نقش روابط انسانى در كيفيت بخشى آموزش

واضح آرشیو وب فارسی:رسالت: نقش روابط انسانى در كيفيت بخشى آموزش
محمد سجادى ‌پور-معاون آموزش متوسطه نظرى و مهارتى آموزش و پرورش دزفول

مقدمه :

ارتباط را مى توان مشخصه وجود انسان دانست ، انسان تنها موجودى است كه داراى ادراك معطوف به انديشه است و اين فرآيند او را به خود آگاهى و ديگر آگاهى مى رساند. به عبارت ديگر آدمى با انديشيدن به گذشته علم تاريخ و با انديشيدن به پيرامون خود و جستجو در اطراف به علم جغرافيا و با تفكر به بالاى سر و آسمان به علم نجوم و با انديشه در مورد جسم خود به فيزيولوژى و با تامل در روان خود به روانشناسى مى رسد . مطالعه در احوال ديگران نيز آدمى را به علم جامعه شناسى ، مردم شناسى و قوم شناسى رهنمون مى نمايد. همان طور كه دست يافتن به اين علوم ، محصول هماهنگى اين مجموعه است. كاربرد آنها به ايجاد مجموعه اى مرتبط به نام دانش بشرى و علم ارتباط منتهى مى گردد. ارتباط عامل بسيار قوى و مسلطى بر رفتار ها ، باورها ، عادات و نگرش ما به جهان هستى و عامل موثرى در بسيارى از موفقيت ها يا ناكامى هاى ما مى باشد چرا كه انسان در چهار بعد ارتباطى محصور است؛ خدا ، خويشتن ، طبيعت ، ديگران و جامعه جهانى . براى هماهنگى فعاليت هاى يك سازمان وتبادل اطلاعات بين بخشهاى متعدد آن بايد راه و ابزارى تدارك ديده شود. بنا بر اين اگر راه و ابزار لازم وجود نداشته باشد سازمان نمى تواند به موجوديت خود ادامه دهد. بنا براين سازمان، شبكه پيچيده اى از ارتباطات است . چگونگى روابط موجود در يك سازمان از طريق بررسى الگوها و برخورد هاى متقابل افراد مشخص مى شود . اين شبكه براى ايجاد روابط شخصى و ادارى تابع سيستمى رسمى و يا غير رسمى است . و در يك تعريف ارتباط تابع نوعى از رفتار است كه موجودات زنده از طريق آن بر رفتار ساير موجودات زنده اثرمى گذارند. بديهى است اگر انسانهايى كه با هم در تماس هستند منظور يكديگر را نفهمند، ارتباط واقعى بر قرار نمى شود. واضح است كه ارتباط، يك روند دو طرفه است. پيامى از طرف فرستنده مى رسد و دريافت كننده آن را تجزيه و تحليل و تفسير مى نمايد . بديهى است نتيجه يك ارتباط صحيح، اثر بخشى است. گر چه اثر بخشى از آمادگى فطرى و حالت درونى يك فرد يا يك گروه خبر مى دهد اما سازمانى كه از مديريت متخصص و با تجربه برخوردار باشد تاثير و اثر بخشى آن بر مجموعه سازمان كاملا مشهود خواهد بود. مديريت مدارس به عنوان زير سيستم آموزش و پرورش از اين حيث از جايگاه خاصى در جامعه برخوردارند كه چنانچه در تعيين مديريت واحدهاى آموزشى غفلت و يا كوتاهى شود تاثير نا مطلوبى بر كارآيى آموزشگاه و جامعه خواهد داشت . در اين نوشتار، نگارنده بر آن است تا به مفهوم ارتباط و ساختارهاى ارتباطى و تاثير روابط انسانى بر كارآيى افراد و همچنين تاثيرات آن بر بهينه سازى كيفيت آموزش به اجمال بپردازد؛

تعريف ارتباط

هر يك از دانشمندان با توجه به ديدگاههاى خود تعريف خاصى از ارتباط ارائه داده است. بعضى آن را فن انتقال اطلاعات و افكار و رفتارهاى انسانى از يك شخص به شخص ديگر گفته اند و گروهى ديگر كلمه ارتباط را معرف تمام جريانهايى دانسته اند كه به وسيله آن يك انديشه مى تواند انديشه ديگرى را تحت تاثير قرار دهد.

ماهيت و اهميت ارتباط:

ارتباط به عملى اطلاق مى شود كه بتواند عاملى براى انتقال اطلاعات ، فكر و يا نظر فردى به فرد يا افراد ديگر باشد. بنا براين ارتباط مى تواند داراى اين معانى باشد : -1 تبادل اطلاعات و نظرات با استفاده از تواناييهاى انسانى و يا رسانه هاى تكنولوژى -2 حوزه وسيع و پردامنه مبادله افكار و انديشه هاى انسانى -3 عامل انتقال عقايد و اطلاعات بين فرستنده و دريافت كننده ى پيام -4 فراگرد ارسال و دريافت اطلاعات مثل افكار و احساسات و غيره .

بنا بر اين ارتباط، حد اقل يا به منظور اجرا و انجام طرح يا بر نامه اى است كه در جهت هدف مشترك هما هنگ مى گردد و يا وسيله اى است كه باعث تحريض و تشويق و بر انگيخته شدن اعضاى يك مجموعه مى شود تا برنامه و عملى با ميل و رغبت بيشترى اجرا گردد و ارتباط مستلزم مهارتهاى ادراكى ، حسن نيت و مفاهيم و موضوعاتى است عارى از خطا كه در روابط گروهى كه معمولا به آنها توجه نمى شود . شايد بزرگترين اشتباه و خطا اين است كه غالبا فكر مى كنند وجود تفاهم و ارتباط در مجموعه بديهى است در صورتى كه تحقيقات بسيار ، خلاف اين را نشان مى دهد. بدون اينكه خيلى بحث را گسترده كنيم فقط اهميت ارتباط را در مواردى همچون موضوع ارتباط ، ساختارهاى رسمى و غيررسمى ارتباط ، مجارى ارتباط و فرا گرد ارتباط به طور اجمال و خلاصه بررسى مى كنيم؛

موضوع ارتباط:

در گذشته ارتباط از صدور دستور مافوق به زير دست براى انجام كارها ضرورتى اجتناب ناپذير بود و از اين فراتر نمى رفت اما اثرات انگيزش اطلاعات و ضرورت اطلاع و آگاهى از نظرات زير دستان، اين واقعيت را براى مافوق ايجاد مى كرد كه بايد ارتباط رو در رو نيز انجام شود و لذا مافوق نيازمند اطلاعاتى بود كه وى را در ايجاد ارتباط بهتر كمك نمايد.ساختارهاى ارتباطى :

در ساختار رسمي، ارتباط براى وحدت رويه و هماهنگى و هدايت كار يك مجموعه ضرورى است. مع هذا سخت گيرى و محدوديت زياد باعث كندى كار و پايين آمدن روحيه افراد و مانع ابتكار و خلاقيت و نوآورى مى گردد بنابراين بايد با تعامل و رعايت مقررات موضوع به نحو صحيح و درستى در ساخت ارتباطى حاصل گردد.

مجارى ارتباط:

در روشهاى سنتى مجارى ارتباطى از ر ئيس به مرئوس اهميت زيادى داشت و چون رئيس در انتظار عكس العمل و نتيجه كار بود لذا شناخت مخاطب و تشخيص دقت مناسب براى برقرارى ارتباط فوق العاده مهم بود. به علاوه رسانه هاى ارتباطى نيز بايد با دقت و آگاهى انتخاب مى شدند لذا مشكلاتى را فراهم مى كرد. بنابراين ارتباط از طريق مجارى پايين به بالا مورد تاكيد و توجه دانشمندان علوم رفتارى قرار گرفت و مدت هاست كه نوع ارتباط چه به لحاظ تئورى و ساير جنبه ها از پايين به بالا در حال اجراست .

فراگرد ارتباط :

در فراگرد ارتباط ، عناصرى همچون -1 فرستنده پيام -2 موضوع پيام -3 گيرنده پيام، نقش اساسى را ايفا مى نمايند لذا فراگرد ارتباط همواره بين دو فرد يا افراد بيشترى برقرار مى گردد . فراگرد ارتباط مى تواند به صورت كلامى يا زبانى ، رفتارى ، تصويرى و ... از طريق فرستنده ، و گوش دادن ، خواندن و مشاهده كردن از طريق دريافت كننده انجام شود. نمادهاى مختلفى براى ايجاد ارتباط وجود دارد كه فقط به يك مورد آن يعنى گفتگو اشاره مى شود. مهمترين ابزار براى برقرارى ارتباط و اجتماعى شدن، گفتگو يعنى ارتباط كلامى است . ارتباط كلامى به لحاظ جامعه شناسى ، فلسفى و روانشناسى و غيره قابل تحليل و بررسى است . بنا بر اين گفتگوى واقعى و به قولى شفاف، شيوه مناسبى است براى دستيابى به ريشه هاى اصلى پيش داورى ها و سوء برداشت ها كه مانع فهم و درك درست واقعيت ها مى شوند. گفتگو فضايى را به وجود مى آورد كه در آن فضا تبادل آراء و هم فكرى امكان پذير مى شود و از اين طريق است كه مى توان برداشت ها و نظرات خود را به ديگران منتقل و اشتراكاتى را لمس كرد .گرچه در اظهار نظرهاى آموزشى بنابر انتقال دانش و معلومات است اما در روابط انسانى از طريق گفتگو سعى بر آن است كه همه افراد اين احساس را داشته باشند كه مى خواهند ياد بگيرند و بدين وسيله تكريم همديگر را مى كنند و وقتى تكريم حاصل شد ارتباط منطقى و صحيحى حاصل مى گردد كه موفقيت هاى بعدى را به دنبال خواهد داشت.

اگر باور كنيم مدرسه موجودى زنده است و آن موجود متولد مى شود، تغذيه مى كند، تحرك دارد و رشد و تكامل مى يابد و هدفمند، راهى را مى پيمايد، آنگاه مجموعه اعضاى اين موجود زنده را كه متشكل از اولياء و مربيان و دانش آموزان مى باشد بپذيريم، سپس به اين نتيجه مى رسيم كه اين مجموعه با هم پيوندهايى دارند. گرچه شخصيت هر يك از اعضاى تشكيل دهنده جداى از هم مى باشد ولى احساس و روحى كه در كالبد وجودى اين مجموعه وجود دارد يكى است و همين مسئله ايجاب مى كند كه روابط متقابل بين آنها به وجود آيد لذا اين ارتباط ممكن است كلامى و يا غير كلامى باشد .

هدف و روش ارتباط

برقرارى ارتباط : ارتباط از نظر هدف و روش به شكل واحدى صورت نمى گيرد گرچه تفكيك هدف و روش در بسيارى مواقع مشكل است. اما مى توان گفت عامل تعيين روش برقرارى ارتباط ، “هدفي”است كه به وسيله فرستنده پيام دنبال مى شود. ارسطو ارتباط را جستجوى يك راه و روش با استفاده از امكانات موجود براى ترغيب افكار و عقايد مى داند . ميلر هدف ارتباط را گسترش دامنه انگيزه هاى پاداش بخش ، براى گيرندگان پيام ذكر مى كند. وقتى در آموزش و پرورش صحبت از ارتباط معلم و شاگرد مى كنيم در واقع هدف هايى را همچون شناخت ، انتقال تاثير كنترل و هدايت به ذهن مى آوريم. به عبارت ديگر فرآيند آموزشى تلاش و كوششى است در تغيير شرايط يادگيرى و تاثير و كنترل فكر و رفتار فراگيران . تكوين نظام آموزشى و توسعه تكنولوژى ارتباطات در طول زمان مى تواند هدفهاى دگرگون شده اى را به همراه داشته باشد كه بسيار پيچيده تر و متنوع تر از هدف هاى ساده ارتباطى يا روش هاى اوليه است.

موانع ارتباط :

در ارتباط ، عوامل مزاحم يا موانع ارتباط وجود دارد كه اخلال در برقرارى ارتباط مى كنند و مهمترين اين عوامل مخصوصا در فعاليتهاى آموزشى و كلاس درس عبارتند از :

بحث شفاهي

انسان به طور طبيعى در برابر محركهاى ناخوشايند حالت تدافعى به خود مى گيرد. وقتى صداى معلم هنگام تدريس به صورت مفاهيم تكرارى و خسته كننده و غير جذاب درآيد فراگيران مى توانند صداى او را همچون صداى راديو خاموش كنند.

جالب نبودن پيام :

اگر پيام بر اساس زمينه علمى ،علايق ،انگيزه ها و بر اساس نياز فراگيران منتقل نشود درنتيجه به خوبى دريافت نخواهد شد و پيام جالب نيست.

انتقال منفى :

هنگامى كه با موضوع و مشكل جديدى مواجه مى شويم اگر درباره آن موضوع ، زمينه قبلى كافى نداشته باشيم سعى مى كنيم در ذهن خود از تجارب قبلى نزديك به آن براى درك مطلب جديد و يا حل مشكل جديد كمك بگيريم. هر گاه تجارب قبلى ما بتواند ما را در درك صحيح مطلب يارى دهد انتقال مثبت انجام گرفته ولى اگر اطلاعات و تجارب گذشته، ما را در حل مشكلات جديد به اشتباه بيندازد چنين وضع خاصى را انتقال منفى نامند. انتقال منفى غالبا در ارتباطات كلامى ايجاد مى شود. هيچ معلمى نمى تواند كاملا مطمئن شود كلماتى را كه براى انتقال مفاهيم خود انتخاب كرده دقيقا همان برداشت را در ذهن شاگرد به وجود آورده لذا بهتر است براى از بين بردن اثر انتقال منفي، ايجاد ارتباط از طرق مختلف به ويژه عكس ، اسلايد و فيلم در آموزش باشد.

رويايى شدن يا در خود فرو رفتن:

معمولا در كلاس دانش آموزانى پيدا مى شوند كه از مدار ارتباط خارج مى گردند و با يك حالت رويايى وارد تجارب شخصى خود مى شوند و اگر تجارب شخصى او قوى تر ، قابل فهم تر و با ارزش تر از مفاهيم عرضه شده توسط معلم باشد مفاهيم معلم را كنار زده و جايگزين آن مى كند و اين عامل سبب مى شود كه دانش آموز كاملا از محيط كلاس و فعاليت هاى يادگيرى على رغم حضور فيزيكى دور شود. معلم آگاه بدون اينكه سرزنش و تنبيه و توجيه كند علل ايجاد چنين حالتى را در نحوه تدريس و محيط كلاس خود جستجو مى كند و راهكار مناسبى را براى حل معضل و مشكل به وجود آمده مى يابد تا دوباره بتواند ارتباط درس ودانش آموز را ايجاد نمايد.

عدم درك:

اگر مطالب ارائه شده در خور فهم و ادراك فراگيران نباشد ارتباط لازم برقرار نمى شود مثلا معلم ادبيات كه معنى شهر را با لغات و مفاهيم مشكل بيان مى كند و شاگردانش نمى توانند منظور او را درك كنند در نتيجه ارتباط بين او و مخاطبانش قطع خواهد شد. لذا مطالب و مفاهيم بايد طورى بيان شوند كه پيام به طور محسوس و ملموس به مخاطب انتقال يابد.

نامناسب بودن عوامل فيزيكى :

يكى ديگر از مواردى كه مانع ارتباط مى شود فضاى فيزيكى نامناسب است مثل ساختمان، نور كافي، هواى مطبوع و وسائل گرمايشى و سرمايشى مناسب و ... چنانچه اين امكانات نباشد در ايجاد ارتباط اشكال پيش خواهد آمد و انتقال مطالب و مفاهيم به درستى انجام نخواهد شد و بهتر است بگوييم ارتباط برقرار نشده و يا نمى شود.

برقرارى بهداشت روانى در محيط آموزشى :

اگر محيط آموزشى محيطى سرد ، غير قابل اعتماد و خشك و ترس آور باشد باعث دورى و نفرت افراد از هم مى شود و بر عكس چنانچه محيط آموزشى انعطاف پذير ، صميمى و از ضريب اعتماد و اطمينان بالا برخوردارباشد برقرارى ارتباط انسانى آسان تر خواهد بود. محيط بايد بتواند به فرد اعتماد به نفس بدهد و زمينه بروز استعدادها و احساسات را ممكن ودر نهايت دستيابى فرد را به نيازهايش امكان پذير سازد. آنگاه در آن محيط ، فرد احساس خوشبختى مى نمايد. بنابراين اگر مدير آموزشى بخواهد يك ارتباط منطقى و صحيح و سالم داشته باشد بايد روحيه و حالات روانى معلمان ، دانش آموزان و ديگر عوامل خود را مورد توجه قرار دهد. اگر علائمى از بى اعتمادى ، ترس ، نا اميدى ، عدم احساس نشاط و وجود تنفر در محيط آموزشى مشاهده شود به معنى فقدان بهداشت روانى و نبودن روابط انسانى مطلوب در سازمان آموزشى است كه در چنين مو قعيتى ايجاد شرايط و زمينه هايى كه در افراد احساس ارزشمندى به وجودآيد و اعتماد به نفس و خود پندارى مثبت را در آنها افزايش دهد جزء وظايف مديرآموزشى خواهد بود. با توجه به مطالب گفته شده در مورد ارتباط و با علم به اينكه نقش ارتباط بيشتر در محيط هاى آموزشى و بالاخص بين معلم و دانش آموز اتفاق مى افتد لذا نقش ارتباط در مدرسه را نيز بطور اختصار بيان مى داريم؛

راهكارهاى برقرارى ارتباط موفقيت آميز درآموزشگاه ها

در فرايند تدريس و يادگيري، ارتباط عبارت است از انتقال پيام از فرستنده(معلم) به گيرنده(دانش آموز، فراگير) مشروط بر آنكه محتواى پيام مورد نظر فرستنده به گيرنده پيام منتقل شود و برعكس. اين تعريف تنها به انتقال پيام و تاثير آن به عنوان يك عمل ثابت توجه ندارد بلكه ارتباط را يك جريان مى داند كه عبارت است از وقايع و روابط پويا، جاري، مستمر و پيوسته در حال تغيير ، نه رويداد ثابت. اين تعريف به هدف ارتباط فراتر از تاثير و تاثر توجه دارد زيرا عامل كنترل و هدايت را نيز دخالت داده است. فقط تجزيه و تحليل پيام نكرده بلكه مقصود و هدف نهايى فرستنده و گيرنده پيام را مورد توجه قرار داده است.

سخن گفتن از ارتباط با ديگران موضوع ساده اى نيست بلكه پيچيدگى هاى خاص خود را دارد گر چه برخى ارتباط را فقط مراوده كلامى مى انگارند اما ارتباط با ديگران معنايى عميق و يك پيوند عاطفى بسيار قوى است لذا مهمترين عاملى كه در بر قرارى ايجاد رابطه و ارتباط موثر مى باشد تفاهم است ، تفاهم يعنى فهميدن و ادراك متقابل يا به عبارت ديگر همدلى و همزبانى است.

اثر بخشي، نتيجه يك ارتباط مطلوب است

سازمان ها براى آن تاسيس شده اند كه به عنوان موثرترين و كارسازترين واحدهاى اجتماعي، هدف هاى خود را با انتظارات جامعه تحقق بخشند. هدف تمام سازمان ها در جهت ترويج و تشويق رفتارهايى است كه از لحاظ سازمانى اثر بخش و مولد و براى كاركنان رضايت بخش و پاداش دهنده باشد. به طور كلى ، اثر بخشى به مفهوم خوب بودن است و سازمان اثر بخش سازمانى است كه مى تواند به اهداف مورد نظر خود برسد البته اثر بخش بودن به طور مطلق وجود ندارد و اين مفهوم نسبى است .

اثر بخشى در مدرسه:

مدارس به عنوان زير سيستم سازمان آموزش وپرورش، از جايگاه خاصى در جامعه بر خوردارند. جامعه به نظام آموزشى امكانات و سرمايه مى دهد و در مقابل انتظار دارد كه اين نظام، نيازهاى حرفه اى او را بر آورده سازد و فراگيران را مطابق الگوهاى مطلوب جامعه پرورش دهد. پاسخ گويى به نيازها و انتظارات جامعه ، مستلزم تحقق هدف هاى آموزشى است كه مبين آرمان هاى آن جامعه هستند و تحقق هدف هاى آموزشى مستلزم اثر بخشى سازماني، و اثر بخشى سازمانى در گرو وجود مدارس اثر بخش است.اما اثر بخشى مدرسه عبارت است از نسبت برون داد به درون داد يا فرآيند هاى غير پولي.(مانند كتاب هاى درسي، سازماندهى كلاس درس، كارآموزى تخصصى معلمان، راهبردهاى تدريس و يادگيري) اما اثر بخشى مدرسه به دو بخش درونى يعنى آنچه در درون مدرسه اتفاق مى افتد( محصول و برون داد) وبيرونى يعنى آنچه در اجتماع رخ مى دهد(از نظر اشتغال،ميزان درآمد و.....) تقسيم مى شود .

الگوهاى اندازه گيرى اثر بخشى مدرسه

الف) الگوى هدف مدار: در اين الگو ، فرض بر اين است كه هدفهاى آموزشى در مقياس ملى و مدرسه براى اندازه گيرى اثر بخشى مدرسه به روشنى بيان شده اند و نشانگرهاى كيفيت تدريس يادگيرى و موفقيت تحصيلى در آزمون هاى عمومى تعيين شده باشد، سودمندى الگوى هدف مدار هدف هاى روشن و قابل اندازه گيرى در محدوده زمانى معين است.

الگوى درون مدار: اين الگو بيشتر روى منابع براى درون داد تاكيد دارد از اين رو سازماندهى درون دادها ودر دسترس بودن منابع به جاى هدف ها اولين ملاك اثر بخشى به شمار مى رود . نشانگرهاى آن كيفيت ورودى دانش آموزان،تجهيزات، منابع مالى و كمك هاى دريافتى از بيرون است در اين الگو نقش مدرسه در فرآيندها و نتايج ناديده گرفته شده .

ج) الگوى فرآيند مدار :در اين الگو فعاليت هاى درونى مدرسه ملاك اثر بخشى است و نشانگرهاى آن شامل مجارى ارتباطي، مشاركت، هماهنگي، سازگاري، برنامه ريزي، تصميم گيرى و تعامل هاى اجتماعى است و محدوديت آن تاكيد بر وسايل، بدون توجه به نتيجه مى باشد .

د) الگوى راهبردي: تامين رضايت عوامل آموزشى درونى و برونى مدرسه ملاك اثر بخشى تلقى گرديده كه در صورت اعمال نفوذ برخى از اعضاء الگو نمى تواند بدرستى عمل كند.

ه) الگوى بازار يابي: در اين الگو چنانچه مدرسه فعاليت هاى موفقيت آميزى در روابط عمومي،بازاريابى و... داشته باشد و وارد مبارزه رقابت پذيرى شده باشد آنگاه اثر بخش خواهد بود .

و) الگوى سازماندهى يادگيري: نشانگرهاى اثر بخشى در اين الگو كه ميزان آگاهى مدرسه نسبت به نيازها وتحولات و دگرگونى ها در جامعه ، نظارت بر فر آيندهاى دروني، دارا بودن برنامه خود ارزش يابي،تحليل وسايل و نتايج و برنامه ريزى براى توسعه آموزش مى باشند در صورتى اثر بخش خواهد بود كه مدرسه بتواند با دگرگونى سازگارى نشان داده وپيشرفت كند.

ز) الگوى نبود اثر بخشي: اگر در مدرسه اى مشكلات، ضعف ها وعملكرد ناقص مدرسه محسوس باشد اين مدرسه اثر بخش نيست لذا به الگوى نبود اثر بخشى ناميده مى شود .

در پايان بايد به اين نكته اشاره كرد كه كيفيت فعاليت هاى ساير نهاد ها ، به ميزان زيادى به چگونگى عملكرد مدارس كه زير مجموعه ى سازمان آموزش و پرورش مى باشند بستگى دارد. بنا بر اين اثر بخشى مدارس از اهم وظايف داراى اولويت اول آموزش وپرورش كشور است كه تحقق آن تقريبا به ميزان برآورده شدن اهدافى كه براى آن سازمان در نظر گرفته شده است بستگى دارد . هرچه عملكرد مدارس در تعليم و تربيت دانش آموزان بهتر باشد هم به تحقق اهداف سازمان و هم به كيفيت فعاليت ساير نهادها منجر خواهد شد. لذا اميدواريم مسئولين ذى ربط با توجه به موقعييت حساس آموزش وپرورش در تربيت نيروى انسانى مورد نياز تمامى دستگاه ها اهتمام لازم را در ارائه راهكارى مناسب براى بالا بردن سطح كيفى مدارس ابلاغ نموده و مديران نيز با اجرائى كردن آن راهكار گامى موثر در اثر بخشى مدارس بردارند.
شنبه 29 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: رسالت]

[مشاهده در: www.resalat-news.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 555]