متون مقدس در داستان و رمان معاصر ايران/6در گفت‌وگو با حسن فرهنگي بررسي شد:سيال ذهن، استمرار در روايت و شكست زمان در قصه‌هاي قرآن

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: متون مقدس در داستان و رمان معاصر ايران/6در گفت‌وگو با حسن فرهنگي بررسي شد:سيال ذهن، استمرار در روايت و شكست زمان در قصه‌هاي قرآن
گروه ادب: سيال ذهن در روايت، شكست زمان و استمرار روايت ـ كه نويسندگان امروز به آن مي‌پردازند ـ بارها در قرآن اتفاق افتاده است. مكان‌ها در اين كتاب آسماني به وفور مي‌شكند و در موقعيت‌هاي مختلف تكرار مي‌شود. روايت نيز به صورت دوري و مقطعي در طي قصه‌هاي قرآن تكرار مي‌شود.
«حسن فرهنگي» نويسنده در گفت‌وگو با خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) با بيان اين مطلب گفت: «ساختار» داستان‌هاي قرآني، زواياي بكر و دست‌نخورده‌اي براي نويسنده مكشوف مي‌كند و هيچ نويسنده‌اي تجربه پرداختن در چنين ساختاري را نداشته است. ظرفيت ساختاري داستان‌هاي قرآني اين امكان را به نويسنده مدرن مي‌دهد كه با دست پُر، ساختارهايي براي داستانش انتخاب كند. البته بعضي از اين ظرفيت‌ها توسط نويسندگان شناسايي شده و در آثارشان نمود پيدا كرده است.

نويسنده رمان «نويسنده نمي‌ميرد، ادا در مي‌آورد» افزود: ظرفيت زباني و تكنيكي اين متون آنقدر بالاست كه بايد بيشتر غور كرد و بيشتر تاثير پذيرفت تا داستان‌هايي بي‌تفاوت خلق نكرد.

فرهنگي كه چندين‌بار موفق به دريافت جوايز ادبي شده است، اظهار كرد: به فرض، قصه حضرت «يونس» در سوره‌اي مطرح مي‌شود و ادامه آن در چند سوره آن‌طرف‌تر اتفاق مي‌افتد. يا هنگامي كه داستاني روايت مي‌شود راوي پا به ميان گذاشته و مباحث معرفتي را مطرح مي‌كند كه امروزه نويسندگاني چون «ميلان كوندرا» از آن به عنوان تكنيك استفاده مي‌كنند. آگاهي نسبت به اين ظرفيت‌ها مي‌تواند نويسنده را با دست پُر وارد ميدان هنر كند.

معناي متون ديني؛ ابزاري در دست نويسندگان

وي پس از ساختار، به معنا در قرآن اشاره كرد و گفت: اما از نظر معنا، متون ديني باز هم مي‌تواند ابزاري در دست نويسندگان باشد؛ به‌ويژه قرآن كه خصيصه معناسازي و امكان تاويل معنا را در آيه آيه خود محفوظ نگه داشته است. محكم و متشابه بودن آيات، امكان تأويل در معنا را در قرآن محقق كرده است. نويسنده با استفاده از همين روش معناسازي مي‌تواند ساختار داستان را با معاني متعدد بپوشاند تا تاويل آن مختص «در زماني» نباشد.

فرهنگي با اشاره به نويسندگان ايراني گفت: هر چند برخي از نويسندگان ايراني تلاش كرده‌اند با تاثيرپذيري از قرآن، داستان‌هايي ديني خلق كنند، اما به دليل آشنانبودن با ظرايف ساختار و معنا در قرآن و ديگر متون مقدس در اين مسير موفق نشده‌اند.

او اين موفق نبودن را تنها مختص نويسندگان ايراني ندانست و افزود: اين موفق نبودن نه تنها در آثار ايراني، بلكه در آثار غربي هم ديده مي‌شود. بيشترين داستان‌هاي ديني را مي‌توان در «عهد عتيق» جست‌وجو كرد و يافت اما نويسندگان يهودي نيز در استفاده از متون ديني‌شان چندان موفق نشده‌اند.

نويسنده داستان بلند «خاطرات عاشقانه يك گدا» با انتقاد از برخورد ايدئولوژيكي نويسندگان با متون مقدس گفت: برخي پيش از اين‌كه بتوانند متون ديني را كالبدشكافي كنند و در اثر خود از ظرايف آن فايده ببرند به تمجيد و تحسين يا نقد محتوايي آن پرداخته و از تكنيك متون بازمانده‌اند.

فرهنگي اظهار كرد: البته كساني كه به صورت مستقيم دين را بن‌مايه‌ داستان خود قرار داده يا از شخصيت اسطوره‌اي ديني در اثر خود استفاده كرده‌اند، اثر خود را تاثيرگرفته از متون مقدس دانسته‌اند! اما دقت در آثار اين افراد نشان مي‌دهد كه متون ديني چندان تاثيري در آثار آنها نداشته است.

رمان «برادران كارامازوف» متاثر ازانجيل نيست

وي به رمان «برادران كارامازوف» اشاره كرد و ادامه داد: در رمان «برادران كارامازوف» نويسنده، انديشه ديني خود را از زبان يكي از برادران ـ كه شخصيتي مذهبي دارد ـ بيان مي‌كند و امروزه اكثر منتقدان، برادران كارامازوف را متاثر از انجيل تفسير مي‌كنند كه تفسيري غلط به نظر مي‌آيد. اينكه شخصيتي، باورهاي مذهبي داشته باشد و آنها را به گونه‌اي شعاري در اثر مطرح كند دليل بر تاثيرپذيري نويسنده از متون مقدس نيست. تاثيرپذيري از متون مقدس فراتر و عميق‌تر از اين حرف‌هاست. در نتيجه اگر نويسنده‌اي بخواهد در اثر خود به متون ديني استناد كند، اين استناد در حد يك موتيف يا رويكرد معنايي و زيباشناختي باقي مي‌ماند و فراتر نمي‌رود.

فرهنگي معتقد است: اگر نويسنده بخواهد هنر خود را با غالب از پيش تعيين‌شده در ظرفي ريخته و اثري خلق كند شكست خورده است.

او با اشاره به نويسندگان ايراني تصريح كرد: در ميان نويسندگان ايراني كساني هستند كه سعي كرده‌اند اثر خود را به كتابي ديني يا اثري تاثيرگرفته از متون ديني پيوند بزنند؛ اما مطالعه در اين آثار نشان مي‌دهد نويسنده از خلق اثري هنرمندانه و بكر عاجز مانده و تنها به معرفي شخصيت ديني يا روايتي ديني بسنده كرده و كاري دست چندم خلق كرده است.

اين نويسنده در پايان نتيجه سخنان خود را اين‌گونه تقسيم‌بندي كرد:1. نويسندگان با بهره‌گيري از ساختار قصه‌هاي قرآني و با كمك خلاقيت خويش، به خلق آثاري اهتمام ورزند كه در وادي هنر حرف نويي داشته باشد.

2. نويسندگان با استفاده از معاني قرآني داستان‌هاي خود را خلق كنند و از مستقيم‌گويي بپرهيزند.
شنبه 11 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 216]