اقدامی در راستای دور شدن از اهداف سند چشم‌انداز توسعه

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
اقدامی در راستای دور شدن از اهداف سند چشم‌انداز توسعه

شرایط امروز اقتصاد ایران و جهان اقتضا می‌کرد که مجلس با توجه روند نزولی قیمت نفت از یک سو و افزایش میزان مصرف انرژی در کشور که همچنان روند صعودی خود را ادامه می‌دهد، شرایط را برای تحقق اجرای لایحه هدفمند کردن یارانه ها‌ مهیا ‌کند.لایحه هدفمند کردن یارانه‏ها از مجموعه لوایح طرح تحول اقتصادی، دهم دی ماه سال 1387 پس از یکسال و نیم کار و تلاش کارشناسی دولت (3 هزار نفر ساعت) به مجلس شورای اسلامی ارائه شد و کلیات آن به تصویب نمایندگان مجلس رسید. قبل از ارائه نهایی لایحه، 120 اقتصاددان ایرانی دعوت شده و نظر خود را درباره این لایحه با دولت درمیان گذاشتند. در این لایحه، دولت پیشنهاد کرده نرخ حامل‏های انرژی شامل بنزین، نفت سفید، نفت گاز، آب، برق، گاز و... طی یک دوره حداکثر سه ساله، به نرخ‏های منطقه‏ای، بین‏المللی و صادراتی نزدیک شود و یارانه آن به شکل‏های مختلف از جمله پرداخت نقدی، غیر نقدی، سهام و... بر اساس اولویت به مردم کم درآمد و حقوق بگیران ثابت، جبران و بازپرداخت شود و به تدریج صاحبان درآمدهای کلان از شمول یارانه خارج شوند. ارائه لایحه هدفمند‌کردن یارانه‌ها در قالب بودجه سال 1388 پس از یکسری کارهای کارشناسی به مجلس ارائه شد و انتظار می‌رفت این لایحه که حدود 34 هزار میلیارد تومان منبع درآمدی داشت و به ترتیب 60 درصد آن بین 7 دهک جامعه، 15 درصد به صنعت برای جبران هزینه‌ها و 25 درصد به وزارتخانه‌های مرتبط به حامل‌های انرژی اختصاص می‌یافت، مصوب شود اما کمیسیون تلفیق مجلس فقط هشت هزار و 400 هزار میلیارد تومان از لایحه را تصویب کرد.با این حال، کمیسیون تلفیق در نهایت با بازنگری در لایحه، 20 هزار میلیارد تومان از هدفمند کردن یارانه‌ها را تصویب کرد اما نمایندگان مجلس عصر امروز در بررسی جزئیات لایحه بودجه سال 88 ، با حذف بند مربوط به هدفمند کردن یارانه‌ها، امکان اجرایی کردن آن را در سال آینده منتفی کردند. این تصمیم مجلس در حالی انجام شد که دولت با ارائه طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، اقدامی ملی و فراجناحی انجام داد زیرا دولت‌ها‌ی پیشین با وجود آنکه درصدد اجرایی کردن چنین طرحی بودند، اما به دلیل ترس از تبعات آن، دراین‌باره اهتمامی نکردند.اما دولت نهم با اشراف به این مساله که حوزه یارانه مانع مهمی در تحقق سیاست‌‏های اصل 44 و سند چشم‌‏انداز دارد و در واقع برای رسیدن به برنامه‌های بلند مدت کشور در سال 1404 به ناچار باید توزیع یارانه اصلاح شود، این اقدام بزرگ را انجام داد چرا که در غیر این صورت کشور با انبوهی از مشکلات مواجه می‌شد و در عین حال از برنامه‌های عمرانی فاصله می‌گرفت. در واقع وجود اشکالات در نظام توزیع یارانه که سبب شده است کالاها و خدمات مشمول یارانه به درستی انتخاب نشوند از جمله دلایلی بود که دولت را برآن داشت، در این زمینه اقدام عملیاتی انجام دهد. آمارها نشان می‌دهد از سال 1380 تا 1385 نزدیک به 92 درصد هزینه جاری کشور به یارانه انرژی اختصاص یافته است.براساس این گزارش، در حالی که اصل توزیع یارانه برای کمک به دهک‌‏های پایین جامعه است، در سال 1385 دهک دهم شهری 5/32 درصد کل مصرف را داشته است اما دهک اول 5/1 درصد و از مصرف گازوییل 9/0درصد را به خود اختصاص داد، یعنی دهک دهم 30 برابر دهک اول مصرف داشته است و سه دهک بالا 4 برابر سه دهک پایین انرژی مصرف می‌‏کنند. در عین حال، بهره‌‏وری ازهر بشکه نفت خام در پایین‌‏تر سطح یعنی یک سوم متوسط جهانی است. ضمن آنکه نباید از این مساله چشم‌پوشی کرد که نسبت یارانه در تولید ناخالص 29 درصد است که 26 واحد درصد مربوط به انرژی است در حالی که در بیشتر کشورها از انرژی مالیات اخذ می‌شود.مساله مهم دیگر اینکه، هدر رفتن سالانه 90 هزار میلیارد تومان از سرمایه های کشور در قالب یارانه سوخت و انرژی موضوعی نیست که بتوان از کنار آن به سادگی گذشت.70 روز پیش بود که رئیس جمهور در هنگام ارائه این طرح، از نمایندگان خواست، که با نظرات خود به رفع اشکالات این طرح کمک کنند، نه اینکه به بهانه برخی مشکلاتی که اجرای هر طرحی در این حد به دنبال دارد، از مزایا و نتایج بسیار مثبت آن بر اقتصاد کشور چشم‌پوشی کنند.احمدی‌نژاد، با اشاره به کارهای کارشناسی شده و دریافت نظرات کارشناسان در نگارش این لایحه، تاکید داشت که این طرح بی‌‏عیب و نقص نیست اما در مقایسه با طرح‌‏های اقتصادی گذشته، اجماع کارشناسی کشور را پشت سر دارد ضمن آنکه نخستین طرحی بود که رهبر معظم انقلاب بر کلیات آن صحه گذاشته‌‏اند. از سوی دیگر بسیاری از کارشناسان معتقدند طرح تحول اقتصادی و هدفمند کردن یارانه‌ها از دیدگاه مطالعاتی، بسیار مهم است زیرا فرایند جهانی شدن اقتصاد و لزوم ایفای نقش ایران به عنوان جهانی در عرصه اقتصاد با آمارهای فعلی به هیچ وجه امکان‌پذیر نخواهد بود ، به طور حتم عدم تصویب یا تاخیر در اجرای این طرح ملی، هزینه اداره جامعه ایران را برای نسل‌های آتی بسیار سنگین خواهد کرد.بسیاری از مسئولان و کارشناسان معتقدند ارزان بودن، مصرف‌گرایی بیش از حد مردم و در عین حال دائمی فرض کردن انرژی در کشور موجب شده تا مردم در تمام بخش‌ها با مصرف‌گرایی بیش از حد به این سوخت روی آورند. از سوی دیگر با توجه به خشکسالی و کاهش بارندگی در سال‌های اخیر ضرورت مصرف بهینه انرژی بیش از گذشته احساس می‌شود. با ارائه لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها به مجلس، این فرصت در اختیار نمایندگان قرار گرفت تا با درایت و تیزبینی برای صیانت از سرمایه‌های کشور رای بر اجرایی شدن این لایحه دهند. اما متاسفانه در شرایطی که اظهارت مختلف کارشناسان در تاکید بر تحقق طرح هدفمند شدن یارانه‌ها بی‌دلیل نبود، به یکباره مجلس با اقدامی که بیشتر رنگ و بوی آن سیاسی بود، به حذف این بند از بودجه که بیش از سه هزار نفر ساعت کار کارشناسی نسبت به آن انجام شده بود رای داد. بسیاری از کارشناسان اقتصادی منتقد دولت نیز هرچند با برخی از برنامه‌های اقتصادی دولت مخالف بودند اما درباره هدفمند کردن یارانه‌ها تاکید داشتند چرا که نتایج مثبت آن را بسیار بیشتر از آثاری می‌دانستند که به عنوان تبعات منفی این طرح مطرح می‌شد. هدر رفتن سالانه حدود هفت میلیارد دلار انرژی در کشوربراساس آمار اعلام شده توسط شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، میزان اتلاف انرژی در کشور به اندازه 6 تا 7 میلیارد دلار است که این میزان برای سرمایه‌گذاری احداث یک پالایشگاه گاز کافی به نظر می‌رسد.همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد روند مصرف انرژی خانگی طی سال‌های 86 _1381 بیش از مصرف کل بوده، درحالی که این امر باید بالعکس باشد. سال 1386 معادل 443 میلیون بشکه نفت انرژی مصرف شده و با قیمت‌های آن زمان قابل توجه است. به هر حال شدت مصرف انرژی در کشور چنان روندی را در پیش گرفته که نسبت به معیارهای بین‌المللی فوق‌العاده بالاست.در واقع مساله مصرف بی‌رویه سوخت به ویژه بنزین در کشور و رسیدن به حدود 85 میلیون لیتر در روز، در سال 1385 می‌رفت پس از شکستن رکوردهای جهانی به یک معضل بزرگ اقتصادی تبدیل شود.قیمت بنزین در کشورهای همسایه ایران مانند ترکیه، عربستان، کویت و امارات بیش از یک دلار برای هر لیتر است حتی قیمت بنزین در کشور افغانستان هم نزدیک به هزار تومان در هر لیتر است. اما این قیمت در کشور ما چیزی نزدیک به ده سنت بود که این رقم کمتر از یک دهم قیمت بنزین در کشورهای منطقه و از جمله افغانستان به شمار می‌رفت. هرچند دولت نهم با ارائه طرح هدفمندسازی یارانه‌ها، بسیاری از انتقادها را به جان خرید،‌ اما تجربه ساماندهی مساله بنزین که در نظر بسیاری از مسئولان پیشین امری بسیار صعب و دشوار می‌نمودنشان داد که ارائه این طرح‌ها بدون کار کارشناسی نبوده و با همکاری مجلس و سایر دستگاه‌های مربوطه، می‌توانستیم شاهد موفقیت طرحی باشیم که نتایج آن، به ایجاد تحول و پویایی در بسیاری از بخش‌های اقتصادی کشور می‌شد.به هر حال، اهمیت سهمیه‌بندی کردن بنزین، نه فقط در کاهش مصرف بنزین و ایجاد فرهنگ مصرف کم در میان مردم، بلکه از آن جهت نیز اهمیت داشت که موضوع بنزین در کشور به وسیله اجرای این طرح تا حدود زیادی ساماندهی می‌شد.در حالی‌که بسیاری از مخالفان و منتقدان دولت در انتظار شکست این طرح بودند اما به دلیل اقدامات کارشناسی و اتاق فکر مناسب، سرانجام این طرح به یکی از موفقترین طرح های کشور انجامید.از طرفی این طرح نخستین و بزرگترین طرح دیجیتالی در سطح ملی بود که در تاریخ کشور به اجرا درمی‌آمد، که کمترین فایده آن، جمع‌آوری اطلاعات و آمار نسبتاً دقیق از کشور درباره مصرف و تولید انرژی فسیلی بود. 35 تا 45 میلیارد دلار زیان یارانه‌های سوخت بر اقتصاد کشور براساس آمارهای رسمی، طی سال مالی 2007 _ 2008 ، ایران بیش از 5/6 میلیارد دلار صرف یارانه بنزین کرده است. عرضه سوخت یارانه‌ای هر سال بیش از 35 تا 45 میلیارد دلار به اقتصاد کشور هزینه تحمیل می‌کند. به گفته مسئولان کشور ، چنانچه روند افزایشى مصرف سوخت تداوم یابد تولید داخلى بنزین کفاف نیاز داخلى را نخواهد داد در نتیجه نیازمند واردات بنزین خواهیم بود. پیش‌بینى مى‌شود با ادامه روند کنونى مصرف، نیازمند واردات روزانه ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر بنزین خواهیم بود در صورتى که این رقم در سال گذشته به ۴۰ میلیون لیتر نیز مى‌رسید. پرداخت 82 میلیارد دلار یارانه‌ حامل‌های انرژیبراساس آمار اعلام شده، نسبت یارانه حامل‌های انرژی به مخارج جاری دولت در سال 1380، 50 درصد بوده است که در حال حاضر به 127 درصد رسیده است.در واقع روند رشد یارانه حامل‌های انرژی نشان می‌دهد که در چند سال اخیر بویژه از سال 1381 به بعد روند بسیار صعودی پیدا کرده است بنابراین با وجود این روند منابع دیگری برای دولت باقی نماند که بتواند کارهای دیگری را در اقتصاد انجام دهد.براساس اعلام کارشناسان اقتصادی، اکنون یارانه‌ حامل‌های انرژی از کل هزینه‌ها و مخارج دولت بیشتر است، از این رو اصلاح ساختارهای نامتعادل و بیمار اقتصادی نیاز به تحولات و جراحی‌های جدی دارد که هدفمند کردن یارانه‌ها یکی از این اقدامات بود.در واقع اگر همزمان با سایر بخش‌ها و تغییراتی که در اقتصاد اتفاق می‌افتد، ساختارهای نامتعادلی همچون وضعیت کنونی پرداخت یارانه‌ها و حامل‌های انرژی اصلاح نشود، مسیر هدایت و کنترل اقتصاد مسیر طبیعی را طی نخواهد کرد. /2759/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 321]