ضرورت تبليغات اسلامي با توجه به شرايط عصر كنوني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: ضرورت تبليغات اسلامي با توجه به شرايط عصر كنوني
گروه خبرنگاران افتخاري / نجيبه خروشي : اگر بخواهيم تعريفي از «تبليغ اسلامي» ارائه دهيم بايد بگوييم تبليغ اسلامي عبارت است از رساندن پيام الهي به شيوه روشنگرانه از طريق ايجاد ارتباط و تشويق به پذيرش محتواي مورد نظر با استفاده از ابزارهاي مشروع هر عصر. تبليغات مسئله‌اي است پراهميت و حساس، يعني دنيا با تبليغات حركت مي‌‌كند
بر اساس پژوهش هاي «كار هولند» و همكارانش تقسيم فرآيند يادگيري به چهار مرحله شايد مهمترين موثرترين الگوي يادگيري در زمينه اقناع باشد. پيام اقناع كننده هنگامي اقناع كننده است كه در هر يك از مراحل رواني زير به گيرنده پيام پاداش دهد: ۱) پيام بايد توجه گيرنده را جلب كند. پيامي كه ناديده گرفته شود اقناع نمي كند. ۲) ادله بايد فهم و درك شود ۳) گيرنده پيام بايد استدلالهاي پيام را بياموزد و آنها را به عنوان حقيقت بپذيرد. ۴) ما هنگامي بر اساس اين يادگيريها و اعتقادها، عمل خواهيم كرد كه انگيزه‌اي براي انجام آن داشته باشيم.

پنج واقعيتي كه اقناع‌كنندگان حرفه‌اي در مورد تبليغات مدرن دريافته‌اند از اين قرار است: الف) آگهي هايي كه داراي كلمات جديد، سريع، آسان، بهبود يافته، هم اكنون، ناگهاني، شگفت انگيز هستند كالاي بيشتري مي‌فروشند. ب) در سوپرماركت ها، كالاهايي كه در قفسه هاي هم ارتفاع با چشم قرار داده مي شوند، بهترين فروش را دارند.

در واقع يك بررسي نشان داده است كه كالاهايي در ارتفاع كمر ۷۴ درصد و كالاهايي در سطح كف ۵۷ درصد فروش كالاهاي در سطح چشم را داشته‌اند. ج) آگهي‌هايي كه از حيوانات، كودكان يا جاذبه‌هاي جنسي استفاده مي‌كنند محصولي بيشتر از آنها كه تصاوير كارتوني يا تاريخي دارند به فروش مي رسانند.

د) كالاهايي كه در رديف قفسه‌هاي فروشگاه يا نزديك رديف خروجي قرار دارند بيشتر در معرض خريد قرار مي‌گيرند.

ن) فروش چندتايي مثل فروش دو تا به يك دلار به جاي دانه‌اي ۵۰ سنت اغلب درك خريدار از ارزش محصول را افزايش مي‌دهد. مردم را مي‌توان چه در شرايط گيجي و چه در زمان هوشياري اقناع كرد اما نحوه دقيق تاثير گذاشتن در هر يك از اين حالات به طور قابل توجهي متفاوت است.

«ريچارد دپتي» و «جان كاچيوپو» معتقدند كه دو چيز براي اقناع شدن وجود دارد: مسير جانبي و مسير اصلي. در اقناع شدن از مسير جانبي، پيام گيرنده توجه و تلاش اندكي را معطوف پردازش پيام مي‌كند.

بعضي نمونه‌ها عبارتند از: تماشاي تلويزيون در حين انجام كار يا شنيدن بحثي كه چندان مورد توجه شما نيست. در شرايطي كه فرد مسير جانبي را براي اقناع شدن مي‌پيمايد اقناع به سرنخ‌هاي ساده اي نظير جذابيت پيام‌دهنده بستگي دارد اعم از اينكه اطرافيان شما با موضع اظهار شده آن موضوع موافق باشند يا نه.

در اقناع شدن از مسير مستقيم گيرنده پيام كم و كيف واقعي اطلاعات ارائه شده را با فكر كافي و به دقت مي‌سنجد. دو مطلبي كه «دپتي» و «كاچيوپو» عنوان مي‌كنند ما را متوجه دو مطلب مهم مي كنند: يكي درباره خودمان به عنوان انسان و ديگري درباره تبليغات در جهان معاصر. با توجه به توان محدود ما براي پردازش اطلاعات اغلب مسير جانبي را براي ساده كردن مشكلات پيچيده انتخاب مي كنيم.

تبليغات امروزي استفاده از مسير جانبي اقناع شدن را ترويج مي‌كند و براي استفاده از ظرفيت محدود پردازش ما به مثابه «خست ورزان در امر شناخت» طراحي شده‌اند. با توجه به آنكه ما اغلب در مسير جانبي عمل مي‌كنيم مبلغان حرفه‌اي عرصه‌اي باز براي استفاده از شيوه‌هاي ذكر شده در جهت دستيابي بي‌دغدغه به اهدافي كه در سر دارند مي‌يابند.

به اين ترتيب اگر بخواهيم تعريفي از «تبليغ اسلامي» ارائه دهيم بايد گفت: تبليغ اسلامي عبارت است از رساندن پيام الهي به شيوه روشنگرانه از طريق ايجاد ارتباط و تشويق به پذيرش محتواي مورد نظر با استفاده از ابزارهاي مشروع هر عصر. تبليغات سنتي و تبليغات نوين در يك تقسيم بندي تبليغات به دو دسته كلي قابل تفكيك است الف) تبليغات سنتي تبليغات سنتي عبارت است از نوعي تبليغات كه ريشه در فرهنگ و آداب، رسوم و اعتقادات اجتماعي دارد كه طي قرون گذشته در محدوده آن برنامه اي تبليغي توسط مبلغان طراحي و اجرا شده و به اهداف خاص خود دست مي‌يافته است.

در اين جوامع تمامي اركان تبليغ داراي ويژگي‌هاي خاص خود هستند و هر يك از روش‌هاي تبليغي در يك ارتباط تنگاتنگ شرايط محيطي، قانونمندي‌ها، افكار، حساسيت‌ها و ويژگي‌هاي فرهنگي و اجتماعي خود شكل مي‌گيرند.

تبليغات سنتي داراي ويژگي‌هاي زير است: ۱) مردمي بودن: در تمامي اشكال شناخته شده تبليغات سنتي حضور مردم و مشاركت آنان كاملا مشهود است.

در تمامي مراحل و مراتب اين نوع تبليغ، مردم ركن اساسي شكل‌گيري و اثرگذاري هستند. اين مشاركت در قالب اركاني همچون مبلغ مردمي، توده مردمي، مخاطب فعال و حتي تسهيل كننده و فراهم آورنده ابزار بروز مي‌كنند.

۲) انطباق با فرهنگ و آداب سنتي: اين ويژگي به اين دليل پيدا شده كه روند اجراي تبليغات سنتي صيقل خورده، پويا و كم مانع است. اين نيز به سبب انطباق كامل با مباني فرهنگي حاكم بر جامعه مي باشد. اين انطباق فرهنگي در طول صدها سال حضور مبلغان و تبليغات آنان در يك اجتماع خاص پيدا شده است.

۳) كم زحمت بودن تبليغ سنتي: به واسطه خصلت تبليغات سنتي، نوع سازماندهي، چگونگي ارتباط اركان با يكديگر و شرايط طرح و رشد آن به خصوص نوع مشاركت مردم در آن و ارتباط خاصي كه بين مبلغ و مخاطب برقرار مي‌شود، ميزان تواني كه براي انجام اين نوع فعاليت تبليغي صرف مي‌شود با انواع جديد تبيلغ به هيچ وجه قابل قياس نيست.

۴) داراي بودجه و پشتيباني مردمي: از جمله بارزترين خصلت‌هاي سنتي تبليغات كه در نظريات، سخنان و برنامه‌هاي هر يك از نظريه‌پردازان غربي، مسؤلان سازمان‌هاي بزرگ و مديران دستگاه‌هاي تبليغي كاملاً هويداست توجه به بودجه و پشتيباني است.

نوع بافت و تاروپود تبليغات سنتي به گونه‌اي است كه همپاي شكل‌گيري فرآيند تبليغي تمام جوانب پشتيباني و مالي آن معمولا حل مي‌شود.

5- عامل قداست در فعاليت تبليغي: اهداف تبليغات سنتي چه ملي و چه قومي هميشه با نوعي توجه و احترام عامه روبروست.

در تبليغات مذهبي اين احترام با شدت و قوت بيشتر معنا مي‌شود و اين اهداف با نوعي تقدس عجين مي‌شود. ب) تبليغات نوين

ويژگي‌هاي تبليغات نوين

۱) اصالت ابزاري بودن: از مهمترين دستاوردهاي عصر نوزايي (رنسانس) در غرب تحولات ابزاري و تسلط آن بر روند اجرايي كارها در جامعه جهاني است. درتبليغات نوين ابزار به عنوان يك ركن تبليغي، حضوري تعيين كننده و موثر دارد و مبلغان مجبورند با ابزار ارتباطي بسيار پيچيده تعامل سنگين برقرار سازند.

۲) پيشرفت و تغييرات فن آوري: به تدريج ابزارهاي تبليغي نيز در ورطه‌اي از تغييرات و تحولات صنعتي گرفتار آمدند و چه بسا به دليل استقبال عامه به داشتن كامل‌ترين، جديدترين، موثرترين، كم مصرف ترين، كوچكترين و هزاران ترين ديگر به رقابتي مرگ آور و كشنده دچار شدند.

اين رويكرد اكنون وارد همه اركان تبليغ شده است. ۳) ايجاد رفتار مطلوب در مخاطب: در سياستگذاري و هدفمند كردن فعاليت‌هاي اين نوع تبليغات، ارزش‌ها و نگرش‌هاي متعالي را كمتر مي‌توان يافت. گسترش حسنات، تغيير و اصلاح بينش و طرح ارزش‌هاي متعالي الهي، ديگر اهداف مهم به حساب نمي آيند. تبليغات نوين غربي بيشتر به دنبال شناخت رفتارهاست.

آن هم نه به منظور اصلاح آنها بلكه براي ايجاد تغيير رفتار در مخاطب به سمت و سويي كه مورد نظر سردمداران است.

۴) سرعت زياد: كشف امواج و استفاده از آنها براي انتقال پيام چنان سرعتي به تبليغات داده كه مخاطب هر لحظه مي‌تواند از وقايع و اتفاقات چهار گوشه آگاهي كامل كسب كند.

۵) تغيير محدوده مخاطب: تبليغات نوين نه تنها افراد علاقه مند به موضوع را از جريان و نقطه‌اي كه اتفاق افتاده يا جريان تبليغ آگاه مي‌سازد بلكه انسان‌هايي را كه اساساً توجهي به موضوع ندارند نيز تحت نفوذ و پوشش تبليغات خود قرار مي‌دهد.

تبليغات نوين مجبور است كه محدود مخاطبان خود را تغيير دهد، توده‌هاي جانبي همراه را نيز به مخاطب اصلي بيفزايد و با بكارگيري روش‌هاي گوناگون و فنون پيچيده عده بيشتري را هر روز به جمع مخاطبان خود اضافه كند.

۶) استخدام علم نوين: تبليغات از نتايج علوم در همه زمينه‌ها خوشه‌چيني مي‌كند. دستاوردهاي آن را به قوانين ابزار در روش تبيلغي مبدل مي‌‌كند و جاي پاي خود را در جوامع انساني محكم‌تر از گذشته مي‌كند.

شايد «يوزف گوبلز» وزير تبليغات هيتلر قدرت كلمات را به بهترين وجه تعريف كرده باشد: «اثبات آن كه مربع در واقع دايره است چنان كه با تكرار لازم و روان شناختي مخاطبان همراه باشد غير ممكن نيست.»

كاركرد تبليغات يكي از كاركردهاي تبليغات سمت‌دهي تصميم مخاطبان است. نزديك به يك قرن است كه بازاريان از بسته‌بندي براي سمت‌دهي تصميم مصرف‌كنندگان استفاده مي كنند.

بسته‌بندي چنان ابزار هدايت‌كننده‌اي است كه سازندگان محصولات غير معروف مي‌كوشند از آن سود جويند و بسته‌بندي‌هاي خود را طوري بسازند كه رنگ، برچسب، شكل بسته و نظاير آن يادآور محصولات پرفروش باشد.

هدايت‌كننده‌هاي ديگري نيز براي ترغيب مصرف‌كننده با استنباط از كيفيت كالا و در نتيجه خريد نوع معين به كار برده مي‌شود. سه قسم از مهمترين آنها عبارتند از: قيمت، شهرت فروشگاه و نام جنس. هر هدايت‌كننده‌اي براي تلقين كيفيت محصول، قوانين خاص خود را به همراه دارد.

افراد را هم مي‌توان بسته‌بندي كرد.

اولين اطلاعاتي كه ما از يك شخص به دست مي‌آوريم جنس، سن، نژاد، جذابيت فيزيكي و مقام اجتماعي- معمولا با قواعد و كليشه‌هاي ساده‌اي همراه است كه تفكر و رفتار ما را تعيين مي‌كند. كليشه‌هاي جنسي و نژادي معلوم مي‌كنند «چگونه مرد و زن تفاوت دارند» و «هر عضو يك گروه قومي چگونه است.» هدايت كننده هاي ديگري نيز وجود دارند. دو تن از متخصصان تبليغات تجاري به نام هاي «كيپلز» و « ديويد اليگوي» اظهار مي‌كنند كه تبليغات وقتي داراي خبر طولاني و گيرا باشد و به بياني ديگر پيامي بلند با استدلال‌هاي متعدد، موثرتر است.

واضح است چنين پيامي تاثير بيشتري از پيام كوتاه حاوي استدلال‌هاي ضعيف خواهد داشت. البته به شرطي كه آن پيام قرائت شود.

اما در مواقعي كه پيام به طور سطحي خوانده شود يا اصلا خوانده نشود چه اتفاقي مي‌افتد؟ براساس پژوهش‌هاي روانشناسي اجتماعي، هنگامي كه مردم به دقت به تفكر درباره موضوعي نپردازند. پيام‌هاي طولاني- صرف‌نظر از آن كه حاوي استدلال‌هاي قوي يا ضعيف باشد- اقناع‌كننده‌تر اند. شيوه ديگر اقناع كردن كه بسيار به كار مي‌رود آميختن سخنان به نمادها و اصطلاحات كليدي مناسب به عنوان ابزاري جهت اطلاع مخاطب از ارزش و پذيرفتني بودن پيام است.

اغلب نشانه‌ها و لغات كليدي متناسب با مخاطبان معين به كار مي‌رود. «رابرت زاجونگ» از دانشگاه ميشيگان در يك محيط آزمايشگاهي نشان داده است كه در شرايط يكسان، شخص هر چه بيشتر با چيزي روبرو شود، آن چيز براي او جذاب‌تر مي‌شود.

در سه بررسي جداگانه، زاجونگ به ارائه كلمات بي‌معني، علامت‌هاي چيني و تصاوير دانشجويان كه از سالنامه دانشكده برگزيده شده بودند، پرداخت. اين اقدام از صفر تا ۲۵ تكرار شد. نتايج نشان داد كه جاذبه اقدام به تكرار نمايش آنها افزايش مي‌يابد. بسياري از پژوهش‌هاي بعدي يافته اساسي«زاجونگ» را تاييد مي‌كنند.

بيشتر در معرض قرار گرفتن به علاقه بيشتر مي‌انجامد. قدرت تكرار در تبليغات را «يوزف گوبلز» در راس وزارت تبليغات نازي به خوبي دريافته بود. نهضت تبليغات او بر يك مشاهده ساده استوار بود. چيزي كه توده‌ها حقيقت مي‌انگارند آن اطلاعاتي است كه با آن بيشتر آشنايي دارند. به زبان خود گوبلز: «توده مردم معمولا بسيار ابتدايي‌تر از آن هستند كه ما تصور مي‌كنيم».

از اين رو تبليغات هميشه بايد اساساً ساده و تكراري باشد. در دراز مدت تنها كسي به تاثير اساسي در عقايد عمومي دست خواهد يافت كه قادر باشد مسائل را به ساده‌ترين صورت بيان كند و جرات آن را داشته باشد كه علي‌رغم مخالفت روشنفكران آن را به اين شكل ساده تا ابد تكرار كند.

تكرار پيام‌ها، تصاوير و شعارهاي ساده مي‌تواند شناخت ما را از جهان شكل دهد، حقيقت را تعريف كند و شيوه زيستن ما را از زندگي مشخص كند.

با اين همه تبليغاتچي‌ها مي‌دانند كه نمايش مكرر مي‌تواند به چيزي موسوم به كسل‌كنندگي منجر شود. يعني از بين رفتن تاثير يك آگهي به سبب نمايش مكرر آن و خسته شدن و به ستوه در آمدن مصرف كننده‌ها.

تاثير كسل‌كننده‌ها بيشتر در مورد آگهي‌هايي رخ مي‌دهد كه توجه بسيار جلب مي‌كنند. تبليغات‌گرها مي‌كوشند با استفاده از تكنيكي موسوم به «تكرار با تنوع» از كسل‌كنندگي جلوگيري كنند.

در اين تكنيك اطلاعات يا موضوع يكساني بارها تكرار مي‌شود اما شكل ارائه تغيير مي‌كند.

شيوه صحيح و امروزين تبليغ اين پرسش مطرح است كه آيا در جهان امروز و معادلات قدرت مي‌توان فقط با تكيه بر روش‌هاي تبليغي سنتي باقي ماند؟ و سؤال ديگر آن كه آيا تبليغات نوين اين صلاحيت را دارد كه سرنوشت بشر را به دست او سپرد؟ پاسخ به هر دو سؤال منفي است. انسان در انتظار يافتن سومين راه است.

تلفيق و تكميل اين دو را ه و به دست آوردن راه و روشي مشخص و موثرتر براي آينده. در آغاز بايد تبليغات سنتي را دقيق‌تر و كامل‌تر و كاربردي‌تر از آنچه امروزه مطرح است ديد و توانايي‌هاي آن را باور كرد.

اما متاسفانه بيشترين كوشش در جهت نفي و طرد آن است. وجه تكميلي اين راه آن است كه تبليغات نوين را شناخت، با ديدي انتقادي آن را بررسي كرد، نكات مثبت و منفي آن را از يكديگر جدا كرد و جايگاه ابزار، تاثير اهداف و ارزش روش‌ها را از نو معنا كرد و از حاصل اين كوشش و تركيب صحيح نتايج فعاليت‌هاي قبلي، راه سوم را طراحي كرد.

انقلاب اسلامي صحيح‌ترين و صادق‌ترين جريان كشف و طراحي تبليغات صحيح است. معلم شهيد استاد مرتضي مطهري ضمن تاكيد بر نقاط صحيح تبليغات سنتي و به ويژه حوزوي، به طرح ضرورت تجديد نظر و دقت دوباره در برنامه‌هاي تبليغي ما مي‌پردازد.

وي مي‌نويسد: «وسايل هدايت هر زماني مخصوص آن زمان است.» ايشان به خوبي اين نكته ظريف را مطرح مي‌سازند كه ديگر فقط با تبليغات سنتي نمي‌توان جوانان و نوجوانان را جذب كرد.

از تبليغات تعاريف متعددي توسط انديشمندان و صاحب‌نظران اين فن ارائه شده است كه دو نمونه از مهمترين اين تعاريف در پي مي‌آيد: «ترنس كوآلتر» پس از بررسي دقيق تعريف‌هاي مختلف مي‌گويد: تبليغات عبارت است از تلاش عمدي كه توسط برخي افراد يا گروهي با بهره‌گيري از وسايل ارتباطي براي كنترل و تغيير شكل دادن نگرش‌هاي ديگر گروه‌ها انجام مي‌شود، با اين هدف كه عكس‌العمل آنها در يك موقعيت ويژه به اندازهاي كه مطلوب تبليغاتچي است تحت تاثير قرار گيرد.

تلاش عمدي كليد اين تبليغات نهفته است. اين تنها چيزي است كه تبليغات را از غير تبليغات جدا مي سازد. زيرا هر عمل ترغيبي زماني مي‌تواند تبليغات ناميده شود كه بخشي از يك تلاش عمدي براي كنترل نگرش‌ها و ايجاد يك رفتار باشد.

«كيمبال يونگ» نيز مانند اين تعريف را ارائه مي‌كند با اين تفاوت كه تاكيد بيشتري بر رفتار دارد. از نظر او تبليغات عبارت است از بهره‌گيري كم و بيش عمدي، سيستماتيك و طراحي شده از سمبل‌ها كه به طور عمده توسط تلقين و تكنيك‌هاي رواني مناسب انجام مي‌شود و با هدف تغيير و كنترل افكار عقايد، ارزش‌ها و در نهايت تغيير رفتار آشكار افراد به سوي مسير تعيين شده صورت مي‌پذيرد.

دو تعريف ياد شده چهار عنصر مشترك دارند: ۱) وجود يك عامل ايجاد كننده ارتباط با هدف دگرگون كردن نگرش‌ها، باورها و رفتار ديگران ۲) سمبل‌ها اعم از سمبل‌هاي كتبي، شفاهي و عملي كه توسط عامل ارتباط مورد بهره‌گيري قرار مي‌گيرد.

۳) وسيله ارتباطي ۴) مخاطب يا آنچه كه در قاموس افكار عمومي «اهداف» ناميده مي‌شود.

ضرورت تبليغات اسلامي با پيروزي انقلاب اسلامي اگر چه گا‌م‌هايي در جهت غربزدايي و رجعت به خويشتن برداشته شده است ولي هنوز هم در ابتداي راه قرار داريم. ريشه‌هاي طاعون استعمار به آساني از دل خاك يك كشور كنده نمي‌شود. به قول امام (ره) پنجاه سال زمان لازم است تا اين كشور را از نو دوباره ساخت. بي‌ترديد يكي از مسؤليت‌هاي سنگين ما در عرصه تبيلغات اسلامي احياي فرهنگ اسلامي و تجديد بناي حافظه تخريب شده امت اسلام و تنظيم شناسنامه واقعي اين امت در عرصه تاريخ و در پهنه جغرافياست.

از اين رو رعايت نكات ذيل در تبليغات اسلامي توصيه و تاكيد مي‌شود: ۱) ضرورت وجود داشتن گروهي معتقد از ميان مردم كه با استفاده از امكانات جديد و شرايط زمان، دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر كنند.

۲) مبناي حركت تبليغي چنين كساني بايد حفظ وحدت جامعه و پرهيز از تفرقه و اختلاف و دسته بندي ها باشد.

۳) دعوت به خير، امر به معروف و نهي از منكر از وظايف مشخص اين گروه است. ۴) رعايت اصول و پرهيز از هرگونه انحراف و افراط و تفريط و اعوجاج از وظايف مهم كساني است كه در متن يك حركت تبيليغي اسلامي سير مي‌كنند.

۵) دست اندركاران سيستم تبليغات اسلامي بايد مؤمن و معتقد به مباني مكتب باشند. در تبليغات هيچ فاصل‌هاي بين نيت و عمل وجود ندارد. ايمان در لحظه آفرينش يك اثر تبليغي، حكم دميدن روح و روان را دارد. ۶) درتبليغات اسلامي از هرگونه اجتهاد به رأي و خويشتن داوري در عرصه احكام الهي بايد پرهيز كرد. ۷) از هرگونه مبالغه‌گويي و ريا و خودنمايي در تبليغات بايد پرهيز داشت. به آنچه عمل مي كنيم نبايد تظاهر كنيم.

۸) اگرچه عمل صحيح و انقلابي در عرصه تبيلغات خالي از مشكل و خطر نيست ولي بايد تنها از خدا ترسيد و به او توكل كرد و از هيچ نيروي ديگري پروا نداشت. ۹) تبليغات را بايد براي خدا كرد و از هيچ كس توقع پاداش و مزد نداشت. تبليغات خالصانه هم موثرتر است و هم قهراً سالمتر. ۱۰) نبايد انتظار داشت كه كار تبليغي به سرعت به نتيجه برسد.

۱۱) برنامه‌هاي تبليغي بايد براساس قول لين و ملايم طراحي شوند. ۱۲) مبلغ بايد از متن جامعه برخاسته و آگاهي كامل از شرايط جامعه داشته باشد و به راحتي بتواند با جامعه رابطه برقرار كند. ۱۳) نتيجه تبليغات بايد هدايت جامعه و بيدار كردن قدرت تفكر در افراد جامعه باشد. هر برنامه تبليغي بايد سبب به فكر واداشتن مخاطبان خود و به حركت درآوردن آنها در مسير صحيح و درست باشد.

۱۴) تبليغات بايد آمادگي برخورد با سنت‌هاي ديرپاي اجتماعي كه با معيارهاي اسلامي سازگاري ندارند را داشته باشند و در جهت تنظيم و تصحيح نظام ارزشي جامعه بكوشد. ۱۵) تبليغات بايد حس حق جويي را در توده‌هاي مردم زنده نگه دارد.

به مردم بياموزد كه هر سخني را بايد شنيد و ازميان آنها بهترين را انتخاب كرد. ۱۶) حمايت از گسترش عدالت اجتماعي بايد يكي از هدف‌هاي مهم تبليغات باشد. تبليغات بايد مردم را همواره آماده براي قيام به قسط نگه دارد.

۱۷) بايد حفظ وحدت جامعه و تلاش براي جلوگيري از تفرقه يكي از هدف‌هاي بزرگ تبليغات اسلامي باشد ۱۸) تبليغات مي‌تواند و بايد عاملي باشد براي رشد و گسترش پيام اسلام و ساير علوم اسلامي در سطح جامعه.

عوامل موثر در زمينه سازي مخاطب

الف) درجه آگاهي و ايمان بايد توجه داشت كه همه مخاطبان از آنچنان ايمان و آگاهي برخوردارنيستند كه در اولين وهله دعوت، همه آنان پاسخ مثبت بدهند. توجه نكردن به اين نكته ممكن است از يك سو باعث نوميدي و دلسردي مبلغ و از سوي ديگر موجب بازگرداندن مخاطب به نقطه آغاز و حتي موضغگيري وي گردد. بنابراين مبلغ دو مسئوليت خطير بر دوش دارد: ۱) پرده جهل را بدرد و با واداشتن به تفكر، افق‌هاي علم و آگاهي را روشن كند. ۲) حجاب غفلت را كنار بزند و باورهاي فطري را با انگيختن تذكر از نو احيا كند.

ب) ظرفيت: افراد مانند معدن‌ها داراي ظرفيت‌ها و استعدادهاي متفاوتند. رهبري و راهنمايي افراد يك نسخه معين ندارد كه درباره همه افراد، همه نسل‌ها و همه زما‌ن‌ها داده شود.

از اين رو، مبلغ موفق كسي است كه اين ظرفيت‌ها را بدرستي دريابد و به فراخور هر يك، تبليغي مناسب را ارائه دهد. بدين خاطر، پيامبران، اين مبلغان راستين الهي، سخن خويش را به تناسب ظرفيت و گنجايش افراد ابراز مي داشتند.

ج) پايگاه اجتماعي منظور از پايگاه اجتماعي در اينجا، يك رشته از ارزش‌هاي رايج اجتماعي همچون، مقام، موقعيت و وضع شغلي است.

واقعيت اين است كه پيام اسلام هيچ گونه حد و مرزي را در هيچ زمينه به رسميت نمي‌شناسد و در ميان تمام اقشار و طبقات انتشار يافته است.

در تفاوت نداشتن ميان طبقه‌اي با طبقه ديگر يا فرقه‌اي از فرقه ديگر شكي نيست. اما مطلب مهم آن است كه راه و روش و ابزار هدايت در ميان همه گروه‌ها و طبقات سنخيت ندارد. يك چيز در يك جا وسيله هدايت است و در حاي ديگر وسيله گمراهي است.

منطقي كه يك فرد مسن بي‌سواد را مومن مي‌كند اگر در مورد يك فرد تحصيل كرده به كار برده شود، چه بسا كه او را گمراه نمايد. د) جايگاه مذهبي موقعيت مذهبي مخاطب، شكل تبليغ را متفاوت مي‌كند.

آنگاه پيروزي در رساندن يك پيام حاصل خواهد شد كه جايگاه مذهبي طرف مقابل مدنظر قرار گيرد. از آنجا كه باور و عقيده مخاطب در يك نقطه از طيفي گسترده ايمان تا كفر و توحيد تا شرك قرار دارد، لذا همين امر نوع تبليغ را تا حدودي تعيين مي‌كند.

گاه تبليغ فقط نياز به يك جرقه دارد و گاه ايجاد يك موج و تلاطم شديد را مي‌طلبد. ه) موقعيت رواني شخصيت انسان آنگاه تعادل و توازن خويش را باز مي‌يابد كه به نيازهاي فيزيولوژي (گرسنگي، تشنگي، غريزه جنسي و ديگر غرائز، ...) و نيازهاي رواني او (امنيت رواني، تقدير، و احترام اجتماعي، نياز به گرايش، ابراز شخصيت و...) پاسخ مثبت داده شود. توجه نكردن به اين نيازها و ارضا نشدن صحيح آنها، عواقب ناهنجاري همچون اضطراب شخصيت را به دنبال خواهد داشت.

حضرت علي (ع) مي‌فرمايد: قلب آدمي داراي دو حالت است. شما از در ميل و رغبت به آن وارد شويد، زيرا روح و روان آدمي وقتي چيزي را با ناخوشي و تحميل پذيرفت نابينا مي‌شود.

********************************************************************

پي‌نوشت: ۱- آلفرد سووي، «افكار عمومي و اثر آن در زندگي اجتماعي»، ترجمه جمال شميراني، چاپ سوم، ص۱۸۲. ۲- جمعي از نويسندگان، «مجموعه مقالات تبليغات و جنگ رواني»، ترجمه حسين حسيني، پژوهشكده علوم نظامي، چاپ دوم ۱۳۷۷، ص ۹۷. ۳- محمد ريَشهري، «تبليغ در قرآن و حديث»، ترجمه علي نصيري، چاپ اول، ۱۳۸۰، ص ۲۶. ۴- «مجموعه مقالات تبليغات و جنگ رواني»، همان كتاب، ص۱۰۲. ۵- همان منبع، ص ۱۰۵. ۶- جيهان احمد رشتي، « تبليغات در رسانههاي ارتباط جمعي»، ترجمه عبدالجليل شريزاده، معاونت فرهنگي ستاد مشترك سپاه، ص ۳۰. ۷- همان منبع، صص ۴۳و ۴۴. ۸- همان منبع، ص ۴۸. ۹- همان منبع، صص ۵۳ و ۵۴. ۱۰- محمدحسن زورق، « مباني تبليغ»، چاپ اول، ۱۳۶۸، تهران، صص ۴۴و ۴۵. ۱۱- همان منبع، ص ۱۴۵. ۱۲- جمعي از نويسندگان، همان كتاب، صص ۹۶و۹۷. ۱۳- امام خميني (ره)، صحيفه نور، جلد ۱۷، ص ۱۵۷. ۱۴- همان منبع، ص ۳۴. ۱۵- مسجد، «شرايط موفقيت تبليغ» شماره سي و هفتم و سي و هشتم
يکشنبه 2 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 617]