بررسي خشكي دهان با رويكرد تشخيصي- درماني ؛ دهاني چون كوير!

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: بررسي خشكي دهان با رويكرد تشخيصي- درماني ؛ دهاني چون كوير!
احساس خشكي دهان «گزروستوميا» (Xerostomia) ناميده مي شود، ولي خشكي دهان تنها يك نشانه است. با اينكه در بيشتر موارد خشكي دهان ناشي از عملكرد غدد بزاقي است، ولي در مواردي نيز غدد بزاقي عملكردي بي عيب دارند و به همين دليل بايد بررسي با دقت انجام شود. مواردي مانند دهيدراسيون، مشكلات حسي مركزي، عصبي و فيزيولوژيكي نيز مي تواند موجب احساس خشكي دهان شود. تغيير تركيب بزاق مهمتر از تغيير در مقدار بزاق است. به همين دليل مقدار كافي بزاق دليل بر سلامت غدد بزاقي نيست. اولين قدم، بررسي تاريخچه و سپس ارزيابي عمل غدد بزاقي بوده و در انتها مي توان از عكسبرداري، بيوپسي و ارزيابي آزمايشگاهي خوني نيز استفاده نمود. علايم نارسايي غدد بزاقي علايم به دنبال كاهش ميزان بزاق ظاهر مي شود. بيماران از خشكي تمام سطوح بزاقي مانند گلو و دهان و اشكال در جويدن و بلعيدن و صحبت كردن شكايت دارند. بسياري از بيماران براي بلعيدن غذا مجبور به نوشيدن مايعات هستند و عده اي براي راحتي صحبت و بلعيدن غذا دايماً با خود مايعات حمل مي كنند و بيشتر در حين خوردن غذاهاي تند و پر ادويه دچار درد مي شوند. تاريخچه تاريخچه حال و گذشته پزشكي، گاهي و به راحتي علت خشكي دهان را هويدا مي كند. مصرف بسياري از داروها، بيماريها وحتي مكملهاي غذايي سبب بروز خشكي دهان مي شود. چنانچه تاريخچه علت را مشخص نكند يك بررسي دقيقتر الزامي است. گاهي خشكي دهان تنها در حين صحبت كردن يا غذا خوردن باعث آزار بيمار مي شود در حالي كه در حالت عادي خواب يا بيداري بيمار احساس خشكي در دهان ندارد كه نشانه نقص عملكرد غدد بزاقي در حين فعاليت دهان مي باشد. همچنين ساير پوشش مخاطي مثل چشم، گلو بايد بررسي شود (خشكي در ساير مخاطات همراه با مخاطها دهان دليل بر بيماريهاي سيستميك همچون سندرم شوگرن مي باشد). معاينه باليني لمس غدد بزاقي طبيعي بدون درد است و حالت نرم و لاستيكي دارد و بايد عاري از هرگونه توده سفتي باشد. اكثر بيماران مبتلا به نقص فعاليت غدد بزاقي، غشاهاي مخاطي خشكي دارند. لبها: پر از ترك، رنگ پريده، آتروفيك (ممكن است بيمار از چسبيدن لبها به دندانها شكايت كند) مخاط باكال: رنگ پريده و موج دار زبان: صاف و قرمز و خالي از پاپيلا دندانها: پوسيدگي دندانها مخصوصاً سطح ريشه و اروژن (erosion) (افزايش بي دليل پوسيدگيهاي دنداني و بيماريهاي پريودنتالي مي تواند ناشي از نقص عملكرد غدد بزاقي باشد.) در بررسي نهايي براي خشكي دهان از رژلب و سوء استفاده مي شود. اين دو تست بيانگر خشكي مخاطي هستند. دندانهاي قدامي ماگزيلا نشانه اي بر كاهش بزاق مي باشد. (در حالت عادي مخاط و دندانها توسط بزاق خيس و تميز مي شود). در نشانه دوم دندانپزشك بايد يك سوآبر روي مخاط باكالي حركت دهد. مخاط باكال خشك به سوآچسبيده و با آن حركت مي كند. گاهي غدد بزاقي به علت التهاب يانئوپلازم متورم مي شوند. غدد بزاقي اصلي به وسيله لمس بررسي مي شوند تا از لحاظ وجود توده هاي سخت و ترشح بزاق ارزيابي گردند. با دوشيدن مجراي غدد بزاقي طبيعي، بزاق از دهانه آن خارج شده، قوام ترشحات نيز بررسي مي شود. بزاق دوشيده شده بايد شفاف، آبدار و زياد باشد. نقص مزمن غدد بزاقي بزاق غليظ و كم عفونت باكتريايي غدد بزاقي - در برخي موارد هم آلودگي بزاق ديده مي شود - و غدد بزاقي متورم و دردناك هستند. در صورت مشاهده بزاق كدر همراه با بزرگي غدد بزاقي، كشت بزاق توصيه مي شود. ارزيابي يك توده بزاقي و يا غده بزاقي متورم تومورهاي غدد بزاقي معمولاً به صورت يك توده بي علامت در غده بروز مي كند. در تومورهاي خوش خيم كيستها ممكن است خونريزي و عفونت موجب درد شود. جهت بررسي اين گونه ضايعات علاوه بر معاينه باليني، تصويربرداري و بيوپسي نيز توصيه مي گردد. درمان خشكي دهان چهار روش درماني براي افراد مبتلا به خشكي دهان وجود دارد: درمان پيشگيري كننده، درمان نشانه اي، تحريك موضعي (Local) و يا تاپيكال (Topical) و تحريك سيستميك غدد بزاقي. در صورت وجود بيماريهاي سيستميك، درمان بيماري نيز از جمله روشهاي درماني محسوب مي گردد. * درمان پيشگيرانه فلورايد تراپي يكي از روشهاي پيشگيري كننده پوسيدگيهاي دنداني ناشي از خشكي دهان مي باشد. متناسب با شدت بيماري، روش و ميزان مصرف فلورايد از روزانه تا هفتگي متفاوت مي باشد. بيمار مبتلا بايد از وضعيت بهداشت دهاني خوبي برخوردار بوده و هر چهارهفته توسط دندانپزشك معاينه شود. كاهش فعاليت بزاق ممكن است موجب افزايش رمينراليزاسيون و سرعت نابودي ساختارهاي دنداني شود. استفاده از محلولهايي كه موجب، رمينراليزاسيون مي شود، در چنين اشخاصي مي تواند مفيد باشد. عفونتهاي دهاني از جمله كانديدياز در اين بيماران شايع است و در چنين مواردي داروهاي ضدقارچ بايد مصرف شود. درمان نشانه اي بهترين درمان نشانه اي نوشيدن آب است. انواعي از ژلها و محلولها براي اين بيماران وجود دارد. بيماران بايد از خوردن غذاهاي پرادويه، الكل و پرشكر كه به راحتي به مخاط آسيب مي زند، دوري كنند. مصرف Vit.E و كرمهاي مرطوب كننده نيز توصيه مي شود. استفاده از بزاق مصنوعي نيز توصيه مي شود، اما در بيماراني كه هيچ فعاليت بزاقي ندارند چندان مفيد نيست. تحريك غدد بزاقي - تحريك موضعي تحريك غدد بزاقي از طريق جويدن و يا چشيدن مواد شيرين و ترش به راحتي انجام مي شود. همراهي اين دو روش در افرادي كه غدد بزاقي نيمه توانا دارند، مفيد است. تحريك الكتريكي نيز با وجود عوارض نامساعد - گاهي اوقات- مفيد مي باشد. يك ولتاژ متوسط در زبان و كام مي تواند موجب تحريك توليد بزاق در افراد مبتلا به خشكي دهان شود. تحريك سيستميك داروهاي محرك ترشح بزاق متنوعي كشف شده اند كه چهار مورد آنها مفيد و مؤثر و بدون عوارض جانبي شناخته شده اند كه عبارتند از: برم هگزين آنتولتريتيون پيلو كارپين هيدروكلرايد سويملين
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]