر و تعقل آمده است، پس قابل دسترسي است.
چهارشنبه 6 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 101]