جنگ داخلي؛ دورنماي ليبي پس از قذافي

واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: استرتفور نوشت: تجربه عراق و افغانستان ثابت كرد، ساقط كردن يك رژيم بسيار آسان تر از حاكميت بر يك كشور و تشكيل دولتي با ثبات از بقاياي رژيم هاي گذشته است. تاريخ مملو از تشكيل ائتلاف هاي متحد براي براندازي رژيمي سركوبگر و متعاقب آن، شكاف و درگيري هاي داخلي در ميان اين صفوف متحد و در نهايت جنگ داخلي، هرج و مرج و تنش هايي است كه خود زمينه ساز ظهور مجدد ديكتاورهاي ديگر مي شود. در حال حاضر، ليبي نيز شاهد مرحله اي جديد و تشكيل شوراي ملي موقتي است كه با گسست از رژيم حاكم بر اين كشور، درصدد هدايت و اداره امور جامعه به شيوه اي ديگر است اما، قبايل و قوميت هاي ليبي، يكي از بزرگترين موانع پيش روي تبديل وضعيت موقت و گذار مخالفان معمر قذافي به حاكمان اين كشور است. هرچند تقريبا همه جمعيت ليبي مسلمان و عمدتا عرب هستند اما، بافت جمعيتي آن متشكل از قبايلي مانند بربرها در كوهستان هاي نفوسا، طارق ها در منطقه بياباني فيضان در جنوب غرب و توبوها در منطقه صحرا است. البته بايد خاطر نشان كرد كه عرب هاي مسلمان نيز خود به قوميت هاي متعددي تقسيم مي شوند كه با گويش هاي متفاوت صحبت مي كنند و اختلاف بين دو منطقه قديمي و كهن تريپوليتانيا و سيرنيكا، يكي از نقاط ضعف جامعه ليبي است. منطقه سيرنيكا قدمتي تاريخي دارد كه به قرن هفتم قبل از ميلاد برمي گردد. اين منطقه شاهد حاكميت يوناني ها، رومي ها، اعراب، عثماني ها، ايتاليايي ها و انگليسي بود. منطقه سيرنيكا از ديرباز با منطقه تريپوليتانيا اختلاف و منازعه داشت. نزاع اين دو منطقه گوياي اين واقعيت است كه از همان زمان استقلال ليبي از قلمرو پادشاهي ادريس اول، ليبي دو پايتخت داشت. به اين معني كه طرابلس پايتخت اداري و رسمي كشور در غرب و بنغازي مقر تشكيلات شاه ادريس، پايتخت غيررسمي ليبي در شرق است. كودتاي سال 1969 قذافي رسما طرابلس را در جايگاه پايتخت ليبي نشاند و به درگيري جبهه شرق در جنگ داخلي كشور به مدت چند ماه پايان داد. قذافي علاوه بر پايتخت قرار دادن طرابلس و به دست گرفتن زمام بنغازي، از اختيارات رژيم خود براي به دست گرفتن كنترل عوايد نفتي كشور و نيز به رسميت شناختن و پذيرش حدود يكصد و چهل قيبله ليبي، از جمله بربرها، طارق ها و توبوها استفاده كرد. از اين رو، شكل گيري انقلاب ليبي در منطقه سيرنيكا كه سال ها تحت سيطره قذافي و شاهد چندين قيام كوچك و ناكام بود، اتفاقي عجيب و دور از ذهن نيست. مقر گروه جهاد اسلامي ليبي از ديرباز در شهرهاي منطقه سيرنيكا، از جمله دارنا و بنغازي بود و بسياري از اعضاي اين گروه به مخالفان قذافي در جبهه شرق پيوسته اند، اما مخالفان قذافي به منطقه سيرنيكا محدود نيستند. مخالفان مصراته نيز از ديرباز عليه نيروهاي دولتي وارد عمل شده اند و بربرهاي ساكن كوهستان هاي نفوسه نيز به اعمال فشار عليه نيروهاي دولتي اقدام كردند و سرانجام، به همراه عرب هاي شهرهاي مركزي مانند زاويه عازم طرابلس شدند. هر يك از گروه هاي مخالف و مسلح در طول جنگ داخلي در ليبي در جبهه هاي متفاوت جنگيدند و به پيروزي هايي نيز نايل شدند. با توجه به انتظارات و نقشي كه هر يك از گروه هاي مخالف و مسلح در روند مخالفت با قذافي تا فتح طرابلس ايفا كردند، تشكيلات آتي حاكم بر ليبي احتمالا به هنگام تقسيم قدرت با شكاف ها و اختلاف نظرهايي مواجه خواهد شد. هرچند شوراي ملي موقت ليبي متشكل از همه گروه هاي مخالف قذافي و به منزله چتر حمايتي براي همه آنهاست اما، سران اين شورا عمدتا از سيرنيكا هستند و حتي در حال حاضر براي ايجاد تعادل بين مطالبات گروه هاي مختلف با مشكل مواجه اند. طبيعتا، گروه هاي مختلف ليبي متعاقب پشت سرگذاشتن اين دوره گذار در پي تامين مطالبات خود برخواهند آمد. استرتفور افزود: صرف نظر از اختلافات داخلي و مطالبات جناحي، بهره برداري قدرت هاي منطقه اي از شرايط ليبي، خطر ديگري است كه اين كشور را تهديد مي كند. مصر در جايگاه يك كشور قدرتمند منطقه، از ديرباز در امور اين كشور مداخله مي كرد و به ثروت و منابع سرشار اين كشور چشم داشته است. مصر كه در حال حاضر بر مسايل داخلي خود و نيز مناقشه اسرائيل - فلسطين متمركز شده است، در آينده توجه خود را به ليبي معطوف خواهد كرد. ايتاليا، انگليس و فرانسه نيز يد طولايي در مداخله در امور ليبي دارند. ليبي از سال 1911 تا 1943 مستعمره ايتاليا بود. پس از آن، تريپوليتانيا و سيرنيكا تحت كنترل انگليس و فيضان نيز تا استقلال ليبي در سال 1951 تحت سلطه فرانسه بود. از اين رو، همراهي فرانسه و انگليس در فراخوان سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) به حمله عليه ليبي و ورود ايتاليا به اين معركه، تصادفي و از سر اتفاق نبود. گمان مي رود، كمپاني هاي نفتي اين كشورها و نيز آمريكا و كانادا همچنان براي مكيدن ميادين نفت ليبي در تقلا و تلاشند. قطر، تركيه و امارات عربي متحده نيز در پشتيباني از مخالفان نقشي فعال ايفا كردند و گمان مي رود آنها نيز به اعمال نفوذ بر سران تشكيلات پس از قذافي ادامه دهند. تصور بر اين است روسيه كه قذافي به خاطر اختلاف با غرب به آن روي آورده بود، در تشكيلات ليبي پس از قذافي جايگاهي نداشته باشد و مسكو كه شوراي ملي موقت را به رسميت نشناخته است، از بزرگترين بازندگان قيام مخالفان قذافي باشد. اما، اين را نيز بايد به خاطر داشت كه روسيه در زمينه جاسوسي بسيار ماهرانه و استادانه عمل مي كند و همچنان با شماري از مقامات رژيم قذافي كه به جبهه مخالف پيوسته اند، در تماس است و از اين رو، نمي توان روسيه را به طور كلي ناديده گرفت. علاقه چين به منابع آفريقا و شمال آفريقا را نيز نبايد از نظر دور داشت. گفته مي شود، چين 20 ميليارد دلار در بخش انرژي ليبي سرمايه گذاري كرده است. چين كه به نفت وارداتي به ويژه از خاورميانه نيازمند است، برقراري ثبات سياسي در ليبي را كه باعث بازشدن مجدد شيرهاي نفت اين كشور به روي بازارهاي جهان خواهد شد، به نفع خود مي داند. از اين رو، با توجه به مشكلات مالي اروپا، پول چين مي تواند به كمك دولت موقت ليبي براي بازسازي و احياي اقتصاد كشور بشتابد. به نوشته استرتفور، از گروه هايي مانند القاعده شمال افريقا كه مترصد استفاده از شرايط موجود در ليبي هستند، نبايد غافل ماند. اين گروه ها به هيچ وجه حاضر به عقب نشيني از اعتقادات خود و پذيرش تام مطالبات شوراي ملي موقت نيستند. از اين رو، وقوع جنگ داخلي پس از روي كارآمدن دولت موقت در ليبي بعيد و دور از ذهن نيست. مترجمام ** 1088**1431

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ایرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 253]