احياي مساجد؛ لازمه نوآوري در دين/ 20 تحقق شكوفايي مساجد و اما و اگرهاي مديريت منسجم

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: احياي مساجد؛ لازمه نوآوري در دين/ 20 تحقق شكوفايي مساجد و اما و اگرهاي مديريت منسجم
گروه اجتماعي: نبود مديريت منسجم و محوري در حوزه مساجد بيش از ساير عوامل به‌عنوان مانعي براي تحقق نوآوري و شكوفايي در اين حوزه مطرح مي‌شود كه به زعم برخي‌ها رويكرد فعلي مساجد در همه ابعاد را دچار اختلال كرده است؛ اما آيا تجديدنظر در نحوه مديريت مساجد مي‌توان به شكوفايي آن بينجامد؟
انتخاب سال جاري به عنوان سال «نوآوري و شكوفايي» بهانه‌اي شد تا خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا) در روند سوژه‌پردازي‌هاي خود همچون ساير حوزه‌ها به دنبال راهكارهاي تحقق اين شعار در حوزه مساجد باشد؛ مساجدي كه در صدر اسلام پايگاه حكومت اسلامي به شمار مي‌رفتند اما به مرور زمان اين جايگاه رنگ باخته و نقش محوري خود را به نهادهاي جايگزين واگذار كرده است.

تأسيس مركز رسيدگي به امور مساجد، راه‌اندازي ستاد عالي كانون‌هاي فرهنگي و هنري مساجد و تأسيس ستاد پشتيباني مساجد آن هم در چند سال اخير و با فاصله اندك، بي‌ترديد مي‌توانست موج مثبتي در روند ارتقاي كيفي عملكرد مساجد به همراه داشته باشد اين در حالي است كه وضعيت فعلي مساجد مبين اين مهم نيست و به نوعي ركود را گزارش مي‌دهد، بررسي راهكارهاي برون‌رفت از اين ركود و به نوعي ايجاد تحولاتي در راستاي شكوفايي در اين حوزه عنوان مبحثي است كه خبرگزاري ايكنا در قالي «شكوفايي مساجد؛ لازمه نوآوري در دين» به دنبال آن بوده است و علت آسيب‌هاي موجود را در قالب گفت‌وگو با كارشناسان ذي‌ربط به كنكاش گذاشته است.

شكوفايي در هر حوزه مستلزم وجود فاكتورها و مؤلفه‌هاي ويژه آن حوزه است كه به اعتقاد حجت‌الاسلام‌والمسلمين «رضا ظاهري» مسئول امور مساجد سازمان تبليغات اسلامي يكي از اين ملزومات اين است كه مطالعات دقيقي درباره ساختار و جايگاه مساجد صورت گيرد چراكه تنها با آگاهي كامل از ظرفيت‌هاي موجود در مساجد است كه مي‌توان فعاليت‌هاي فرهنگي و مذهبي متناسب با فضاي مساجد را برنامه‌ريزي كرد.

با وجود تأكيد اين مقام مسئول در حوزه مساجد بر برنامه‌ريزي فرهنگي در حوزه مساجد، حجت‌الاسلام‌والمسلمين «عليرضا شاه‌فضل قمصري» معاون فرهنگي و آموزشي ستاد عالي كانون‌هاي فرهنگي و هنري مساجد معتقد است كه فرهنگ از جمله‌ مقوله‌هايي است كه به دليل پراكنده بودن مسائل موجود در آن به سختي مي‌توان نسبت به آن بحث منسجمي ارائه داد به همان نسبت شكوفايي و نوآوري در فعاليت‌هاي فرهنگي مساجد نيز كار مشكلي خواهد بود به‌طوري كه اگر مسئولان خواهان نوآوري و شكوفايي در كشور هستند بايد به تبيين نظام فرهنگي در كشور توجه داشته باشند تا با ارائه تعريفي صحيحي از فرهنگ موجب شكوفايي در عرصه‌هاي مختلف از جمله مساجد شوند.

پراكندگي مديريتي يكي ديگر از مباحثي بود كه به‌زعم برخي كارشناسان يكي از موانع تحقق نوآوري در حوزه مساجد است كه از جمله آنها مي‌توان به حجت‌الاسلام‌والمسلمين «احمد احساني» رئيس ستاد اقامه نماز استان قم اشاره كرد؛ وي در اين‌باره معتقد است كه وجود متوليان بي‌شمار در اين حوزه خالي از لطف نيست اما متأسفانه نهادي كه بايد به‌طور ويژه به امور حسينيه‌ها و مساجد بپردازد، هنوز در كشور وجود ندارد چراكه فضا و قابليت‌هاي مساجد به‌گونه‌اي است كه مي‌تواند پاسخ‌گوي نيازهاي به‌روز ديني افراد جامعه باشد اما اين فرآيند در جامعه كنوني زماني محقق خواهد شد كه مساجد از سوي سازمان يا شخص خاصي هدايت شود در اين شرايط است كه موفقيت ما در امر شكوفايي مساجد بيش از هر زمان ديگر خواهد بود.

كارشناسان ديگري هم بودند كه نظري كاملاً متفاوت با اين اظهار نظر داشتند به‌طوري‌كه با وجود تأكيد احساني بر ضرورت تأسيس وزارتخانه ويژه مساجد، آيت‌الله «حسين ابراهيمي» رئيس مركز رسيدگي به امور مساجد تأسيس چنين وزارتخانه‌اي را نتجه برداشت‌نادرست از عملكرد مساجد عنوان كرد؛ ابراهيمي بر اين باور است كه مساجد نبايد دولتي شوند و اگر روزي مساجد دولتي شدند، در واقع آن روز، روز پايان كار مساجد است و امام راحل و مقام معظم رهبري نيز بر پرهيز از دولتي شدن حوزه‌هاي علميه و مساجد تأكيد كردند.

البته اينكه مساجد نبايد دولتي شوند و بايد در هر شرايطي ساختار مردم‌نهاد آن حفظ شود مسأله‌اي است كه از سوي بسياري از كارشناسان مورد خطاب ايكنا مورد تأييد قرار گرفت اما آنچه بيش از ساير موارد مورد اتفاق نظر آنها قرار گرفت، مشكلات مالي و نداشتن بودجه مشخص و مناسب از سوي دولت بود حتي به زعم برخي از اين كارشناسان، هنوز ماده و يا تبصره‌اي در قانون اساسي به منظور پيشتباني دولت براي فعاليت‌هاي مساجد وجود ندارد از اين‌رو رويكرد فعاليت‌هاي موجود در مساجد نيز به دليل نداشتن بودجه ثابت به‌صورت هماهنگ نيست.

حجت‌الاسلام‌والمسلمين «حسين روحاني‌نژاد» مديركل فرهنگي و تبليغ سازمان تبليغات اسلامي از جمله كارشناساني است كه با تأييد اين مطلب معتقد است كه «اگرچه در برنامه توسعه چهارم به مبحث مساجد در ماده 106 آن پرداخته شده اما به دليل تعيين نكردن رديف بودجه در سياست‌هاي دولت هيچ‌گاه اين مباحث به قانون تبديل نشد.»؛ البته بنا بر اذعان برخي فعالان حوزه مساجد اين موضوع همواره از جمله عوامل ايجاد تنش در حوزه مديريت مساجد بوده است.

ضرورت توجه به تحقق اين شعار در حوزه مساجد در عمل و نه تنها در قالب چند شعار و تبصره از جمله مواردي بود كه حجت‌الاسلام‌والمسلمين «مصلح» مدير مطالعات استراتژيك و افكارسنجي نهاد رهبري در دانشگاه‌ها در گفت‌وگو با ايكنا به آن اشاره كرد، وي معتقد است كه «مسئولان بايد در سال جاري تصميم جدي بگيرند تا شعار امسال نيز همانند سال‌هاي گذشته در فضاي خلأ و در قالب شعارهاي نمادين گم نشود چراكه متأسفانه در چند سال گذشته عملكرد فعاليت‌هاي صورت گرفته انتظارات و اهداف مورد نظر را برآورده نساخت.»

يكي ديگر از اشكالاتي كه به رويكرد فعلي مساجد وارد است گرفتاري آنها در وضعيت كليشه‌اي است كه آيت‌الله «غلامعلي نعيم‌آبادي» عضو مجلس خبرگان رهبري نيز در اين‌باره به اظهار نظر پرداخته و معتقد است كه «مشكل در رويكرد فعلي متوليان مساجد است چراكه اگر مساجد در زندگي روزمره افراد حضور فعال و مستمري داشته باشند بي‌شك از كليشه‌اي بودن خارج خواهند شد.»

آنچه كه در ميان نظرات متعدد كارشناسان بيش از همه به عنوان مانعي براي تحقق نوآوري و شكوفايي در حوزه مساجد به چشم مي‌خورد، نبود مديريت منسجم و محوري در اين حوزه است كه به زعم برخي‌ها رويكرد فعلي مساجد در همه ابعاد را دچار اختلال كرده است؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمين «حسين روحاني‌نژاد» مديركل فرهنگي و تبليغ سازمان تبليغات اسلامي در اين‌باره معتقد است كه «بايد در نحوه مديريت مساجد تجديدنظر شود چراكه متأسفانه تاكنون تعريف مشخصي از مفهوم مديريت در مساجد ارائه نشده است تا مدير مسجد بر اساس آن تعيين شود همچنين اين ضعف مديريتي زماني آشكارتر مي‌شود كه هيچ مشخص نيست مدير مسجد توسط چه كسي منصوب و عزل مي‌شود.»

بي‌ترديد وجود مديريت مناسب در هر زمينه‌اي موجب پيشرفت كار و موفقيت در آن حوزه خواهد شد،‌ مساجد در صدر اسلام مركزي براي حل مسائل و مشكلات اجتماعي، قضايي، مذهبي و ... جامعه اسلامي محسوب مي‌شدند اين در حالي است كه مساجد كنوني از جايگاه گذشته خود فاصله گرفته‌اند و به اعتقاد بعضي‌ها اين مشكل نتيجه كم‌رنگ شدن نقش مديريتي مساجد در طول تاريخ است.

يكي از متوليان اصلي در حوزه مساجد «‌شوراي عالي پشتيباني و هماهنگي مساجد» است كه در باب تاريخچه و وظايف آن مي‌توان گفت كه اين شورا در سال 1383 توسط شوراي عالي انقلاب فرهنگي تأسيس شدو برقراري ارتباط مناسب ميان دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادها براي پشتيباني از مساجد به منظور افزايش سطح بهره‌وري و كارآيي مساجد در ايفاي نقش واقعي آن در راستاي گسترش و تعميق فرهنگ ديني و اعتلاي فرهنگ عمومي، برنامه‌ريزي به‌منظور جذب حمايت وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهاي دولتي و غيردولتي براي افزايش مشاركت در رفع مشكلات مساجد كشور و هماهنگي و نظارت بر حسن اجراي وظايف دستگاه‌هاي ذي‌ربط از جمله اهداف مهم تأسيس آن است؛ البته با وجود اينكه چند سال از تصويب و آغاز به كار اين ستاد مي‌گذرد اما در بررسي مشكلات موجود در حوزه مساجد برخي از كارشناسان، ضعف در اين حوزه را به اين شورا نسبت مي‌دهند و در تفسير عملكرد اين شورا، فعاليت‌هاي خروجي آن را در حد مطلوبي ني‌دانند.

در آيين‌نامه‌ تصويب شده اين شورا نام 13 نهاد و سازمان مهم همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، سازمان اوقاف و امور خيريه و ... به چشم مي‌خورد همچنين دبير اين شورا نيز رئيس سازمان اوقاف و امور خيريه است و دبيرخانه آن نيز در اين سازمان مستقر است به همين منظور براي يافتن پاسخ مناسب درباره عملكرد و كاركردهاي اين شورا سعي كرديم تا گفت‌وگويي با حجت‌الاسلام‌والمسلمين «مصلحي» سرپرست سازمان اوقاف و امور خيريه ترتيب دهيم اما با وجو پيگيري‌هاي مكرر موفق به انجام آن نشديم.

ستاد عالي كانون‌هاي فرهنگي و هنري مساجد نيز از ديگر متوليان اين حوزه است كه با حمايت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در حوزه مساجد مشغول فعاليت است و توانسته تا حدودي با انجام مطالعات و تحقيقات منسجمي در زمينه جذب جوانان از عملكرد مناسب‌تري نسبت به ساير حوزه‌ها برخوردار باشد و در حال حاضر از مجموع 57هزار مسجدي كه در كل كشور وجود دارد در چهارهزار و 500 مسجد، كانون فرهنگي و هنري تأسيس شده است.

«داوود پاك‌نيت» دبير شوراي طرح و برنامه ستاد عالي كانون‌هاي فرهنگي و هنري مساجد در ارزيابي عملكرد ستاد متبوعش معتقد است كه اين ستاد از عملكرد قابل قبولي نسبت به پراكندگي خود در كشور برخوردار است اما به دليل نبود اطلاع‌رساني مناسب، اين كانون‌ها در ميان آحاد مردم به خوبي شناخته نشده‌اند.

با همه اين اوصاف و با تحليل تظرات كارشناسان و مسئولان متعدد در حوزه مساجد مي‌توان گفت كه مساجد امروز با استانداردهاي الهي و قرآني خود فاصله بسياري دارند، همچنين ناتواني مساجد كنوني در جذب و پاسخ‌گويي به نيازهاي افراد، چند شغله بودن ائمه جماعات مساجد، ناتواني مبلغان و روحانيون مساجد در براي برقراري ارتباط و تعامل تنگاتنگ با جوانان، نبود معيار سنجش مناسب براي انتخاب مدير و متولي حوزه مساجد و اعضاي هيئت امناي آن و ... را مي‌توان عمده‌ترين موانع فراروي تحقق شعار سال در اين حوزه نام برد اما آيا مي‌توان با ايجاد مديريتي منسجم در حوزه مساجد شاهد شكوفايي در اين حوزه بود؟

گزارش از «ام‌البنين ابراهيمي»
يکشنبه 19 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 187]