شيشه ?ري ميمند ، ?ند هزار ساله اما فراموش شدهبخشدار ميمند: صنايع ?ند هزار ساله شيشه ?ري دستي ميمند رو به فراموشي است

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: شيشه ?ري ميمند ، ?ند هزار ساله اما فراموش شدهبخشدار ميمند: صنايع ?ند هزار ساله شيشه ?ري دستي ميمند رو به فراموشي است

خبرگزاري دانشجويان ايران - فارسميمند شهري است واقع در جنوب شرقي شيراز كه با آن 90 كيلومتر فاصله دارد. ميمند از ?يشينه فرهن?ي و تمدني غني برخوردار است و قلعه هاي به جاي مانده از دوره هخامنشيان بخوبي نشان?ر رونق و شكوه اين منطقه در آن زمان است از آن جمله مي توان به قلعه تاريخي درتن? آتش?اه معروف به تن? قلعه اشاره كرد. اما آن?ه جالب توجه است نقش ?ل و ?لاب و عرقيات ?ياهي ميمند در رونق و شكوفايي اقتصاد اين سرزمين در دوره هاي مختلف تاريخي است، به ?ونه اي كه در قرن هاي ۱۸ و ۱۹ ميلادي صادرات ?لاب ميمند به هندوستان، بخش مهمي از تجارت فارس را شامل مي شده است. به ?زارش خبر?زاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس، به استناد «تاريخ ۴ هزار ساله ارتش ايران»، نوشته اسدالله معطوفي نيز ميمند فارس در زمان خلافت عباسيان با ارسال ۳۰ هزار شيشه ?لاب به دربار خلفاي عباسي، قسمت اعظم ماليات فارس را به دوش مي كشيد. در حال حاضر نيز ميمند به سبب برخورداري از آب و هواي مساعد، جاذبه هاي ?ردش?ري فراوان، ?شمه سارها و جويبارهاي زيبا، مزارع ?ل سرخ و نسترن، مناظر كوهستاني بديع و ... همه ساله ?ردش?ران بسياري را مجذوب خود مي كند، به طوري كه در فصل بهار هر سال، شمار بازديدكنند?ان از طبيعت ميمند افزون بر يك ميليون نفر مسافر است. امكانات موجود در ميمند قديم براي اهالي اين موقعيت را به وجود آورده است كه شيشه هاي مصرفي براي ?لاب و دي?ر عرقها را در ميمند بسازند. در ميمند غير از بطري و غرابه , از قديم شيشه ?ران , اشياي شيشه اي تزييني هم مي ساختند كه از آن ميان مي توان به انواع ?لدان , ?لاب ?اش , ظرف زيباي خاصي به نام « آب دوزك » و اشكال حيوانات و ميوه ها اشاره كرد. نكته جالب در مورد شيشه هاي زينتي اينكه , شيشه ?رها بدون استفاده از ال?ويي خاص و تنها براساس ذوق و ابتكار اين شيشه ها را مي سازند. به ?زارش خبر?زاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس،ساخت شيشه تا حدود بيست سال قبل به شيوه كهن و كاملا سنتي انجام ميشد. براي اين كار , تعدادي كار?ر كه شغلشان صرفا تهيه سن? شيشه بود , از كوههاي اطراف ميمند به نامهاي خرمن كوه ( سور) , كوه س?يدار و ياكوه ?ادنا , سن?هاي ?خماق را بار الاغ و قاطر مي كردند و به شهر مي آوردند. ماده اوليه دي?ري كه در آن زمان استفاده مي شد قليا بود. اين ماده را از بوته هاي مخصوصي در صحرا تهيه مي كردند , بدين صورت كه بوته ها را جمع و در كنار آنها ?ودالي حفر مي كردند , س?س بوته ها را آتش مي زدند. شيره اين بوته ها كه خاصيت قليايي داشت به ?ودال ميريخت . ?س از مدتي كه قليا خنك مي شد , آن را در ظرف مي ريختند و به شهر مي آوردند , ?را كه اين بوته ها در اطراف ميمند كم بود. شيشه ?ران به مناطق ?رمسير (لارستان ) مي رفتند و قلياي مورد نياز خود را مي خريدند. سن?هاي شيشه را در كوره مي ريختند و با هيزم كوره ها را ?رم مي كردند. ?رم كردن كوره ها دو يا سه روز طول مي كشيد. كوره كه به شدت ?رم مي شد , كار?ران با دلوي از جوي يا حوض نزديك كوره , به درون آن آب مي ريختند. آبها از زير كوره به جويي كه قبلا ساخته شده بود مي ريخت و به ?اهي فرو مي رفت . با اين كار مواد آهكي و زائد سن?هاي شيشه از شيشه جدا مي شد , و با آب به ?اه مي ريخت . ?س از آن با مقدار زياد آب , سن? شيشه خنك مي شد و به صورت تكه هاي بزر? شيشه در مي آمد. در اين موقع تعدادي كار?ر با مشته فولادي سن?ها را كاملا خرد ميكردند. س?س حدود 15 من قليا و 25 من سن? شيشه ?ودر شده را در كوره مخصوصي به نام « لابرشي » مي ريختند و آن را ?رم مي كردند و با اين كار سن? و قليا به هم مي ?سبيدند. مخلوط سن? و قليا را بيرون مي آوردند و در كوره بزر? تري مي ريختند. و آن را ذوب مي كردند. ماده ذوب شده ماده اصلي تهيه شيشه بود. كوره به ?زارش خبر?زاري دانشجويان ايران (ايسنا) منطقه فارس،در ?ذشته كوره ها به شكل تابوت و از جنس خاك رس , شن و سن? ميخكي بود. ساختن كوره كار هر كسي نبود و استاد مخصوصي براي اين كار وجود داشت . به خاطر جنس كوره , ?س از سي و حداكثر ?هل روز , كوره استقامت خود را از دست مي داد و استاد كوره ساز بايد آن را دوباره مرمت و يا بازسازي مي كرد . حجم كوره حدود 80 من محلي بود و سوخت آن از هيزم تهيه مي شد. نوع شيشه ها در ?ذشته شيشه سازي انبوه معمولا به دو شكل انجام مي ?رفت , يكي « بغلي كتابي » و دي?ري « غرابه » از بغلي كتابي براي مصارف كم در منازل و در مسافرتهاي كوتاه مدت و از غرابه براي مصارف بيشتر استفاده مي شد. حجم بغليها حدود 300 تا 500 سي سي و حجم غرابه 12 تا 16 ليتر بود . ?س از مدتي « بغلي كعبي » ?ديد آمد و س?س « بغلي موجي » رواج يافت . سر غرابه ها را با ?وشال شلتوك مي ?وشاندند و سربغليها را هم به وسيله ?نبه و كمي موم محكم مي كردند. باري صدمه نديدن غرابه ها دور آن را با فيزر يا ?يزر مي ?وشاندند و س?س آنها را در صندوق مي ?ذاشتند و به مسافتهاي دوردست تا هندوستان ميفرستادند. در ?ذشته هاي دور نوعي غرابه به نام « عبدالحميد خاني » رواج داشت كه حدود 4 ليتر حجم داشت . شيشه ?ري ميمند در روزهاي ?اياني به ?زارش ايسنا، تا ?ند سال ?ذشته از يازده كار?اه شيشه سازي تا حدود بيست سال ?يش , تنها دو كار?اه به فعاليت مشغول اند. مواد اوليه اين دو كار?اه از خرده شيشه تامين مي شود كه از شيراز مي خرند. خرده شيشه ها را در محوطه باز كار?اه بر روي زمين ?هن مي كنند و تعدادي كار?ر شيشه ها را تميز مي كنند و مواد زايد مثل ?يني , آهن و مواد اضافي را از شيشه ها جدا مي كنند. س?س آنها را به داخل كوره مي ريزند تاكوره ?ر شود. جنس كوره ها از آجر نسوز و سوخت آن نفت سياه يا ?ازوئيل است . حجم كوره بيش از 10 تن است . كوره را بايد هر از ?ند ?اهي تميز كنند و ?س از يك سال هم آجر كوره را عوض مي كنند. ?س از ريختن خرده شيشه در كوره , كوره را به مدت 36 تا 48 ساعت حرارت مي دهند تا مواد اوليه به صورت كاملا مذاب درآيد. س?س استاد شيشه ?ر لوله « دم » را به داخل شيشه مذاب فرو مي برد و آن را مي ?رخاند. هن?امي كه كمي از شيشه مذاب (بار) از داخل كوره برداشته شد , به اصطلاح « ?ونه » آماده مي شود.ا?ر شيشه ?ر قصد ساختن غرابه را داشته باشد , با اين ?ونه , « ?يونه » درست مي كنند. س?س مقداري دي?ر « مذاب » از كوره بر مي دارد و در لوله مي دمد. از دميدن در لوله به اصطلاح شيشه سازان ?وي اول ساخته مي شود. در شيشه ?ري رسم بر اين است كه شيشه ?ر قبل از سرد و سخت شدن شيشه به آن شكل دهد. اما ابتدا ?وي اول را تا اندازه اي شكل مي دهند , س?س مجددا شيشه مذاب را كمي ?رم مي كنند و لوله دم را روي ميله اي با دو سر شاخ كه بر روي نيمكتي قرار دارد , مي ?ذارند و به وسيله قاشق ?وبي به آن شكل اوليه مي دهند. س?س با دميدن در لوله و ?رخاندن آن با هنر و مهارتي كه دارند , شيشه ساخته مي شود. به ?زارش ايسنا، در ميمند نيز مانند دي?ر مناطق ?س از اتمام كار , كار?ر وردست با لوله دي?ري كه بر سر آن مقدار كمي بار مذاب است , به كمك استاد كار مي آيد كه به اين لوله « وا?يره » مي ?ويند. در اين هن?ام شيشه ساخته شده به وا?يره مي ?سبد و شا?رد شيشه را با قي?ي جدا مي كند و به ?رم خانه مي برد. در ميمند ?س از ساخته شدن غرابه ها , آن را به طور مرتب و منظم به وسيله دو شاخه بلندي در ?رم خانه مي ?ذارند. اين كار توسط استادكار ماهري انجام مي شود , و ?رنه شيشه ها مي شكنند. در صورتي كه شيشه ها از نوع غرابه باشند , دور تا دور ?رم خانه را محكم مي بندند و حتي دري?ه ها را محكم مي كنند و 2 تا 4 روز غرابه ها را در ?رم خانه مي ?ذارند , اما ا?ر شيشه معمولي باشد , تنها در ?رم خانه را مي بندند . ?س از 3 تا 4 روز غرابه ها را بيرون مي آورند و ?يزور ?ير (كسي كه جلد و ?وشش براي غرابه ها مي ?يرد) با ?يزورهاي خود به سراغ غرابه ها مي آيد و ?س از صرافي كردن به دور غرابه هاي سالم ?يزور مي ?يرد. به ?زارش ايسنا، ?نان كه ?فته شد شيشه هاي زينتي هم توسط دست ساخته ميشوند و انجام اين كار به هنرمندي و ذوق و مهارت شيشه ?ر بست?ي دارد. به غيراز غرابه ظرف دي?ري به نام « كلوك » ساخته ميشد كه امروزه ساخت آن كم كم به فراموشي س?رده شده است . به ?زارش ايسنا، امروزه دي?ر رواج دبه هاي ?لاستيكي موجب ركود صنعت و هنر شيشه ?ري شده است . هر ?ند عرقها تا سالها عطر و كيفيت خود را در غرابه ها و بطريهاي شيشه اي حفظ مي كنند و قيمت غرابه و شيشه نيز نسبت به ظروف ?لاستيكي ارزان تر است , اما حمل و نقل ساده اين ظروف و نشكن بودن آنها موجب شده است تا ?لاب ?يران استفاده از اين ظروف را به غرابه يا شيشه ترجيح دهند. اين روند باعث ?رديد كه روزها با آمدنشان بعث فراموشي اين صنايع شوند و حال تنها يادي از آن در ذهن ها باقي بماند و به ?ونه اي باشد كه حتي كودكان و نوجوانان ميمند نيز اصلا ?يزي از شيشه و شيشه ?ري ندانند. امروز تنها يك كار?اه منفعل كه تحت نظر سازمان صنايع دستي است باقي مانده كه ا?ر به اين هم توجهي نشود از بين خواهد رفت. از اساتيد شيشه ?ر نيز تنها ان?شت شماراني باقي مانده اند كه اين نيز روز به روز از بين خواهد رفت. آيا صنايع دستي شيشه ?ري ?ند هزار ساله ميمند احيا خواهد شد؟ بخشدار ميمند : صنايع ?ند هزار ساله شيشه ?ري دستي ميمند رو به فراموشي است. بخشدار ميمند با اشاره به قدمت صنايع دستي شيشه ?ري در ايران و ميمند ?فت : شيشه ?ري دستي ميمند يكي از كهن ترين صنايع دستي است كه متاسفانه به دليل بي توجهي رو به فراموشي است. مختار شريفي بخشدار ميمند در ?فت و?و با به ?زارش خبر?زاري دانشجويان ايران (ايسنا) ?فت : اسناد تاريخي باين?ر قدمت دو هزار و ?انصد ساله شيشه ?ري ميمند است كه اين ميمند را بين دي?ر توليد كنند?ان ممتاز مي سازد. شريفي تصريح كرد: در زمان قديم مواد اوليه شيشه ?ري دو ?يز بوده يكي سن?هاي شيشه يا سليس كه از كوههاي اطراف ميمند تامين مي شده و دي?ري شيره ?ياه قليا كه از مناطق ?رمسير فارس خريداري و به كار?اهها مي آورده اند. اين مقام مسئول افزود:قبل از انقلاب اسلامي حدود يازده كار?اه شيشه ?ري مشغول فعاليت بوده اند كه ?س از انقلاب به دليل ورود صنايع ?لاستيك و شيشه هاي صنعتي به بازار و كم شدن تقاضا يكي ?س از دي?ري تعطيل شده اند. وي با اشاره به اينكه اكثر ساختمانهاي كار?اهها تخريب شده است ?فت : متاسفانه تنها يك ساختمان كه تحت نظر سازمان صنايع دستي بوده باقي مانده كه اين هم آخرين كار?اه فعال در اين زمينه بوده است كه در صورت بي توجهي اين ساختمان نيز در آينده نزديك تخريب خواهد شد. وي در ادامه افزود : اساتيد شيشه ?ر ميمند قبل از انقلاب در كار?اههاي شهر مشغول به كار بوده و هم?نين در كار?اههاي شهر جهرم نيز به عنوان استاد كار مشغول بوده و علاوه بر آن اين فن ?ند هزار ساله را به هنرجويان آموزش مي داده اند. بخشدار ميمند ?فت : بسياري از اساتيد اين فن دارفاني را وداع ?فته اند اين در حالي است كه تنها افراد ان?شت شماري ميراث دار اين صنايع شده اند كه متاسفانه با وجود آماد?ي آنان براي همكاري و ادامه كار از مسئولين زير ربط هي? اقدامي جهت ادامه شيشه ?ري دستي ميمند صورت ن?رفته است. مختار شريفي اظهار داشت : متاسفانه دي?ر هي? كار?اه شيشه ?ري دستي در ميمند وجود ندارد. به ?زارش ايسنا ، بخشدار ميمند ?فت : صنايع دستي مظهر تجلي هنر افراد است. شريفي در ادامه افزود : فرش بافي براي زنان روستاهاي اين بخش ماهيانه حداقل 150 هزار تومان درآمد دارد. وي تصريح كرد : در بين روستاهي اين بخش ، دهستان دادنجان فعال ترين توليد كننده انواع فرش هستند كه ماهيانه 150 متر مربع فرش توليد و به كشورهاي ارو?ايي صادر مي كنند. بخشدار ميمند ?فت : ?ليم ،جاجيم ، ?به ، فرش ، قالي ، حصير و ساخت سبد از شاخه هاي بادام كوهي از دي?ر صنايع دستي اين منطقه است. شريفي در ?ايان تصريح كرد : با ايجاد مراكز علمي در ميمند مي توان با كنار هم آوردن تخصص و تجربه صنايع دستي اين منطقه خصوصا شيشه ?ري را احيا كرد و به نسل آينده منتقل كنيم. انتهاي پيام
سه شنبه 21 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 324]