هفته آينده در تهران؛ نشست اعضاي «نم» برگزار مي شود

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: هفته آينده در تهران؛ نشست اعضاي «نم» برگزار مي شود
جام جم آنلاين: نشست وزراي امور خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد (نم) از يكشنبه هفته آينده به مدت 3 روز در تهران برگزار مي شود.

به گزارش واحد مركزي خبر ، جلوگيري از توهين به اديان، مقابله با تحريم ها و اقدامات زورمدارانه، مقابله با سلطه فرهنگي غرب، اصلاحات سازمان ملل متحد، حمايت از نامزدي كشورهاي عضو عدم تعهد براي حضور در نهادهاي بين المللي مانند شوراي امنيت، تاييد صلاحيت ديوان كيفري بين المللي براي رسيدگي به جنايات و تهاجم ها، محكوميت تهمت و افترا زدن زورمداران به كشورهاي عدم تعهد، و مقابله با تروريسم و مواد مخدر موضوعاتي است كه در سند پيش نويس اجلاس تهران براي تصويب وزرا تهيه شده است.

اين نشست كه تجلي اراده نمايندگان مردم كشورهاي عضو اين جنبش براي همكاري مشترك در دستيابي به آرمان هاي بلند ملل جهان مانند صلح، امنيت، توسعه و پيشرفت اقتصادي است، نشان از تكوين ايده همكاري و همسويي كشورهاي مستقل جهان براي نيل به همگرايي و تحقق و توسعه پايدار در اقصي نقاط جهان دارد.

اين همكاري مي تواند الگوي مناسبي براي تقويت و تعامل اجزاي تاثيرگذار در مناسبات جهاني و بين المللي شود.

در مجموع مي توان سند تهران را سندي بين المللي، انقلابي، تحول گرا، آينده نگر و مترقيانه دانست كه مبنايي براي تنظيم برنامه عمل جنبش عدم تعهد است؛ اين برنامه عمل برنامه كاري و اجرايي جنبش را در آينده ترسيم مي كند.

تاريخچه

«عدم تعهد» عبارتي است كه جواهر لعل نهرو نخست وزير فقيد هند در سال 1954 در يك سخنراني در شهر كلمبو (پايتخت سريلانكا)‌ به كار برد.

«جنبش عدم تعهد» در سال 1961 (1340 هجري شمسي) در گرماگرم جنگ سرد با تلاش رهبراني چون نهرو ( هند )،‌ سوكارنو ( ‌اندونزي )، جمال عبدالناصر (مصر) و تيتو (يوگسلاوي سابق) به عنوان نيرويي كه به گفته نهرو " ضد بلوك و نه بلوك" بود با هدف ايجاد وحدت ميان كشورهايي كه نه در اردوگاه كمونيسم و نه در اردوگاه كاپيتاليسم بودند بنيان نهاده شد.

نخستين تلاش براي ايجاد همگرايي ميان كشورهايي كه بعدها به غيرمتعهدها معروف شدند در سال 1955 در كنفرانس باندونگ صورت گرفت و در سال 1961 و با حمايت فيدل كاسترو و مارشال تيتو در كنفرانسي كه در يوگسلاوي سابق برگزار شد سازمان جنبش عدم تعهد موجوديت خود را اعلام كرد.

جنبش غيرمتعهدها كه تاكنون 14 نشست در سطح سران كشورهاي عضو برگزار كرده است 53 عضو از قاره افريقا 38 عضو از قاره آسيا 26 عضو از امريكاي لاتين و يك عضو از اروپا ( بلاروس) دارد.

نخستين نشست سران عدم تعهد با 25 عضو در سال 1961 در بلگراد و چهاردهمين دوره آن نيز در سال 2006 در هاوانا برگزار شده است.

در حال حاضر كوبا رياست دوره اي اين سازمان را كه 118 كشور جهان عضو آن هستند برعهده دارد.

پانزده كشور و هفت سازمان بين المللي نيز به عنوان ناظر در جنبش عدم تعهد حضور دارند.

معيارهاي اصلي براي عضويت در عدم تعهد

1- سياستي مستقل و مبتني بر اصل عدم تعهد و همزيستي مسالمت آميز با ساير نظام هاي سياسي و اجتماعي تصويب كرده باشد يا حداقل گرايش به آن را از خود نشان داده باشد.

2- به طور مرتب از جنبش هاي استقلال طلبانه حمايت كرده باشد.

3- عضو هيچ اتحاديه چندجانبه نظامي مربوط به كشورهاي قدرتمند نباشد.

4- اگر كشور مورد نظر موافقتنامه همكاري نظامي با يك كشور ابرقدرت دارد يا عضو پيمان هاي نظامي منطقه است و يا اجازه تاسيس پايگاه نظامي به يكي از كشورهاي قدرتمند داده باشد نبايد در چارچوب منازعات بين ابرقدرت ها باشد.

اصول و ارزش هاي مورد نظر جنبش عدم تعهد

در اجلاس باندونگ 1955 كه رهبران سياسي معروف و برجسته اي چون جمال عبدالناصر، قوام نكرمه از غنا، يوسيب بروس تيتو، جواهر لعل نهرو و احمد سوكارنو حضور داشتند، اصول و سياست هاي اوليه غيرمتعهد ها و مبناي روابط بين المللي اين سازمان تدوين شد.

در واقع نهرو نخستين بار در سخنراني خود در كلمبو (1954) به بيان پنج رهنماي روابط ميان هند و چين پرداخت كه برگرفته از انديشه هاي "زوانلاي" نخست وزير وقت چين با عنوان "قيود پنجگانه" بود.

اين اصول در اجلاس باندونگ مطرح و تصويب و پنج سال بعد به عنوان اهداف سياسي سازمان عدم تعهد پذيرفته شد.

اين اصول عبارتند از: احترام متقابل به تماميت ارضي و حاكميت كشورهاي عضو، تعهد متقابل به پرهيز از تهاجم و حمله به يكديگر، دخالت نكردن در امور داخلي يكديگر، اصل برابري و برخورداري از منافع متقابل و اصل همزيستي مسالمت آميز.

از آن پس، جنبش عدم تعهد حفظ تماميت ارضي كشورها، حفظ استقلال ملي و مبارزه با امپرياليسم، استعمار، استعمار نو، نژادپرستي و اشغالگري را مبناي سياست خود قرار داد و در نشست هاي بعدي، مفاهيمي مانند خلع سلاح، تقويت سازمان ملل و دموكراتيزه كردن روابط در عرصه بين المللي به مباني اصولي غيرمتعهدها اضافه شد.

البته جنبش عدم تعهد در عرصه اقتصادي نيز درخواست هايي مبني بر بازسازي نظام اقتصادي جهان و همكاري مساوي بين المللي در اين زمينه مطرح كرده است كه موارد اخير از جمله كليدي ترين موضوعات مورد بحث در اجلاس چهاردهم در هاوانا بود.

در حال حاضر به نظر مي رسد دفاع از چندجانبه گرايي در عصري كه امريكا قصد دارد جهان را به صورت تك قطبي اداره كند به عنوان درخواست اصلي كشورهاي غيرمتعهد باشد.

ساختار جنبش عدم تعهد

بنيانگذاران جنبش عدم تعهد و جانشينان بعدي آنها بر اين باور بودند كه با توجه به تنوع جغرافيايي و ايدئولوژيكي كشورهاي عضو، در صورت ايجاد ساختارهاي رسمي همچون اساسنامه و دبيرخانه داخلي، احتمالا اين جنبش از هم فروخواهد پاشيد؛ زيرا يك سازمان فراملي متشكل از كشورهايي با ايدئولوژي ها و اهداف مختلف هرگز قادر به ايجاد ساختار اداري منطقي براي اجراي سياست هايي كه مورد توافق همه كشورهاي عضو باشد نخواهد بود.

به همين سبب، نوع منحصر به فردي از ساختار اداري در اين جنبش شكل گرفت. بر اين اساس، ساختار اداري جنبش عدم تعهد مانند ساير سازمان هاي معمول چندان داراي سلسله مراتب منطقي و حساب شده نيست و همه كشورهاي عضو فارغ از اندازه و اهميت خود از اين فرصت برخوردارند تا در تصميم سازي و سياست گذاري هاي جهاني نقش ايفا كنند.

در اين چارچوب، اجلاس سران مناسبتي است كه اين جنبش در بالاترين سطح تشكيل جلسه مي دهد و كشور ميزبان رياست جنبش و مسئوليت هاي مربوط از جمله تلاش براي ارتقاي اصول و فعاليت هاي جنبش را از كشور ميزبان قبلي براي مدت سه سال تا اجلاس بعدي برعهده مي گيرد.

به اين ترتيب ساختار اداري جنبش نيز در مدت رياست كشور ميزبان به اين كشور سپرده مي شود كه اين وظيفه نيز معمولا برعهده وزارت امور خارجه آن كشور قرار مي گيرد. علاوه بر اين، از آنجا كه سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد به طور منظم در اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد با يكديگر ديدار مي كنند و بيشتر كارهاي خود را در آنجا انجام مي دهند نماينده دائم كشور رئيس جنبش به عنوان وزير امور عدم تعهد عمل مي كند.

به منظور تسهيل مسئوليت هاي رياست جنبش تعدادي ساختار با هدف ارتقاي هماهنگي ميان كشورهاي عضو به وجود آمده است كه شامل گروه هاي كاري، گروه هاي تماس، كميته هاي ويژه و ساير كميته هاي عدم تعهد است.

تصميم گيري در جنبش عدم تعهد

همه تصميم گيري ها در جنبش عدم تعهد با اجماع صورت مي گيرد؛ زيرا اين موضوع به تقويت اتحاد و همبستگي درون جنبش كمك مي كند.

در خصوص موضوعات حساس بين المللي سنت رايج عدم تعهد توجه كامل به اصل باز بودن و انجام دادن مشورت هاي گسترده با حداكثر مشاركت ممكن كشورهاي عضو است.

اجلاس جنبش عدم تعهد

بالاترين سطوح برگزاري اجلاس عدم تعهد عبارتند از: اجلاس سران، اجلاس وزرا، اجلاس وزرا در خلال مجمع عمومي سازمان ملل متحد در نيويورك، اجلاس فوق العاده وزرا، اجلاس وزراي دبير خانه امور هماهنگي، اجلاس وزراي كميته تعيين خط مشي، اجلاس دائم وزرا در خصوص همكاري هاي اقتصادي و ساير اجلاس هاي وزرا در خصوص موضوعات مهم بين المللي.

جمهوري اسلامي ايران و جنبش عدم تعهد

ايران به طور رسمي پس از پيروزي انقلاب اسلامي و در ششمين نشست سران جنبش عدم تعهد در هاوانا (1979) به عضويت اين سازمان درآمد.

جمهوري اسلامي ايران بر اساس آموزه هاي اصلي معمار كبير انقلاب اسلامي، حضرت امام خميني (ره)، يعني دكترين نه شرقي و نه غربي كه به انديشه عدم تعهد بسيار نزديك است، ترجيح مي دهد اين جنبش با حفظ استقلال عملي و پويايي موضع گيري، به بازنگري در متن معادلات جهاني مبادرت ورزد.

اين فصل مشترك مواضع و سخنراني هاي مسئولان ايران در نشست هاي متعدد سران و وزيران امور خارجه كشور از سال 1979 تاكنون بوده است.

شايد بتوان گفت جنبش عدم تعهد يكي از مفيدترين سازمان هاي بين المللي است كه ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي به عضويت آن درآمده است.

پس از تثبيت اوضاع سياسي كشور از سال 1981 ايران بر حضور خود در اين جنبش افزود و اين جنبش نيز متقابلا اقدامات مثبتي به سود ايران انجام داده است كه از آن جمله مي توان به تلاش براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق، محكوم كردن حمله امريكا به هواپيماي مسافربري ايران در تير 1367، حمايت از اجراي قطعنامه 598 و ساير موضع گيري هايي كه با سياست هاي جمهوري اسلامي ايران انطباق داشته اند اشاره كرد. موضوعاتي چون فلسطين، مخالفت با مذهب ستيزي و نژادپرستي، تقاضا براي گشودن بازار كشورهاي شمال به روي صادرات كشورهاي جنوب از جمله اين اقدامات بوده است.

مهم ترين اقدام حمايتي جنبش غيرمتعهدها در قبال كشورمان تلاش براي محكوم نشدن ايران در آژانس بين المللي انرژي اتمي بوده است.

در نشست هاي شوراي حكام آژانس كه به منظور بررسي فعاليت هاي هسته اي ايران برگزار شده است غيرمتعهدها با موضع گيري خود از اين شورا خواسته اند به دور از فشارهاي سياسي به بررسي دقيق وضع تسليحاتي همه كشورهاي عضو بپردازد.

اين جنبش در پايان چهاردهمين نشست سران در هاوانا در بيانيه جداگانه اي ضمن حمايت از فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران، پيوستن رژيم صهيونيستي را به معاهده منع گسترش سلاح هاي هسته اي (ان پي تي) خواستار شد.

در نگاه كلي مي توان گفت با پيوستن ايران به اين جنبش، انديشه حمايت از تبديل جنبش به يك سازوكار تاثيرگذار در معادلات جهاني تقويت شده است؛ به ويژه آنكه جمهوري اسلامي ايران به همراه كوبا، مالزي و افريقاي جنوبي در رديف چهار كشور پيشرو در زمينه بيداري غيرمتعهدها قرار دارد كه از زمان پيوستن به اين سازمان همواره به ضرورت عملي شدن خواسته هاي جنبش اهتمام و بر آن تاكيد كرده است.

اهم مواضع جمهوري اسلامي ايران كه در سخنراني هاي مقامات رسمي كشور در اجلاس هاي سران اين جنبش تبلور يافته است عبارتند از: درخواست براي ارتقاي نقش جهاني جنبش در عرصه بين المللي با هدف تحقق تساوي حقوق در عرصه بين المللي، نياز به تجديد نظر در اصول جنبش به منظور تكميل فلسفه وجودي عدم تعهد با توجه به مقتضيات و تحولات جهان معاصر، حركت جنبش به سوي جنبه ايجابي و نقش آفريني و رهبري در جهان معاصر، لزوم تقويت هويت جنبش بر اساس صلح، معنويت و محبت و تحقق آرمان هاي بشري براي غلبه بر ناامني و تبعيض و بي ثباتي، تلاش براي تصحيح روندهاي يكجانبه گرايانه و تبعيض آلود موجود، تقويت جنبش غيرمتعهدها از طريق تعاملات فرهنگي و سياسي اعضاي جنبش، فعال تر كردن اركان جنبش، توجه به ظرفيت هاي بالاي سياسي و توسعه صلح و آرامش، بازنگري كلي در اهداف و ساختار شوراي امنيت سازمان ملل و تحقق عضويت دائم داراي امتياز وتو در شوراي امنيت بر مبناي گفتمان عدالتخواهي.

نتيجه گيري

جنبش عدم تعهد در دوران سلطه نظام دوقطبي در جهان با شعار عدم وابستگي شكل گرفت و با وجود تحولات شگرف جهان در دهه هاي آخر قرن بيستم، فلسفه وجودي آن همچنان زنده است؛ هرچند براي تكميل اين فلسفه بايد در آن تجديد نظر شود.

جهان متحول امروز در دوران جديد از جنبش عدم تعهد انتظار جنبه ايجابي و نقش آفريني و رهبري به سوي وضع تازه دارد؛ زيرا هنوز باقيمانده توهم هاي جنگ سرد و روحيه برتري طلبي و تماميت خواهي و اعمال معيارهاي دوگانه در روابط بين الملل از بين نرفته است و در صورت ادامه اين پندارهاي باطل، بشر نمي تواند به آزادي و صلح واقعي دست يابد.

نظريه حاكم بر روابط جهاني اين قرن ناتواني خود را در بالا بردن شان و منزلت انسان و ايجاد جامعه مدني جهاني به اثبات رسانده است و جهان در انتظار پيامي نو براي ايجاد جهاني ديگر است و جنبش عدم تعهد مي تواند حامل اين پيام و موثر در ايجاد جهان تازه باشد.

در آستانه هزاره سوم جنبش عدم تعهد مي تواند دو گونه تفكر را سامان دهي كند: يكي گفتگوي جنوب - جنوب و ديگري گفتگوي جنوب - شمال.

گفتگوي جنوب - جنوب بايد همه جانبه و دربرگيرنده همه جنبه هاي سياسي، اقتصادي، علمي و اجتماعي باشد و به شدت از يكسويه نگري و تنگ نظري دوري كند.

گفتگوي جنوب - شمال را بايد بر اساس فلسفه نوين دگرگوني هاي بين المللي يعني كثرت گرايي و تساوي حقوق و حيثيت ملت ها، نفي قيموميت و به صورت مباحثه ميان تمدن ها و فرهنگ ها به منظور رسيدن به تفاهم بيشتر و حركت به سوي صلح و عدالت واقعي و فراگير سامان دهي كرد.
سه شنبه 1 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 119]