ترجمه‌ي«محمدرسول‌الله»‌ تا سريال «اوشين»

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: گفت‌وگو با حسين شايگان پس از ‌٣٠ سال فعاليت /‌١/ حسين شايگان از سال 1353 ترجمه فيلم را شروع كرد؛ سال‌هايي كه به گفته وي دوبله در ايران دوران شكوفايي‌اش را طي كرده بود و به افول خود نزديك مي‌شد. او مترجمي است كه كارهاي بسياري را در پرونده كاري‌اش ثبت كرده است و اغلب آن‌ها نيز در زمره‌ي فيلم‌ها و سريال‌هاي به يادماندني تلويزيون ايران قرار مي‌گيرند. به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، حسين شايگان فيلم «محمد رسول‌الله» را ترجمه كرده است؛ فيلمي كه به گفته خودش در سال 58 با هزينه و سر و صداي خاصي دوبله شد. او كه ترجمه‌ي كارهاي فاخري چون آثار كوروساوا و فيلم‌هاي اقتباسي از كتاب‌هاي چارلز ديكنز و «پدرخوانده يك» را بر عهده داشته، در عين حال ترجمه سريال معروف «اوشين» (سال‌هاي دور از خانه) را در پرونده كاري خود ثبت كرده است. اين مترجم پيشكسوت ترجمه سريال «اوشين» را در زمره‌ي كارهاي سطحي و عامه پسندش قرار مي‌دهد و در عين حال بر اين نكته اذعان دارد كه شايد «اوشين» خيلي بيشتر از «سرير خون» كوروساوا مخاطب داشته است. ترجمه‌ي كارتون‌هايي چون «حنا»، «نل» و «هاچ زنبور عسل» را نيز حسين شايگان برعهده داشته است، كارتون‌هايي كه دوران كودكي را براي بسياري زنده مي‌كند؛ اما شايد كمتر كسي به نام مترجم آن‌ها حتي براي دقايقي كوتاه فكر كرده‌ باشد و در بهترين حالت تنها يافتن نام دوبلوربوده كه ذهن‌هاي كنجكاو كودكان آن روزها را به سمت خود كشانده است. شايگان تاكنون بالغ بر 4 هزار ساعت فيلم ترجمه كرده و روزهايي بوده است كه در سال‌هاي 56، ماهي 50 ساعت هم ترجمه فيلم انجام داده است. حسين شايگان دوران تحصيل خود را در كشور انگلستان گذرانده و اتفاقا از همان زمان به كار ترجمه علاقه داشته است. او حتي در دوره سربازي‌اش هم به عنوان مترجم خدمت كرده است. **** اين مترجم اينك در 60 سالگي به ياد روزهاي نخستي كه فعاليت در رشته دانشگاهي‌اش، مهندسي شيمي را كنار گذاشت و به ترجمه فيلم روي آورده با خبرنگار سرويس تلويزيون خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) سخن گفت. او تعريف كرد: «شخصي به من گفت اگر كار ترجمه انجام مي‌دهيد، كاري هست كه درآمد بهتري دارد. بنابراين مرا به استوديو «كاسپين» معرفي كردند و در نهايت ترجمه قسمتي از سريال «آيرون سايد» با عنوان «اركيده سياه»‌، براي نخستين بار برعهده من سپرده شد.» شايگان در اين گفت‌وگو ادامه داد: دوبله سريال «آيرون سايد» را محمود قنبري بر عهده داشت؛ شخصي كه پس از مطالعه دو صفحه از متني كه در بدو امر به حسين شايگان سپرده شده بود، او را مناسب ورود به عرصه ترجمه فيلم تشخيص داد. شايگان پس از مدتي فعاليت در حوزه ترجمه‌ي فيلم، كار در رشته مهندسي شيمي را رها كرد و تماما به سراغ ترجمه فيلم رفت. وي در اين باره گفت: اين كار در آن زمان هم به لحاظ اقتصادي از فعاليت در رشته مهندسي شيمي بهتر بود و هم كاري فرهنگي بود؛ براي من خيلي جالب بود كه مي‌توانستم نتيجه كارم را ببينم. مهمترين فيلمي كه حسين شايگان قبل از انقلاب ترجمه كرد، «ال سيد» بود كه براي دومين بار در ايران دوبله ‌مي‌شد. او از ترجمه فيلمي مستند با موضوع زندگي «چارلي چاپلين» كه در سال 56 آن را ترجمه كرد نيز به عنوان يكي از بزرگترين كارهايش ياد مي‌كند؛ شايگان در ترجمه اين فيلم به هيچ وجه ماديات را ملاك قرار نداد و از صاحبان فيلم خواست تا زمان كافي براي ترجمه آن در اختيارش قرار دهند. حسين شايگان از سال 65 به توصيه پزشك كارش را تغيير داد و به همان مهندسي شيمي بازگشت؛ اما پس از چند سال مجددا كار ترجمه فيلم را ادامه داد. او در حال حاضر به عنوان كارشناس در اتاق ترجمه واحد دوبلاژ سازمان صداوسيما به مدت سه روز در هفته حضور دارد و به گفته‌ي خودش براي فرار از آلزايمر، ماهي 4 – 5 فيلم را هم ترجمه مي‌كند؛ شايگان در سن 60 سالگي ديگر ترجمه سريال‌ها را بر عهده نمي‌گيرد، چرا كه ايده‌اي مبني بر اين كه «وقتي پذيرفتي تا آخرش بايد بروي» اين مساله را براي او دشوار مي‌كند. او در ارائه‌ي تاريخچه‌اي از ترجمه فيلم در ايران به ايسنا گفت: در گذشته كار ترجمه فيلم بسيار بي در و پيكر بود و كلاس ودوره‌اي براي گذراندن وجود نداشت. اين گونه نبود كه كسي براي ورود به اين حوزه بايد در تست و آزموني شركت مي‌كرد و پس از قبولي و اطمينان از داشتن توانايي، كار خود را آغاز مي‌كرد. وي يادآور شد: در گذشته ورود به عرصه ترجمه فيلم تنها از طريق معرفي شخص به استوديوها ممكن بود. براي مثال، خود من وقتي به اين عرصه وارد شدم، كسي از من نپرسيد، چقدر زبان مي‌دانم و اگر قضاوتي هم در خصوص توانايي افراد صورت مي‌گرفت، بر اساس دانسته‌هاي فارسي بود. به گفته‌ي حسين شايگان در گذشته ملاك كارآمدي يك مترجم فيلم، خوب نوشتن و اندازه نوشتن بود و كارهاي كارشناسي صورت نمي‌گرفت. اين پيشكسوت ترجمه به جلساتي كه در زمان رياست مجتبي كدخدازاده، مدير اسبق واحد دوبلاژ براي نظام‌مند شدن ترجمه فيلم برگزار شد، اشاره كرد و افزود: از وقتي شوراي ترجمه تشكيل شد،‌ ما آزمايش كردن كارهاي مترجمان موجود به صورت رندوم را آغاز كرديم وعده‌اي حتي پس از اين كه كارهايشان چك شد، ترجمه فيلم را رها كردند. از آن زمان به بعد هر كس كه قصد ورود به واحد دوبلاژ را به عنوان مترجم داشت، در صورت قبولي در تست گرفته شده، به كار مشغول مي‌شود. حسين شايگان معتقد است: ترجمه فيلم در گذشته به صورت دقيق و كامل انجام نمي‌شد، بلكه استنباطي بود؛ فيلم را مي‌ديدند و با برداشت خود ترجمه مي‌كردند. اما در دهه 40 و 50 كه اوج دوبله بود يكسري مترجمان متبحر، وظيفه ترجمه فيلم‌ها را برعهده گرفتند كه در زمره‌ي بهترين‌ها بودند. وي از افرادي چون محسن مهدوي، پرويز دوايي، دانشور، مشيري، فلاتي و درخشان‌پور به عنوان افرادي كه طي سال‌هاي 40 و 50 كار ترجمه انجام مي‌دادند، نام برد. به گفته‌ي شايگان در آن سال‌ها عمده فيلم‌هاي تلويزيون در استوديوهاي بيرون از سازمان دوبله مي‌شد و دوبلورها همزمان با سينما، در تلويزيون همكاري داشتند؛ اما ترجمه فيلم در سينما و تلويزيون تفكيك شده بود. شايگان از ورود ويدئو به كشور به عنوان نقطه عطفي در حوزه ترجمه فيلم ياد كرد و افزود: دوبله ويدئو ابتدا براي ويدئو كلوب‌ها در چند استوديو شروع شد.اين در زماني بود كه در تلويزيون دوبله به شيوه سنتي انجام مي‌شد.اواخر دهه‌ي 60 تلويزيون هم تدريجا دوبله ويدئويي را آغاز كرد. وي ادامه داد: در اوايل دهه 60 ، افرادي بودند كه فيلم‌ها را مي‌آوردند و به اسم خود ثبت مي‌كردند؛ بي‌آن كه رايت آن را خريداري كنند. آن‌ها از ترس اين كه مبادا كپي فيلم‌شان به فروش برسد، نسخه‌هايي با كيفيت بسيار پايين را در اختيار مترجمان فيلم قرار مي‌دادند. بدين ترتيب كيفيت پايين فيلم‌ها و شنيدن از راه دور، كار ترجمه فيلم را به شدت سخت مي‌كرد. با اين حال به اعتقاد وي در آن دو ـ سه سال فيلم‌هاي خوبي دوبله شد كه از ميان آن‌ها مي‌توان «مردي براي تمام فصول» را نام برد. اين فيلم كه توسط خود شايگان ترجمه شد، شرايط سختي را دردوبله گذراند، اما كيفيت قابل قبولي داشت. شايگان گفت: در حال حاضر با ورود سي‌دي و دي‌وي‌دي، تكنولوژي پيشرفت كرده است و شايد زماني برسد كه به كپي كشيدن از فيلم هم نيازي نباشد. ***** به گفته حسين شايگان روال تلويزيون در بخش ترجمه، ايده آل نشده،اما مطلوب است. در حال حاضر قسمت‌هايي از فيلم‌ها توسط كارشناسان ديده مي‌شود و بر اساس خلاصه داستان ارائه شده مترجم انتخاب مي شود؛ در تعيين دستمزدها هم اين مساله لحاظ مي‌شود. وي ابراز اميدواري كرد: با شناساندن ترجمه فيلم به مديران، شايد وضعيت اين حوزه بهبود يابد. شايگان گفت: از آقاي بزرگي(مدير واحد دوبلاژ) خواستم ترجمه را به مديران تلويزيون معرفي كند. مديران تلويزيون دوبله به صورت كلي مي‌بينند و توجهي به ترجمه فيلم ندارند و اين در حاليست كه ترجمه فيلم كاري تخصصي است و با ترجمه متن و كتاب كاملا متفاوت است. حسين شايگان به سال‌هايي كه دوبله ايران عنوان اول يا دوم دنيا را داشت، اشاره كرد و به ايسنا افزود: در آن سال‌ها حوزه ترجمه فيلم توانايي داشت تا افراد متبحر را جذب خود كند. اما الان اين توانايي وجود ندارد. الان به دليل مسائل اقتصادي و غيره بسياري از افراد توانمند جذب اين كار نمي‌شوند. وي در عين حال گفت: در حال حاضر تلاش صورت مي‌گيرد تا سطح كار ترجمه به حدي برسد كه افراد توانا از حوزه‌هاي ديگر نيز وارد اين بخش شوند. ***** حسين شايگان درباره‌ي بزرگداشت 60 سال دوبله در ايران»يادآور شد: در دوران آقاي كدخدازاده جلسه‌اي در اسفند ماه 83 تشكيل شد. قرار بود بزرگداشت 60 ساله دوبله در ايران برگزار شود. حتي معاونت فرهنگي – هنري شهرداري موافقت كرد تامين هزينه‌ها و امكانات اين بزرگداشت را بر عهده بگيرد . مقدمات انجام اين كار با انتخاب رياست جمهوري همزمان و به بعد موكول شد. شايگان با بيان اين كه با گذشت 28 سال از انقلاب اسلامي، حجم كار بسيار بالا رفته است، خاطرنشان كرد: در حال حاضر 5 شبكه به انظمام استان‌ها نيازمند دوبله فيلم هستند. در بخش خصوصي نيز چند استوديو مشغول به كار هستند.اين حجم كار اگر با افزودن نفرات همراه نباشد، باعث مي‌شود كه اين افراد با سرعت بيشتر كار كنند كه در پاره‌اي موارد به افت كيفي منجر مي شود. اين مترجم فيلم به تغيير وضعيت و كوچك شدن ابعاد دوبله فيلم در كار سينما اشاره و اظهار كرد: در گذشته‌ افرادي به عنوان صاحبان فيلم، هر سال اقدام به خريد تعدادي فيلم مي‌كردند و نهايت تلاش خود را صرف دوبله خوب و اكران بهتر آنها مي‌كردند. دوبله فيلم مراحل مختلفي را مي‌گذارنند و معمولا نمايش فيلم خوب با دوبله برتر سود قابل توجهي نيز همراه داشت، درنتيجه پرداخت دستمزدهاي مناسب توسط صاحب فيلم مقدور بود ***** به گفته‌ي حسين شايگان، در حال حاضر تز بخش خصوصي اين است كه چون دوبله يك فيلم برايشان سودآوري، چندان ندارد با هزينه اندك بايد كار دوبله ترجمه انجام شود. وي ادامه داد: مميزي و معيار خاصي هم براي دوبله و ترجمه فيلم در بخش خصوصي وجود ندارد تا از سوي متولي اين بخش پيگيري شود و فيلمها با كيفيت بهتر ارائه شوند. حسين شايگان خود را در زمره‌ي مترجمان قرار داد كه ديالوگ‌ها را مطابق متن اصلي ترجمه مي‌كنند و ‌افزود: ايراني كردن ديالوگ‌ها غالبا بر عهده مديران دوبلاژ قرار دارد البته اين كار بيشتر درگذشته و در مورد فيلم‌هايي كه براي سينماها دوبله مي‌شد انجام گرفت. وي هم‌چنين در پاسخ به اين پرسش كه آيا در گذشته نيز شغلي به نام ويراستار وجود داشته است، گفت: در گذشته فيلم‌ها چندان تغيير داده نمي‌شدند و اگر فيلمي مناسب پخش نبود، اصلا براي پخش از تلويزيون انتخاب نمي‌شد. اين مترجم فيلم در پاسخ به اين پرسش كه آيا مترجمان بر اساس ضوابط فرهنگي كشور مجاز هستند ديالوگ‌ها را تغيير ‌دهند يا اين كار تماما بر عهده ويراستار گذاشته مي‌شود، اظهار كرد: گاه كلمات بسيار مستهجني در فيلم‌هاي آمريكايي شنيده مي‌شود كه ما به عنوان مترجم آن‌ها را تغيير مي‌دهيم. تغيير اين الفاظ هيچ تغييري در مفهوم فيلم ايجاد نمي‌كند. شايگان همچنين در پاسخ به اين پرسش كه آيا تغيير مناسبات شخصيت‌ها نيز بر عهده مترجمان فيلم‌ها است،‌گفت:‌ تغيير روابط افراد، داستان فيلم وغيره بر عهده مترجم نيست. به گفته وي اغلب فيلم‌هايي كه در دنيا ساخته مي‌شوند، با محدوديت‌هاي پخش از تلويزيون ايران مواجه هستند. ادامه دارد...

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 397]