به رغم ابهام در جزئيات طرح تحول اقتصادي، گام اول اجراي آن برداشته‌ شدابهام در شيوه پالايش اطلاعات اقتصادي خانوار

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: به رغم ابهام در جزئيات طرح تحول اقتصادي، گام اول اجراي آن برداشته‌ شدابهام در شيوه پالايش اطلاعات اقتصادي خانوار
نمونه تكميل شده فرم جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوارمحمد عاملي- توزيع فرم‌هاي جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوارها از روز گذشته آغاز شد. بنابر اعلام مركز آمار ايران، فرم ياد شده از طريق پايگاه اينترنتي اين مركز و نيز دفاتر پستي در سراسر كشور در دسترس عموم قرار مي‌گيرد.

بدين ترتيب درحالي كه هنوز جزئيات طرح تحول اقتصادي نه تنها در اختيار عموم قرار نگرفته كه حتي نمايندگان مردم در مجلس نيز از جزئيات اين طرح ابراز بي‌اطلاعي مي‌كنند و خواهان دريافت آن هستند. اولين و حساس‌ترين مرحله اين طرح از ديروز كليد خورده است. جمع‌آوري و پالايش اطلاعات اقتصادي خانوار، از آن جهت حساس‌ترين بخش طرح تحول اقتصادي رييس‌جمهور ارزيابي مي‌شود كه نه تنها پايه بناي بخش اصلي اين طرح يعني ساماندهي يارانه‌ها و واقعي‌سازي قيمت‌ها را تشكيل مي‌دهد، كه تاكنون در كشور هيچ‌گونه اطلاعات دقيقي از شاخص‌هاي اقتصادي خانواده‌ها و شهروندان به صورت جزئي گردآوري نشده و از اين روي دشواري‌ها و پيچيدگي‌هاي شناخته و ناشناخته‌اي در مقابل گام اوليه طرح تحول اقتصادي قرار دارد.
از جمله مهم‌ترين دشواري‌ها، فراهم‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوار، پالايش و نحوه خالص‌سازي اين اطلاعات است. از آنجا كه براساس توضيحات كلي و مبهم مقام‌هاي دولتي اين‌گونه برمي‌آيد كه دولت قصد ندارد منابع حاصل از حذف يارانه‌ها و واقعي‌سازي قيمت‌ها را به طور مساوي ميان شهروندان توزيع كند و دهك‌هاي پايين را اولويت داده و دهك‌هاي بالا را يا از پرداخت نقدي يارانه محروم سازد يا درصد كمتري را به آنان تخصيص دهد، اين احتمال غيرقابل انكار وجود دارد كه افراد براي بهره‌مندي بيشتري از سهم يارانه نقدي به ارائه اطلاعات غلط يا بخشي از اطلاعات صحيح اقدام كنند. در عين حال عوامل گوناگون از جمله شرايط بد اقتصادي، تغييرات غيرمنتظره، اما مداوم تصميمات حكومتي و غيرقابل پيش‌بيني بودن آينده به مختصات اخلاقي جامعه لطمه وارد كرده و طي چند دهه اخير رقابتي گسترده براي كسب بيشترين سهم از منابع عمومي و گريز از هزينه‌هاي اجباري از جمله ماليات وجود داشته است كه بيش از هر چيز در مرحله اطلاع‌دهي بروز يافته است.
اكنون اين پرسش باقي است كه در چنين شرايطي دولت چه تدبيري براي بالا بردن ضريب اطمينان اطلاعات جمع‌آوري شده انديشيده است، خاصه آنكه همواره در ايران جمع‌آوري صحيح اطلاعات و فراهم‌آوري يك بانك جامع اطلاعات ملي هدفي دشوار بوده است و شايد نظر به همين دشواري‌ها و پيچيدگي‌ها بوده است كه محمد مدد، رييس مركز آمار ايران و مسوول اصلي جمع‌آوري و پالايش اطلاعات اقتصادي خانوار، ناگزير هشدار داده است كه دريافت يارانه به واسطه ارائه اطلاعات غلط «حرام» است يا منوچهر حياتي، مدير كل آمار استانداري قزوين با بيان اينكه در اين استان جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوار توسط فرهنگيان صورت خواهد گرفت، توضيح داده است كه حسن اعتماد و تعهد كاري عامل انتخاب فرهنگيان در طرح جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوار است.
رييس مركز آمار ايران البته در پاسخ به سوال دنياي اقتصاد درباره چگونگي ارزيابي صحت اطلاعات جمع‌آوري شده گفته است كه 20پايگاه و بانك اطلاعاتي كشور از جمله سازمان ثبت احوال كشور، پايگاه سهام عدالت، پايگاه اطلاعاتي بانك‌هاي كشور، بانك اطلاعات كميته امداد، بانك اطلاعات سازمان بهزيستي، پايگاه بسيج اقتصادي كشور، بانك اطلاعات وزارت رفاه و تامين اجتماعي، بانك اطلاعات اصناف و برخي مراكز ديگر با مركز آمار ايران به منظور تاييد صحت اطلاعات به دست آمده همكاري خواهند كرد.
گر چه مدد اين نويد را داده است كه اين دستگاه‌ها تمام تلاش خود را به منظور هر چه دقيق‌تر شدن اطلاعات جمع‌آوري شده به كار خواهند گرفت، در عين حال يادآور شده است نمي‌توان به طور قطع اعلام كرد كه اين اطلاعات صد در صد صحيح خواهد بود؛ ناگفته آشكار است كه اطمينان صددرصدي به هيچ‌گونه اطلاعاتي خصوصا از جنس آماري ممكن نيست و همواره درصدي ضريب خط بسته به نوع اطلاعات در نظر گرفته مي‌شود. اما در ايران به دلايل متعدد از جمع فقر داده‌ها و از هم‌گسيختگي بانك‌هاي اطلاعاتي، اين نگراني وجود دارد كه اين ضريب خطا به حدي باشد كه طرح تحول اقتصادي را در عمل از اهداف خود دور كند.
به عنوان نمونه رييس مركز آمار به اطلاعات موجود در پايگاه سهام عدالت، كميته امداد و سازمان بهزيستي اشاره كرده است. به فرض آنكه اطلاعات موجود در اين نهادها واجد ضريب اطمينان لازم براي طرح تحول اقتصادي باشند و همچنين به فرض آنكه بتوان در مدت زمان كوتاه مورد نظر رييس‌جمهور (يعني تا زمان آغاز اجراي طرح ساماندهي يارانه‌ها در نيمه دوم سال جاري) كليه اطلاعات موجود را با هم سنجيد؛ همچنان اين نكته وجود دارد كه در بانك اطلاعات نهادهاي ياد شده، تنها داده‌هاي مربوط به هموطنان متعلق به دهك‌هاي پايين جامعه گردآوري مي‌شود كه آنان نياز چنداني به ارائه اطلاعات غلط ندارند.
در مورد ديگر، رييس مركز آمار ايران به بانك اطلاعات اصناف و بانك اطلاعاتي بانك‌هاي كشور اشاره كرده است كه خود با معضل ضعف داده‌ها، غيرقابل اتكا بودن اطلاعات و فقدان يكپارچگي سامانه جمع‌آوري و پردازش داده‌ها مواجه هستند. به عنوان نمونه هنوز بانك‌ها نتوانستند مانع از بهره‌مندي اشخاص از منابع بانكي به صورت وام‌هاي شخصي از دو بانك جداگانه و يا حتي از دو شعبه مختلف يك بانك واحد شوند.
مورد استناد ديگر مركز آمار ايران براي پالايش داده‌هاي جمع‌آوري شده از طريق فرم‌ها، بانك اطلاعات سازمان تامين اجتماعي است. اين در حالي است كه بانك اطلاعات ياد شده خود با معضل ارائه اطلاعات نادرست مواجه است. به عنوان نمونه بسياري از كارفرمايان براي كاستن از سهم خود از حق بيمه شاغلان در بنگاه، ترجيح مي‌دهند در اطلاعات ارائه شده به سازمان مذكور، ميزان دريافتي كارگر را در حداقل دستمزد اعلام كنند. سازمان تامين‌اجتماعي البته به روشني نسبت به وجود چنين مساله‌اي واقف است؛ اما ترجيح مي‌دهد در مقابل اين مساله سكوت كند تا كارفرمايان انگيزه خود را براي بيمه كردن كارگران از دست ندهند و بدين ترتيب ميزان دريافتي كارگران بسياري از بنگاه‌ها بر اساس داده‌هاي رسمي، يعني فيش حقوقي و اطلاعات ارائه شده به سازمان تامين‌اجتماعي فراتر از حداقل دستمزد نمي‌رود؛ در حالي كه در واقعيت بسياري از شاغلان از دريافتي بيشتر و حتي چند برابري حداقل دستمزد برخوردارند.
مورد استثناي ديگر مركز آمار، سازمان ثبت احوال است كه بخش عمده‌ داده‌هاي مضبوط در آن هنوز به صورت پرونده‌هاي كاغذي است و مكانيزه نشده است. بسياري از اطلاعات موجود در اين سازمان به صورت پراكنده در مراكز مختلف وجود دارد و تجميع نشده است. به عنوان نمونه استخراج اطلاعات مربوط به افرادي كه پس از ازدواج يا به هر طريق ديگر از خانواده مستقل شده‌اند يا اولادي كه از كشور مهاجرت كرده‌اند و موارد ديگر اين‌‌چنيني كار آساني كه طي چند ماه سامان يابد، نيست.
بدين ترتيب به نظر مي‌رسد منابع مورد نظر مركز آمار ايران براي پالايش داده‌هاي جمع‌آوري شده، خود با آشفتگي اطلاعاتي دست به گريبان هستند. از اين روي چنانچه تدبير مناسبي براي خالص‌سازي اطلاعات استخراج شده از فرم‌هاي توزيع شده كه تنها جمع آوري آن هزينه سنگيني را در بر دارد انديشيده نشود، نه تنها ممكن است طرح تحول اقتصادي را به بي‌راهه ببرد، كه حتي براي استناد صرفا آماري نيز فاقد ارزش خواهد بود؛ افزون بر اين نمي‌توان تبعات اجتماعي اجراي طرح گسترده جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانوار و ضربه‌اي كه ممكن است به شاكله اخلاقي جامعه وارد كند را ناديده گرفت.
گذشته از اين كه تا چه اندازه مي‌توان به صحت اطلاعات جمع‌آوري شده مي‌توان اتكا كرد، باز هم هنوز اين سوال باقي است كه آيا صرفا استناد به متوسط درآمد ماهانه و اموال (فقط خودرو مورد توجه است) و املاك، آيا مي‌توان تعلق خانوار به دهك مشخص را تعيين كرد. يا اينكه اين اطلاعات تا چه زمان ملاك تخصيص يارانه قرار مي‌گيرد و چنانچه با فرض دريافت ارث يا برعكس،‌ ورشكستگي يا حتي پس از چندي دريافت يارانه نقدي سطح زندگي فرد و خانواري تغيير كند، چگونه ميزان يارانه دريافتي تغيير مي‌كند و از همه مهم‌تر هنوز اين سوال پاسخ نگرفته كه چه استدلالي مبناي تبعيض در پرداخت نقدي يارانه‌ها بوده است.
آغاز جمع‌آوري اطلاعات
براساس گزارش مركز آمار ايران، جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي 5/17ميليون خانوار از روز گذشته از طريق مركز پست، پايگاه اينترنتي مركز آمار و مدارسي كه بدين‌منظور در نظر گرفته شده، آغاز شد و اطلاعات به دست آمده درنهايت از طريق 36هزار پايگاه جمع‌آوري مي‌شوند.
رييس مركز آمار ايران درباره زمان مراجعه براي تحويل دادن فرم‌هاي تكميل شده به مراكز، گفته است: خانوارهاي يك تا سه نفره از 12 تا 16مرداد، خانوارهاي 4نفره از 17 تا 21مرداد، خانوارهاي 5نفره از 22 تا 26مرداد، خانواده‌هاي 6نفره از 27 تا 31مرداد، خانوارهاي 7نفره و بيشتر از يك تا 5شهريور و خانوارهايي كه موفق به تحويل پرسشنامه به ايستگاه‌هاي جمع‌آوري طرح در موعد مقرر نشده‌اند، از تاريخ 6 تا 10شهريور مي‌توانند به مراكز مراجعه كنند.
اين فرم بايد براي تمامي اعضاي خانوار تكميل شده و نام و ويژگي‌هاي هر فرد ايراني فقط يك بار و توسط يك خانوار در فرم درج شود.
همچنين اگر تعداد اعضاي خانوار بيش از 8نفر باشد، بايد براي تكميل مشخصات اعضاي نهم به بعد، از فرم ديگري استفاده شده و پاسخ به سوالات 27 و 28 در فرم آخر درج شود.
در مستطيل قسمت سمت راست بالاي فرم، لازم است مشخصات جغرافيايي محل سكونت خانوار شامل استان، شهرستان شهر (براي نقاط شهري) يا دهستان و نام آبادي براي نقاط روستايي را در محل پيش‌بيني شده درج و بر حسب شهري يا روستايي بودن محل سكومت در مربع شهري يا روستايي علامت × درج شود.
در سمت چپ بالاي فرم، آدرس پستي محل سكونت خانوار، كد پستي ده رقمي و شماره تلفن تماس ثابت با پيش شماره مربوط و يا شماره تلفن همراه درج شود.
در ستون‌هاي 1 تا 10، به هر فرد يك شماره رديف اختصاص يافته و مشخصات وي شامل نام، نام خانوادگي، جنسيت، تاريخ تولد، شماره ملي، سري و سريال شناسنامه(طبق نمونه‌ي مندرج در عنوان ستون) و نام پدر را عينا و به‌طور كامل براساس شناسنامه و مدارك ديگر مطابق نمونه تكميل و توجه داشته باشيد كه نام سرپرست خانواده را در سطر اول درج مي‌شود.
براي درج سال تولد، فقط دو رقم آخر سال تولد مطابق الگو در محل مربوط درج مي‌شود و براي افراد 100 ساله و بيشتر (متولدين 1287 شمسي به قبل) لازم است علامت - - درج شود.
در ستون 11 براي افراد 6 ساله و بالاتر (متولدين قبل از تاريخ 1/5/1381) تكميل مي‌شود. اگر فرد بي‌سواد است، كد 1 و براي افراد باسواد برحسب آخرين مدرك تحصيلي دريافتي، يكي از كدهاي 2 تا 6 درج مي‌شود.
در ستون 12 براي افراد 10 ساله و بالاتر (متولدين قبل از تاريخ 1/5/1377) براساس وضعيت فعاليت فرد در سه ماهه اول سال‌جاري مشخص مي‌شود و حسب مورد، فقط يكي از كدهاي 1 تا 6 را براي هر يك درج مي‌شود.
براي افرادي كه مشمول هيچ‌يك از كدهاي 1 تا 6 نمي‌شوند، كد 7 درج مي‌شود و درصورتي كه فرد بازنشسته يا محصل يا دانشجو بوده و شاغل نيز است، براي وي كد 1 را درج شود. افراد داراي درآمد و بدون كار، بيكار قلمداد نشده و براي آنها كه 7 (ساير) درج مي‌شود.
در ستون‌هاي 13 تا 15 براي افرادي كه در ستون 12 براي آنها كد 1 يا 2 درج شده، ابتدا در ستون 13 عنوان شغل اصلي وي را به طور دقيق و كامل نوشته و بعد در ستون 14 كد طبقه شغلي (فقط يك كد) وي را حسب مورد با استفاده از راهنماي زير پرسشنامه مشخص و درج مي‌شود.
در اين ستون براي معلمان،‌ آموزگاران،‌ دبيران، پزشكان (همه رشته‌ها و تخصص‌ها) و اعضاي هيات‌علمي مراكز آموزش عالي صرف‌نظر از اين كه كارمند بخش عمومي يا خصوصي هستند، حسب مورد كد 3 يا 4 درج مي‌شود.
در ستون 15 متوسط درآمد (قبل از كسر ماليات، بيمه و ساير كسورات قانوني) ماهيانه هر يك از اعضاي شاغل و بازنشسته خانوار براي سه ماهه اول سال 1387 محاسبه و به هزار ريال درج مي‌شود. (منظور از درآمد،‌ تمامي وجوه و ارزش كالاهايي است كه در برابر كار انجام شده يا سرمايه به كار گرفته يا از طريق بازنشستگي و غيره به افراد تعلق گرفته باشد.) براي افراد مزد و حقوق‌بگير متوسط درآمد ماهانه شامل حقوق،‌ اضافه‌كار، پاداش و ... است.
در ستون 16، براي هر يك از اعضاي خانوار،‌ متوسط درآمد ماهيانه سه ماهه اول سال‌جاري وي از ساير منابع از قبيل سپرده‌گذاري، سود سهام،‌عايدي از مستغلات و غيره را معين و در اين ستون به هزار ريال درج مي‌شود.
در ستون 17، چنانچه هر يك از اعضاي خانوار مالك يك يا چند واحد مسكوني ساخته شده از مصالح ساخت (از قبيل آجر، آهن و غيره) باشد، براي وي كد 1 و در غير اين صورت كد 2 درج مي‌شود.
در ستون 18 نيز چنانچه فردي از اعضاي خانوار (داراي كد 1 در ستون 17) مالك يك يا چند واحد مسكوني است، جمع مساحت زيربنا يعني سطوح ساخته شده مسقف واحد مسكوني وي را به مترمربع درج مي‌شود. لازم به ذكر است كه چنانچه افراد داراي خانه اجاره‌اي هستند بايد اجاره‌نامه خود را در زمان تكميل اطلاعات فرم به همراه داشته باشند.
در ستون 19، كل ارزش تقريبي واحد مسكوني براي هر فرد مالك به ميليون ريال درج مي‌شود.
در ستون 20، كل ارزش تقريبي ساير املاك و مستغلات هر فرد مالك را به ميليون ريال درج مي‌شود.
در ستون 21، در صورتي كه هر يك از اعضاي خانوار تحت پوشش يكي از انواع بيمه‌ها از قبيل تامين اجتماعي، خدمات درماني،‌ نيروهاي مسلح، ‌بانك‌ها و غيره است،‌ كد 1 و در غير اين صورت كد 2 درج مي‌شود.
در ستون 22، براي افرادي از اعضاي خانوار كه 18ساله و بالاتر (متولدين قبل از 1/5/1369) و مالك خودرو شخصي سواري (غير از تاكسي تحت پوشش تاكسيراني) هستند، كد 1 و در غير اين صورت كد 2 درج مي‌شود.
در ستون 23، براي افرادي از اعضاي خانوار كه در ستون 22 كد 1درج شده است، ارزش تقريبي خودروي وي را به ميليون ريال درج مي‌شود، در ستون 24، چنانچه هر يك از اعضاي 18ساله و بالاتر خانوار تسهيلاتي از هر يك از بانك‌ها، موسسات مالي و اعتباري، صندوق‌هاي قرض‌الحسنه و غيره تحت عنوان وام دريافت‌ كرده باشند و به صورت ماهانه/ دوره‌اي نسبت به بازپرداخت آن اقدام كنند. كد 1 و در غير اين صورت كد 2 درج مي‌شود، در ستون 25، براي افرادي از اعضاي خانوار كه در ستون 24 كد 1 دارند، مبلغ كل وام دريافتي آنها از موسسات بانكي، اعتباري، قرض‌الحسنه و غيره را به ميليون ريال درج مي‌‌شود. در ستون 26، مبلغ اقساط ماهانه، دوره‌اي تسهيلات دريافتي مندرج در ستون 25 را به هزار ريال درج مي‌شود. كه اگر دوره بازپرداخت وام دريافتي بيشتر از يك ماه است، مبلغ بازپرداخت وام بايستي به ماه محاسبه درج شود.
سوالات 27 و 28 در زمينه اطلاعات خانوارها است، نحوه تصرف محل مسكوني فعلي خانوار خود را با توجه به گزينه‌هاي موجود مشخص مي‌كند و لازم است در داخل مربع مربوط علامت × درج شود. اگر خانوار محل سكونت خود را در مقابل كار يك يا چند نفر عضو خانوار تصرف كرده، حتي اگر مبلغي هم به طور ماهانه مي‌پردازد، نحوه تصرف محل سكونت در برابر خدمت قلمداد مي‌شود.
در صورتي كه محل سكونت فعلي خانوار اجاره‌اي يا رهني است، با درج مساحت زيربنا به مترمربع، مبلغ اجاره ماهانه به هزار ريال در محل مربوط نوشته مي‌شود. چنانچه محل سكونت اجاره‌اي يا رهني است، مبلغ رهن بر اساس عرف محل محاسبه و به مبلغ اجاره اضافه مي‌شود.
چنانچه سرپرست يا خانوار تحت پوشش يكي از نهادهاي حمايتي (كميته امداد امام خميني (ره) ، سازمان بهزيستي، موسسات خيريه و ...) است در داخل مربع «بلي» و همچنين در داخل مربع مقابل، نام نهاد مربوط علامت ×درج شده؛ درغير اين صورت در داخل مربع «نه» علامت ضربدر درج مي‌شود.
مركز آمار ايران در توضيحي مراجعان را راهنمايي كرده است كه براي تبديل ارقام از ريال به هزار ريال، رقم موردنظر را به 1000 و براي تبديل ارقام از ريال به ميليون ريال، رقم را بر يك ميليون تقسيم كنيد؛ در صورتي‌كه پس از تقسيم، رقم حاصل اعشاري است، فقط رقم صحيح بايد در فرم درج شود. به عنوان مثال، اگر رقم موردنظر 2 ميليون و 568هزارو 800 ريال است، حاصل تقسيم بر 1000 يعني عدد 8/256 به صورت 2568 نوشته مي‌شود و اگر حاصل تقسيم كمتر از يك باشد، عدد يك درج شود.
همچنين مواردي كه داراي اطلاع نيست بايد در محل مورد نظر خط تير (-) درج شود.
در پايان پس از تكميل فرم، سرپرست خانوار با درج تاريخ و اثر انگشت در محل پيش‌بيني شده صحت مندرجات فرم را تاييد كند و مسوولان مربوط پس از درج نام و نام خانوادگي خود و تاريخ، محل مورد نظر را امضاء و مهر كنند. پس از پايان كار و مراجعه به ايستگاه‌هاي طرح و انجام امور مربوط، سرپرست خانوار كد رهگيري زير پرسش‌نامه خود را از متصدي مربوط اخذ كنند تا در صورت نياز از طريق آن بتوانند وضعيت سرپرست خانوار خود را پيگيري كند.
چهارشنبه 2 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 256]