پيش نيازهاي نوآوري در كشور؛ خلاقيت نوعي اجتهاد است

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: پيش نيازهاي نوآوري در كشور؛ خلاقيت نوعي اجتهاد است
1- نوآوري از جمله واژگان مأنوس و شناخته شده اي است كه در دهه هاي اخير در عرصه هاي اجتماعي بويژه مديريت، جايگاه مهمي براي خود پيدا كرده است. سالانه ده ها و صدها عنوان كتاب و مقاله در مورد نوآوري نوشته و دوره ها، همايشها و كارگاه هاي آموزشي برگزار مي شود. اينك در كشور ما سال جاري به رسم سالهاي اخير از سوي مقام معظم رهبري به نام سال نوآوري و شكوفايي نامگذاري شده است. اينكه اين نامگذاريها چه اندازه در تحقق پيامهاي خفته در بطن آن نامها مؤثر بوده، امري است نيازمند بررسي و مقايسه محققان و كارشناسان مرتبط، اما آشنايي بيشتر هم ميهنان با مفهوم و محتواي «نوآوري» به بهانه اين نامگذاري، خالي از لطف نيست، لذا در اين نوشتار كوتاه به اجمال به اين بحث مي پردازيم. البته، نقطه تمركز نوشتار روي پيش نيازهاي تحقق نوآوري است، زيرا همگان واقفند كه براي تحقق هر پيام و شعاري، شرايط و زمينه هايي نيز لازم است كه بدون فراهم ساختن آن، در حد شعار و تعارف باقي مي ماند. 2- علماي مديريت نوآوري را به كارگيري ايده هاي نوين ناشي از خلاقيت معنا كرده اند كه مي تواند يك محصول جديد، خدمت جديد و يا راه حل جديد براي انجام يك كار باشد. بر اين اساس، مي توان گفت در يك جامعه و سازمانها و نهادهاي جمعي آن- و حتي براي يك شخص و خانواده- علاوه بر خلق ايده ها و افكار جديد- كه خلاقيت ناميده مي شود- به كارگيري و كاربردي كردن آن ايده ها و افكار ضرورت دارد. لذا جوامع و سازمانهايي پيشرو لقب خواهند گرفت كه از قدرت زايندگي فرهنگي برخوردار و توان كاربردي كردن ايده هاي نو را داشته باشند. از اين لحاظ، اهميت دادن به نوآوري از سوي مقامهاي ارشد حكومتي به فال نيك گرفته شده و مي تواند علامتي باشد مبني بر تمايل به پيشرفت و پيشرو بودن. اما يك نكته نگران كننده وجود دارد و آن اينكه طرح مسأله در حد شعار باقي بماند و مديران و گردانندگان جامعه و سازمانها از ايجاد بستر و زمينه سازي لازم غافل شوند. اينكه نوآوري مهم است و تمام پديده هاي بشري- اعم از ابزار، روشها، فنون، رويكردها و حتي پارادايم ها- محصول نوآوري است ترديدي نيست، و اينكه براي تحقق نوآوري يك فرآيند منظم از تولد يك فكر و انديشه و نظر تا پردازش و تبديل آن به يك ابتكار و ابداع طي مي شود، ابهامي وجود ندارد؛ نگراني زماني بروز مي كند كه مبلغان نوآوري از موانع سر راه آن غفلت ورزند و مسير را براي تحقق نوآوري هموار نسازند. 3- نوآوري، نوعي عادت شكني تلقي مي شود. از اين منظر، براي يك فرد خلاق و نوآور بايد اين باور ايجاد شده باشد كه ابزارها و روشها و سيستم جديد هيچ گونه تقدسي ندارند تا وي در پي ابزار و روش و سيستم جديد برآيد و يا در اين مسير پاسخهاي جديد براي مسايل جامعه و سازمان مورد نظر بيابد. در واقع، نوآوري نوعي اجتهاد به شمار مي رود؛ اجتهادي كه در پي آن است مسايل موجود را به طريق مفيد و بديع حل كند. بديهي است، در چنين مسير سخت و دشوار موانع جدي وجود دارد كه تا وقتي شناسايي و از سر راه برداشته نشوند، امكان تحقق نوآوري وجود ندارد. از جمله اين موانع عبارتند از: 1/3- نداشتن اعتماد به نفس. بدين معنا كه خودشناسي، محيط شناسي، آگاهي از توان و ظرفيت و ظرفيتهاي خود ايجاد شود و او باور كند كه مي تواند راه حلهاي جديد براي مسايل موجود بيابد و براي اين راه حل يابي از اراده قوي و استوار برخوردار شود. 2/3- ترس و نگراني و نبود امنيت رواني. فرد، گروه ها يا سازمانهاي نوآور بايد مطمئن باشند اگر بابت نوآوري و ابداعشان جايزه و تشويقي نگرفتند، محاكمه هم نخواهند شد. حتي ترس از انتقال گاهي مانع نوآوري است. در واقع، زماني مي توان نوآوري را ترويج كرد كه درج ريسك پذيري در فرهنگ جامعه بالا باشد و آرامش و امنيت، سايه اش را بر دل و مغز نيروهاي فكري گسترانيده باشد. 3/3- تمايل همرنگي و همگوني. نوآوري در جامعه اي جان مي گيرد كه هنجارهاي اجتماعي ابداع و خلاقيت را تقبيح نكنند و به فرد اجازه دهند آزادانه بينديشد و در پي راه حلهاي جديد باشد و به سركشي متهم نشود. 4/3- نبود تمركز ذهني. از جمله شرايط ضروري نوآوري، انسجام فكري و تمركز ذهن است. پريشاني ذهني، دغدغه هاي متفرقه زندگي و نبود امنيت فكري و آزادي انديشه، موجب مي شوند آن شرط تحقق نيابد. 4- از منظر ديگر، براي تحقق نوآوري و خلاقيت و نيز تقويت آن، شرايطي لازم است كه بي توجهي به آنها مانع از نوآوري مي شود. از جمله اين شرايط، مي توان موارد زير را نام برد: 1/4- فضاي خلاق اجتماعي و عمومي. يعني در فضايي كه محرك و مشوق نوآوري باشد، در جامعه و سازمانهايي كه مديران ارشد و قدرتمندان آن آماده شنيدن ايده هاي نو نبوده و در پي كشف راه حلهاي جديد نباشند، نوآوري شكل نمي گيرد. 2/4- نوآوري در جايي متولد مي شود كه صاحبان قدرت بپذيرند راه حلهاي موجود داراي كاستي است و يا ممكن است راه حلهاي بهتري نيز وجود داشته باشد. مطلق گرايي واصرار بر درستي روشها و ابزارها و فنون موجود، مانع جدي تحقق نوآوري هستند. بنابراين، وجود آزادي و نبودن موانع نوانديشي- به بهانه هاي مختلف- از شروط لازم تحقق نوآوري است. جوامع و سازمانهاي استبداد زده هرگز نمي توانند مروج و حامي نوآوري و خلاقيت باشند. 3/4- تفكر استراتژيك و دراز مدت؛ بدين معنا كه كوته نگري، دچار روزمرگي شدن و تعجيل در تحقق خواستها، اجازه نمي دهند نوآوري شكل بگيرد. تولد، توسعه و تعميق نوآوري نيازمند حوصله و زمان دادن به نوآوران است. در همين راستا، داشتن تفكر سيستمي و پرهيز از يك گزينگي، از شروط نوآوري است. فرد، سازمان و جامعه اي كه فردگرا و تك گزينه اي است، هرگز نمي تواند خلاق و نوآور باشد. در نوآوري نوعي طوفان مغزي بايد به وقوع بپيوندد تا انديشه و فكر راه حل نو پديد آيد، لذا محدود كردن افراد به زمان خاص، مكان خاص، و چارچوب و محدوده خاص، اجازه نوآوري نخواهد داد. 4/4- ايجاد سيستم حمايت و بهره برداري از نوآوريها. براي اينكه جامعه از گزند سليقه گرايي رهايي يابد، لازم است در جامعه و سازمانها، سيستم راهبري و بهره برداري از نوآوري و خلاقيت ايجاد شود. بدون طراحي و استقرار سيستم مشخص و صرفاً به اتكاي يك توصيه و نصيحت نمي توان نوآوري را در سازمانها به وجود آورد و آن را تقويت كرد. گاهي برخي از مديران در اين تصورند كه بار عام دادن به افراد و شنيدن درد دلهاي آنان به تعميق و توسعه نوآوري مي انجامد، در حالي كه تجربه نشان مي دهد چنين نشستهايي كه بيشتر در جهت تكريم مديران ارشد سازماندهي مي شود و نه طرح بدون واهمه ايده هاي جديد، سم نوآوري است. در فرآيند نوآوري اصل بر اين است كه افراد خلاق چيزهايي را مي بينند كه ديگران- حتي رؤسا- نمي بينند. لذا با محدود كردن آنان به اينكه فقط در چارچوب انتظارها و خط قرمزهاي مديران ارشد بينديشند، هرگز زايش فكري روي نخواهد داد. 5- استيفن رابينز، نظريه پرداز نام آشناي مديريت، نوآوري را ميزان مسؤوليت، آزادي و استقلالي مي داند كه افراد درون يك فرهنگ از آن برخوردارند و محركهايي را براي نوآوري بر مي شمارد. رابينز مي گويد: محركهاي نوآوري سه دسته اند: اول متغيرهاي ساختاري.وي ساختار ارگانيك و پويا را مهمترين متغيري مي داند كه مي تواند به نوآوري حركت ببخشد. وجود ارتباطهاي زياد و البته چند سويه- و نه يك سويه و تحكمي- از ديگر محركهاي مورد نظر رابينز است. متغيرهاي فرهنگي، دومين متغير انگيزشي براي نوآوري ناميده مي شود. بر اين اساس، نوآوري در جوامع و سازمانهايي پديد مي آيد كه داراي فرهنگي با ويژگيهاي زير باشند: ابهام پذير و ريسك پذير، تحمل كننده موضوعاتي كه الزاماً تحقق ناپذيرند، قائل به كنترل بيروني اندك و داراي سيستم باز. سومين متغير عبارت است از متغيرهاي منابع انساني كه امنيت شغلي از مشخصه هاي بارز آن است. به استناد نظريه هاي رابينز و ديگر انديشمندان عرصه مديريت، مشاهده مي شود كه براي تحقق نوآوري پيش نيازهاي زيادي وجود دارند كه بدون مهيا كردن آنها، نوآوري تحقق نمي يابد. محمد آرام منابع: 1- زاهدي شمس السادات، سيد مهدي و فقيهي ابوالحسن، فرهنگ جامع مديريت. تهران. دانشگاه علامه طباطبايي. 1379. چاپ دوم 2- رضائيان علي. اصول و مديريت. تهران انتشارات سمت. 1369 3- رابينز استيفن، تئوري سازمان. مترجمين سيد مهدي الواني و حسن دانايي فرد. تهران انتشارات صفار. 1378 4- مقيمي سيد محمد. سازمان و مديريت. رويكرد پژوهشي. تهران انتشارات ترمه. 1380. چاپ دوم
پنجشنبه 23 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 227]