واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
خرما؛ ميوه اي پرانرژي مقدمه خرما ، ميوه كوچك و بيضي شكل درختي است كه در فارسي به آن «خرما بن» و «درخت خرما» ، به عربي «نخل» و به انگليسي «Date-Palm» مي گويند. اين ميوه را در كتاب هاي طب سنتي ، «تَمْرْ» ناميده اند . از خانواده Palmaceae است و نام علمي آن dactyliferalphoenix مي باشد . گياهان كاشتني اندكي مانند درخت خرما يافت مي شود كه با زندگي آدمي نيز پيوستگي دارند. اين ، مبالغه نيست كه بگوييم اگر درخت خرما نبود ، گسترش و پراكندگي آدمي به مناطق گرم و بي آب و علف جهان قديم ، بسيار محدودتر مي شد. حرما ، نه تنها غذايي پرانرژي است ، بلكه به راحتي نگهداري مي شود و انبار كردن و حمل و نقلش در مسافت هاي طولاني در صحرا آسان است و با ايجاد سايه و ايستادگي در برابر تندبادهاي صحرا ، پناهگاه مناسبي براي اتراق صحرا نشينان به وجود مي آورد. علاوه بر اين از نخل ، محصولات متفاوت ديگري جهت استفاده در توليدات كشاورزي و تغذيه دام هاي اهلي به دست مي آيد؛ به طوري كه هر يك از قسمت هاي آن ، كارآيي مفيدي دارد. زمان واقعي پيدايش خرما نامشخص است ؛ اما مدارك موجود درباره كاشت درخت خرما ، به كشت اين گياه تا 4000 سال قبل از ميلاد مسيح (ع) در محلي كه هم اكنون در جنوب عراق واقع است ، اشاره دارد ، اما منابعي در مورد نخل ، از مصر باستان كشف شده است و نظر عمومي اين است كه ابتدايي ترين زمان كاشت آن ، مصادف با قديمي ترين تمدن ها بوده از شمال شرقي آفريقا تا شمال غربي جلگه دجله و فرات ادامه يافته است. مشخصات درخت خرما ـ كه ارتفاع آن به 10 تا 20 متر مي رسد ـ داراي تنه اي است استوانه اي صاف و بدون شاخه كه آٍار برگ هاي كهنه درخت و بر روي آن به صورت برجستگي هايي باقي مي م اند. د رخت خرما ، درختي است دو پايه ؛ عده اي از درخت ها نر و عده اي ماده هستند. اگر درخت از كشت دانه حاصل شده باشد ، گل هاي ان پس از ده سالگي ظاهر مي شودو درخت ، شروع به گل دادن مي كند. ولي اگر درخت پاجوش حاصل شده باشد ـ كه معمول همين است ـ پس از 4 تا 5 سال شروع به گل دادن مي كند. گل ها در آغاز پيدايش در يك محفظه قهوه اي رنگ بافت گياهي قرار دارند و پس از اين كه گل هاي ماده با گرده برگرفته از گل هاي درخت نر گرده افشاني شد ، ميوه ها به تدريج ظاهر مي شوند. از مرحله گل بودن تا خرما شدن ، هفت مرحله نامگذاري شده است كه هر مرحله از آن ، خواص درماني نسبتا متفاوتي دارند ، ولي به علت دسترسي نداشتن همگان به آنها و پرهيز از طولاني شدن كلام ، فقط به ذكر خواص درماني مرحله هفتم يعني خرماي كاملا رسيده پرداخته مي شود. ميوه رسيده خرما بسته به نوع آن ، به رنگ هاي قهوه اي روشن ، قهوه اي و قهوه اي تيره مايل به سياه مي باشد و داراي گوشتي شيرين و يك هسته بلند به طول 1 تا 3 سانتي متر و قطر 2 تا 5 ميلي متر است كه به صورت خوشه هاي بزرگ ظاهر مي شود. خرما ، بومي مناطق گرمسير آفريقا و عربستان است و در ساير مناطق گرم جهان نيز كاشته مي شود . در ايران ، كشت خرما در تمام مناطق گرمسير از جمله خوزستان ، كرمان ، فارس ، بلوچستان و نواحي مركزي ، صورت مي گيرد. خرماي تازه ، بسته به درصد رطوبش به صورت نرم ، نيمه خشك و خشك دسته بندي مي شود. امروزه ، خاورميانه تأمين كننده سه چهارم خرماي جهان مي باشد. تركيبات شيميايي در مراحل رشد و نمو ، دامنه رطوبت ميوه خرما ، از 85 تا ، 5 تا 10 درصد مي باشد . رطوبت خرما در مرحله اي كه به علت افزايش غلظت قند و كاهش آب به خودي خود از فساد آن جلوگيري مي كند، به 24 درصد مي رسد . بيشتر خرماهاي تجارتي ، داراي مقدار رطوبتي برابر 20 درصد هستند . در ساختمان ميوه خرما ، قندها جزء تركيبات غالب آن مي باشند ؛ به طوري كه در كشورهاي قديمي توليد كننده خرما ، از آن بيشتر به عنوان منبع قندي استفاده مي شده است . براي درست كردن چاي ، آب را با خرما مي جوشانند. چادر نشين ها ، شير را با خرما مي جوشانند يا خرما را براي تأمين انرژي مورد نياز بدن خود مصرف مي كنند . يك كيلو گرم خرما با رطوبت 20 درصد ، 3000 كيلوكالري انرژي توليد مي كند كه بيشترين مقدار انرژي از قندهاي آن به دست مي آيد . قندهاي خرما ، تركيبي از ساكاروز ، گلوكز و فروكتوز است كه دو قند فروكتوز و گلوكز ، پس از تغيير شكل ، به ساكاروز تبديل مي شوند. ميزان پروتئين و چربي موجود در گوشت خرما ، بسيار ناچيز است . چربي خرما بيشتر در قسمت پوست آن متمركز مي باشد و اهميت آن در نگهداري و محافظت از ميوه ، از لحاظ فيزيولوژيكي بيشتر از ارزش تغذيه اي آن است . در خرما ، بين 1 تا 3 درصد پروتئين يافت مي شود ، اما به دليل كم بودن اسيدهاي آمينه موجود در آن نمي توان از خرما به عنوان منبع تغذيه اي پروتئين استفاده كرد. در خرماهاي رسيده تجاري ، بين 2 تا 6 درصد از گوشت خرما را الياف خام (فيبر) تشكيل مي دهد . با وجود داشتن انواع ويتامين هاي A ، B6 ،B3 و فولات و همچنين مقدار چشمگيري پتاسيم ، بيشترين اهميت تغذيه اي خرما ، نقش آن در تأمين فيبر غذايي است . خواص و كاربردهاي خرما درباره خواص خرما ف همين بس كه يك كيلوگرم خرما با رطوبت 20 درصد ، 3000 كيلوكالري انرژي توليد مي كند كه بيشترين مقدار انرژي از قندهاي آن به دست مي آيد . روزي ظرفي از خرما را خدمت حضرت امام صادق (ع) گذاشتند . آن حضرت فرمود «همان در آن ، شفاي دردهاست» . طبق نظر حكماي طب سنتي ، جوشانده 50 گرم خرما در 1 ليتر آب ، شربت بسياري مؤثري براي رفع خشونت و نرم كردن سينه است . افزون بر آن، خرما براي درمان فلج ، پاركينسون ، تقويت كليه ، نرم كردن مفاصل و رفع كمردرد، مفيد مي باشد. در كشور هندوستان از شيرابه درخت خرما ، براي درمان اسهال و معالجه بيماري هاي مجاري تناسلي و ادراري استفاده مي شود. و از ميوه خرماي بدون هسته ، براي نرم كردن سينه و به عنوان مليت و همچنين در بهبود آسم و ناراحتي هاي سينه و رفع سرفه ، بهره مي برند. فوايد ديگر خرما ، شامل كمك به خونساري (به دليل داشتن فولات) و درمان سنگ مثانه مي باشد. افرادي كه تمايل به مصرف ملين غذايي جهت كمك به انجام فعاليت هاي دستگاه گوارش به طور طبيعي دارند ، مي توانند چند دانه خرما را در هنگام شب در مقداري آب بگذارند و صبح اول وقت ، آن را همراه با آبش ميل نمايند . اين شربت براي افراد مبتلا به روماتيسم هم مفيد است . مواد مغذي كليدي در يكصد گرم خرما انرژي : 300 كيلوكالري پروتئين : 2/2 گرم چربي :0/5 گرم كربوهيدرات :72 گرم منيزيم: 36 ميلي گرم كلسيم :59 ميلي گرم فسفر :63 ميلي گرم آهن :3 ميلي گرم سديم : 1 ميلي گرم پتاسيم : 648 ميلي گرم ويتامين A : 50 واحد بين المللي ويتامين B1 : 0/09 ميلي گرم ويتامين B2 : 0/1 ميلي گرم ويتامين B3 : 2/2 ميلي گرم فيبر غذايي : 3 گرم خرما و سرطان خرما ، به دليل داشتن مقدار زيادي منيزيم در پيشگيري از سرطان نقش دارد . تحقيقات نشان مي دهد كه ميزان ابتلا به انواعي از سرطان در افراد ساكن نواحي خرماخيز جهان ، كمتر مي باشد. مصارف خانگي خرما منابع قديمي و جديد ، اشاراتي به مصرف خرما و تركيبات غذايي و آماده سازي غذا دارند . صفات خرما از نظر دارا بودن قند و داشتن كمي پروتئين و چربي ، بيانگر ضرورت افزودن تركيبات متفاوتي به آن براي از ميان بردن كمبودهاي غذايي آن است و شايد اين كار ، با رقيق كردن شيريني طبيعي خرما و گاه افزودن اسيد ـ كه خرما فاقد آن است ـ صورت بگيرد. خرماي تازه را ، مي توان با شير و فرآورده هاي آن مانند ماست ، كره ، پنير و كشك ، مخلوط كرد. خرما را همچنين در شير تازه مي پزند و يا كاملا با شير خشك مخلوط مي كنند. تركيبي از خرما ، كره و عسل ـ كه به آن «خبيس » مي گويند ـ از زمان پيامبر اسلام (ص) مصرف مي شده است. در مورد تركيب خرما با پروتئين ، مي توان به تركيب خرما و ماهي اشاره كرد كه از زمان هاي دور به عنوان غذاي ثابتي در منطقه خليج فارس استفاده مي شده است . خرماي چرخ شده مخلوط با روغن كنجد ، غذايي شناخته شده مي باشد و تقريبا موثرترين و مفيد ترين غذاي افرادي است كه در طي شب هاي سرد ، صحرا را در مي نوردند. مثالي از مصرف ميوه و سبزي ، تركيب خرما يا خيار يا هندوانه است كه با اين كار ، از شيريني خرما كاسته مي شود و طعم خيار و هندوانه را افزايش مي دهد . در اين اواخر ، به تركيبات سالادهاي ميوه ، خرما ، مركبات ، سيب ، گلابي و... نيز اضافه مي شود. تركيبات خرما و نشاسته را ، در جاهاي مختلف مي توان مشاهده كرد و به طورعادي انها را با پختن و سرخ كردن ، با هم درست مي كنند. مثال هاي ديگر ، شامل پختن خرما در شير تازه با پياز و آرد يا پختن خرما و برنج در شير است كه براي مصرف مادران شيرده به كار مي رود. خرما را در فرني ، شيريني ها و كلوچه هاي خانگي نيز به كار مي برند. يك شكل از آن ، سرخ كردن خرماي چرخكرده با آرد وش ير و به شكل كيك در آوردن آنهاست . شيريني ديگر خرما ـ كه در ايام عيد در مكه مصرف مي شودـ Debiaza است كه با تغليظ شيره خرما و مخلوط كردن آن با ليموي خشك و نعناع ، تا مرحله ژله شدن آنها پيش مي رود . خرما و آجيل هاي گردو ، پسته و بادام و همچنين بذر كنجد ، تركيب مناسبي است كه براي مصارف خانگي تهيه مي شود. آجيل ها ـ همان گونه كه در مثال هاي پايين عنوان شده است ـنقش مهمي در مرباهاي خانگي دارند: پوست خرماهاي سفت رابا چاقو جدا كنيد و آنها را در ظرفي بريزيد و با آب بجوشانيد تا نرم شوند. هسته آن را خارج كنيد و مغز بادام يا پسته به جاي آن قرار دهيد و خرما را همراه با آبليمو بجوشانيد تا شهدش غليظ شود. حالا آنها را درون شيشه يا ظروف لعابدار نگهداري كنيد. يك روش ديگر ، افزودن بذر كنجد و پودر زنجفيل ، علاوه بر گردو ، قبل از فشرده كردن و نگهداري مخلوط در شهد خرما در داخل شيشه است . مرباي خرماي تهيه شده در خانه نيز متداول است . مثال زير ، بيانگر اين موضوع مي باشد . خرماهاي نيمه خشك را در آب بپزيد تا نرم شوند.پوست و هسته آنها را جدا كنيد و يك قطعه سير داخل آنها قرار دهيد . نصف فنجان شكر به يك فنجان خرما بيفزاييد و آبليمو را نيز اضافه كنيد و آب اوليه را ـ كه براي جوشاندن خرما به كار برده بوديدـ به آن بيفزاييد. حالا روي شعله كم ، آن را بجوشانيد تا غليظ شود. به جاي قطعه سير و آبليمو ، مي توانيد از گردو استفاده كنيد تا نوع ديگري از مربا را به دست آوريد. منبع:دنياي تغذيه ،شماره ي 92 /ج
#پزشکی#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 774]