گزارش انتخاب از صنعتي كه منسوخ شد؛ قفل سازي در آستانه خداحافظي

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: گزارش انتخاب از صنعتي كه منسوخ شد؛ قفل سازي در آستانه خداحافظي

------------

اشاره؛ از ايام قديم تا قرن ۱۸ ميلادي ، قديمي ترين شكل قفل ، قفلي است كه در ويرانه هاي خرساباد نزديكي نينوا ، پيدا شده است و حدود ۴ هزار سال قدمت دارد.

اين قفل چوبي است و چند ميله چوبي قابل حركت دارد كه در سوراخ هايي مناسب روي كلون مي افتند و كلون را در وضعيت بسته نگه مي دارند .

ليد آن هم چوبي است و ميله هايي دارد و مي توان آن را در شياري در كلون داخل كرد د ميله هاي كليد ، ميله هاي قابل حركت قفل را به ارتفاع مناسب بالا مي برند و بيرون كشيدن كلون ممكن مي شد. مصريان قديم ، اين نوع قفل را مي شناختند و نمونه هايي از آن در ژاپن و نروژ نيز به دست آمده است . در حفره هاي تپه چغازنبيل در استان ايلام ، كلون و ميله هايي سنگي پيدا شده كه قدمت آن به قرن سيزدهم ميلادي مي رسد .

روميان ، قفلها و كليدهاي فلزي را اختراع كردند و براي اولين بار از ضامن ها براي ايمني قفل استفاده كردند . قفلهاي ضامن دار صدها سال ، تنها وسيله اطمينان بخش براي مردمان به شمار مي رفت . در واقع ضامن ها همان برآمدگي هاي اطراف سوراخ كليد در قفل هستند ، به طوري كه اگر كليدي ، شيارهايي متناظر با ضامن ها نداشته باشد ، گردانيدن و حركت آن در قفل ممكن نيست. طي قرنهاي متمادي ، قفل سازها ابتكارهاي فراواني در طرح ضامن ها ارائه كردند و در نتيجه ، كليدهاي پرپيچ و خمي پيدا شد .

روميان ، كليدهاي كوچكي هم مي ساختند و آنها را به عنوان انگشتر به دست مي كردند ، همچنين علاوه بر قفلهاي ثابت ، قفل قابل انتقال را هم وارد كار كردند .

قفل سازان قرون وسطي ، بخصوص در كشور آلمان ، در ساختن قفلهاي ظريف تبحر خاصي داشتند . كليدها و قسمتهاي متحرك قفل را بسيار پركار و ضامن ها را بسيار در هم پيچيده مي ساختند و ظاهر قفلها رابه طور بسيار زيبايي تزيين مي كردند . با اين همه ، توجه و نياز فراواني كه در آن روزگاران پرآشوب به قفلهاي مطمئن بود، در ساز و كار قفلها چندان پيشرفتي حاصل نشد د درهم پيچيدگي ضامن ها و پنهان كردن سوراخ كليد، تنها وسيله ايمني به شمار مي رفت .

قفل سازي يكي از صنايع دستي پر كاربرد و بسيار مهم در كشور به حساب مي آمد و تبريز به عنوان مهد اين صنعت شهره عام و خاص بود.

قفل در زمان هاي گذشته به صورت اشكال حيواني و انساني ساخته مي شد و به اين ترتيب، قفل سازان ايراني تا حدودي توانستند خلاء هنر مجسمه سازي ايران را با ساختن اين نوع قفل ها پر كنند به همين دليل مي توان اين صنعت را هنري دانست كه رابط بين ساير هنر ها نيز شده بود.

قفل ها درگذشته تنها كاربرد ايمني نداشتند و كاربرد آييني و ديني هم داشتند، به طوري كه بسياري از مردم و قفل سازان، براي امامزاده ها و اماكن متبركه قفل نذر مي كردند. هنر قفل سازي ايران هنري بسيار پيشرفته اي به شمار مي رفت تا جايي كه قفل «چالشدور» كه بر خانه كعبه قرار دارد ساخت صنعتگران قديمي ايراني است.

اين هنر-صنعت كه زماني مشتريان فراواني داشت از 50سال پيش با آمدن قفل‌هاي صنعتي رو به افول گذاشت واز بين رفت.

سرپرست سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان آذربايجان شرقي در خصوص هنر صنعت قفل سازي مي گويد: اين هنر- صنعت كه زماني به عنوان يكي از صنايع دستي اصلي كشور و منطقه آذربايجان به حساب مي آمد به دليل از بين رفتن كاربرد و عدم حمايت از دست اندركاران آن، منسوخ شده است.

خداوردي كريمي نژاد با بيان اينكه از 50 سال پيش كه توليد قفل هاي صنعتي به بازار آمد استقبال از قفل هاي دست ساز كمرنگ شد و كارگاه هاي قفل سازي يكي پس از ديگري تعطيل شدند.

وي تبريز را مهد قفل سازي ايران خواند و ابراز داشت: اگرچه تبريز مهد هنر صنعت قفل سازي كشور به شمار مي رود ولي حتي يك كارگاه قفل سازي هم اكنون در اين شهرفعال نمي باشد.

وي تصريح كرد: بر اساس بررسي هاي صورت گرفته هم اكنون يك استاد كار در هنر صنعت قفل سازي در استان چهارمحال و بختياري فعال است كه اميدواريم زمينه حضور وي در تبريز را فراهم كنيم تا در راستاي احياي اين هنر گام هايي برداشته باشيم.

سرپرست سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان آذربايجان شرقي گفت: صنعت قديمي و منسوخ شده «قفل سازي دستي» را استان احيا مي كنيم.

وي ادامه داد: با خبر شده ايم كه به تازگي احياي هنر و صنعت قديمي «قفل سازي دستي» در استان چهار محال و بختياري آغاز شده است و كلاس هاي آموزشي اين هنر صنعت در حال حاضر با يك استاد كه اين هنر را به صورت موروثي آموخته است ،برگزاري مي شود.

وي با اشاره به اهتمام خاص اين سازمان به امر آموزش و تربيت هنرمندان گفت: اميدواريم به زودي قفل سازي به عنوان يكي از رشته هاي صنايع دستي در تبريز تدريس شود.

كريمي نژاد دليل اصلي منسوخ شدن اين هنر صنعت را تغيير كاربردش در طول سال هاي گذشته خواند و افزود: برخي ديگر از رشته هاي صنايع دستي نيز در خطر منسوخ شدن قرار داشتند كه به دليل افزايش توجه به آنها هم اكنون به عنوان يكي از پرفروش ترين صنايع دستي به حساب مي آيند.

كريمي نژاد نقره كاري و صنايع وابسته به آن را از جمله اين صنايع خواند و خاطر نشان ساخت: با حمايت هايي كه از اين هنر صورت گرفت هم اكنون شاهد افزايش تعداد فروشگاه هاي اين صنعت دستي در سطح شهر تبريز هستيم.

وي آموزش را يكي از راهكارهاي اصلي ممانعت از بين رفتن صنايع دستي خواند و گفت: سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري با تاسيس دانشگاه جامع علمي كاربردي در رشته هاي مختلف دانشجو تربيت مي كند ، اين مركز هم اكنون 276 نفر دانشجو دارد.

وي اظهار داشت:همچنين در طول سال 1386 مراكز خصوصي آموزش صنايع دستي به چهار هزار و 571 نفر هنر جو خدمات آموزشي ارائه شده است.

وي تصريح كرد: در صورت توافق با سازمان آموزش و پرورش قصد داريم رشته هاي صنايع دستي را در مقطع كارو دانش نيز ارائه نماييم.

گزارش از امير كريم زاد شريفي
دوشنبه 13 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 176]