محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829694398
احوال و آثار ميرزا عبدالباقي طبيب اصفهاني (شاعر قرن دوازده اصفهان) (3)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
احوال و آثار ميرزا عبدالباقي طبيب اصفهاني (شاعر قرن دوازده اصفهان) (3) نويسنده:عبدالغفار کمال اف* در ميان اشعار طبيب، غزل هاي عرفاني هم به چشم مي رسد که بسيار دلنشينند و به عقيده دانشمند ايراني مجتبي فراهاني:«... مي توان گفت که (طبيب) با اين شيوه، تحولي در شعر پديد آورده است.» دارد به سحر دعا اثر ها دست من و دامن سحرها از باخبران نشد سراغي جُستيم خبر ز بي خبرها... هرچند، طبيب، تلخکامي ريزد ني خامه ات شکرها از باده عشرت، تو و رخسار چو ماهي وزشرم محبت من و دزديده نگاهي... گر عشق تو بگداخت تنم را عجبي نيست با شعله آتش چه کند مشتِ گياهي؟ به ساقي گفت در مي خانه، مستي به دستي، ساغر و مينا به دستي... بشارت باد خاصان حرم را که عزم توبه دارد بت پرستي و فراگيري شعرش تا جايي است که مصرع هايي از طبيب به خاطر شيوايي و پرمحتوايي، به صورت ضرب المثل درآمده است: ندهي گوش خود به فريادم يا به گوشت نمي رسد دادم طبيب، شخصيّت ديني قويي دارد که تأثير اين انگيزه در اشعارش به خوبي مشاهده مي شود: چو آيد پاي رحمت در ميانه چه حشري، چه حسابي، چه کتابي؟ يعني هر کسي که رحمت الهي شامل حالش شود، رستگار مي گردد و حشر (قيامت) و حساب کتاب برايش آسان است. طبيب هم چنين به عنوان يک واعظ و نصيحت گر دلسوز از غفلت مسلمانان شکايت و آنان را به خود شناسي و بيداري دعوت مي کند: چند در خوابي اي مبارک پي چند در خوابي اي مبارک فال منبرت چند بي خطاب و خطيب مسجدت چند بي اذان بلال؟؟؟ طبيب اصفهاني بيشتر با طبابت شهرت داشت و به عنوان طبيبي حاذق و درد آشنا شناخته شده بود، اين ويژگي در اشعار وي هم ديده مي شود و طبيب از گياهان و اصطلاحات و معاني طبي در شعر استفاده مي کند: مفرّحي که پي خستگان کنم ترکيب برون برد زمزاج نسيم، بيماري هر چه ميکاهد زتن بر روح افزايد، طبيب در جهان نيستي نشو و نماي ديگر است گفتيم غزل هاي طبيب همگي شيوا و دلنشينند. اما در اين ميان، غزلي با مطلع: «غمش در نهان خانه دل نشيند به نازي که ليلي به محمل نشيند» واقعاً حکايتي ديگر دارد. اين غزل چنان زيبا و لطيف سروده شده است که اگر بارها و بارها تکراراً بخواني، باز هم تازگي دارد، اين است که تا امروز آن غزل توسط چندين آواز خوان تاجيک، ايراني و افغاني، با ذوق و سليقه هاي مختلف به آهنگ بسته شده است. نکته ديگر در باره ي غزل ياد شده، اين است که هر جايي که در تذکره ها اسمي از طبيب برده مي شود، حتماً اين غزل به عنوان بهترين غزل او به دنبال اسمش جاي داده مي شود. حتي آن دسته از تذکره نويساني که درباره طبيب اصفهاني خيلي مختصر نوشته اند، سعي کرده اند اين غزل را قسماً و يا کاملاً بيارند، تا بدين طريق قدرت شاعري طبيب را نشان بدهند. دانشمند معروف ايراني، استاد کيوان سميعي که رساله ارزشمندي درباره طبيب اصفهاني نوشته است، اين غزل را عامل اصلي روي آوردنش به طبيب اصفهاني مي داند. محقّق ديگر آثار طبيب، مجتبي فراهاني هم اين غزل را «غزل فاخر» و «اوج غزل در شعر فارسي» دانسته، بر اين عقيده است که «اگر طبيب فقط همين يک غزل را سروده بود جزو شعراي بزرگ پارسي گو محسوب مي شد و يادآور سعدي و حافظ بود.» و اينک آن غزل: غمش در نهانخانه دل نشيند به نازي که ليلي به محمل نشيند به دنبال محمل چنان زار گريم که از گريه ام، ناقه در گِل نشيند خِلد گر به پا خاري، آسان برارم چه سازم به خاري که در دل نشيند؟ پي ناقه اش رفتم آهسته، ترسم غباري به دامانِ محمل نشيند مرنجان دلم را که اين مرغ وحشي زبامي که برخاست، مشکل نشيند عجب نيست خندد اگر گل به سروي که در اين چمن پاي در گِل نشيند بنازم به بزم محبّت که آن جا گدايي به شاهي مقابل نشيند طبيب از طلب در دو گيتي مياسا کسي چون ميان دو منزل نشيند؟ رباعيات طبيب نيز چون ساير اشعارش تازه و رنگين اند و معناي باريکي دارند. روزي که فلک از تو بريدست مرا کس با لب پرخنده نديدست مرا چندان غم هجران تو در دل دارم من دانم و آن که آفريدست مرا به صورت کلي، ويژگي هاي شعر طبيب اصفهاني را مي توان چنين بر شمرد: -انس و الفت زياد با غم، -آهنگين و روان بودن، -روح ديني داشتن -بيان حال شاعر، -شرح وقايع، -استفاده از ضرب المثل هاي رايج در ميان مردم، -پند آموز بودن، -استفاده فراوان از صنعت تلميح، -موجز بياني، -داراي کلمات سالم و فهما (دور از کنايه و استعاره) طبيب اصفهاني شاعر دو زبانه بوده و شعر را به فارسي و عربي مي سروده است. محققان، اشعار عربي او را نيز بهاي بلند داده بسيار فصيح و در حد اعجاز دانسته اند. انت غيث الندي الدي الاحسان انت بحر السخا لدي الافضال ليس في بحر جودک الميزان ليس في قدر بذلک المکيال آخر سخن 1.شايد در اين نوشته، تمامي جزئيات زندگي طبيب اصفهاني آن چنان که شايسته است، مورد بررسي قرار نگرفته باشد که دليل آن، گم نامي طبيب و کم بودن منابع است، ولي اين اقدام تلاشي است در جهت معرفي يکي ديگر از چندين شاعر و نويسنده قرن دوازدهم هجري قمري در ايران که براي تاجيکان ناشناخته مانده اند. ضمن اين که اين شاعر ممتاز، براي خود ايراني ها هم، چندان شناخته شده نيست. 2.هرقدر که اشعار طبيب را مطالعه کنيم به همان اندازه تعجب و تأسفمان زيادتر مي شود که چرا چنين شاعر توانايي، امروز ها در دنياي پارسي گويان گم نام مانده و در باره اش کمتر مطالعه انجام شده است تذکره نويسان هر کدام فقط در حدود چهار- پنج سطر از يکديگر درباره او اقتباس کرده اند و بس. در حالي که جا داشت، اين شاعر زبردست خيلي بيشتر از اين ها مورد توجه و اشعارش مورد آموزش قرار مي گرفت. اما بايد دانست که گم نامي طبيب هرگز نشانه بي نامي و يا سستي اشعارش نيست. طبيب شخص گوشه گير و بي ميل به نام و شهرت بود. وي دوست نمي داشت که در اطراف نامش سروصداي زيادي به پا شود. کنار رفتن از دربار و اندکي بعد، استعفا از سمت کلانتري اصفهان، روشن ترين دليل گفته هاي بالا است. ايرژي بچکا، مستشرق معروف چک، هنگامي که از گم نامي سيداي نصفي در منابع ادبي سخن مي گويد، علت اصلي اين گم نامي را حمايت او از ستمديدگان و مخالفت با رژيم حاکم مي داند زيرا، به عقيده بچکا، اکثر تذکره نويسان و گردآورندگان، وابسته به دربار بودند. اين تحليل درباره طبيب اصفهاني هم، دقيقاً مصداق دارد. طبيب در داخل دربار بود، ولي هيچ مديحه اي در وصف شاهان ودرباريان نسرود، برعکس، وي در حمايت از مردم عادي، حکّام را به بي توجهي به وضع مردم، متهم و محکوم مي کرد که در اين باره مي توان مثال هاي زيادي از زندگاني و اشعارش پيدا نمود. طبيعي است که چنين فردي نمي تواند معروف و مشهور دربار و مورد توجه تذکره نويسان(که اغلب درباريانند) قرار بگيرد. به نظر مي رسد اين نکته را طبيب به خوبي درک کرده و خود اقدام به تدوين ديوان اشعارش نمود و اگر اين کار را نمي کرد، شايد ديوانش هم اينک در دست ما نبود. 3. يکي ديگر از علت هاي گم نامي طبيب را مي توان در شغل اصلي وي(طبيبي) جستجو کرد که شاعريش را تحت الشعاع قرار داده بود. آن زمان طبيب خاص شاه بودن، جايگاه محترمي محسوب مي شد و طبيب ما علاوه بر آن حکيم باشي و کلانتر بود که اين شغل ها معمولاً بيشتر از شاعري ورد زبان ها مي شد و شاعري را کم رنگ مي کرد. 4.علت ديگر گم نامي طبيب به عنوان يک شاعر، جوان مرگي او است. با آن استعداد سرشاري که از طبيب ديديم اگر در سن 44 سالگي فرشته مرگ به سراغش نمي آمد، قطعاً اشعار بيشتر و پسنديده تري مي سرود که چه بسا در رديف نام آورترين شعراي قرن دوازده ايران قرار مي گرفت. اما همين 44 سال هم کافي بود تا طبيب شعر خود را در زمره اشعار بهترين پارسي جاي دهد و اگر چه نامش مشهور نيست، اما شعرش به حق مشهور و دلپسند است که از او به يادگار مانده است. چنان که خود مي گويد: طبيب خسته وقتش خوش کز او ماند ز حرف عشق هر سو داستاني 5. تعداد ابيات طبيب را علي اکبر دهخدا 2-3 هزار بيت تخمين زده است. از آنجا که ميان 2000 و 3000، تفاوت هزار بيت است، مشکل است که رقمي را تخميناً براي ابيات طبيب در نظر بگيريم. اما آن چه مشخص است اين است که وي تا آخر عمر 12 قصيده، 2 مثنوي، 164 غزل(همه عزل ها تخلص دارند)، 29 رباعي، 11 دوبيتي، 2 قطعه و 17 بيت فرد سروده است و بنا به ادعاي مجتبي برزآبادي فراهاني، همه اشعارش تا زمان ما رسيده اند. 6. ديوان طبيب اصفهاني تا امروز سه بار به کوشش حسين مظلوم کيفر در سال 1347 هـ.ش اسماعيل شاهرودي بيدار در سال 1375 هـ.ش. (انتشارات جواهري) و مجبتي برزآبادي فراهاني در سال 1376 هـ.ش. (انتشارات سنايي) روي چاپ را ديده است. اما مهم ترين پژوهشي که درباره طبيب انجام گرفته رساله ايست در شرح حال و زمان طبيب که به قلم دانشمند معروف ايراني کيوان سميعي در سال 1347 (هم زمان با چاپ اولين ديوان طبيب به دست حسين مظلوم کيفر) نگاشته شده است. آقايان کيفر، شاهرودي و فراهاني هر کدام به هنگام چاپ ديوان طبيب پيش گفتار مختصري به آن نوشته اند که مستند آن ها نيز همان رساله کيوان سميعي است. پس مي توان گفت که بعد از کيوان سميعي در سال 1347 ديگر رساله تحقيقي اي در احوال و آثار اصفهاني روي چاپ نيامده است. 7. و نهايت اين که شخصيت خود طبيب، شخصيتي بسيسار پسنديده است. در تمام مراحل زندگيش روح بلند انساني، غناي نفس، عدم وابستگي به کسي، مقاومت در برابر ظالمان، هم نشيني با فاضلان و هم دردي با مستمندان را مشاهده مي کنيم، خصوصيت هاي فردي و اخلاقي طبيب اصفهاني، واقعاً ستودني و مايه عبرت اند به طوري که: الف) او سال ها همنشين شاهان و فرمانروايان(نادر شاه افشار و کريم خان زند) بود، اما حتي يک شعر در مدح آنها نگفت. ب)طبيب، اشراف زاده بود و در دربار مي زيست (زيرا پدرانش هم حکيم باشي هاي سلاطين صفوي بودند)، اما از ياد رعيت غافل نماند و درد آن ها را از نزديک لمس کرد که اين ويژگي در شعرهايش به خوبي آشکار است. پ) وي علاقه اي به فخر فروشي و دربارنشيني نداشت و در مجالس و محافل دربار(به هنگام جشنها) که جاي خود نمايي و کسب شهرت بود، خيلي کم ظاهر مي شد و اگر حکيم باشي شغل ميراثي او نمي بود، شايد هرگز گذري به دربار نمي کرد. ت)طبيب، ثابت کرد که انسان مي تواند، با وجود شغل هاي وقت گير سياسي و درباري، شعر هم بگويد و چه اشعار زيبايي؟ ث)او جاه و مقام را فداي عرفان و ادب کرده و در ايامي که پدر با پسر و برادر براي کسب قدرت، ستيز مي کردند منصب مهم کلانتري اصفهان را به برادرش، عبدالوهاب، واگذر نموده، خود تا آخر عمر گوشه نشيني اختيار کرد و تنها شاعران عارفان از صاحب دلان هميشگي او بودند. ج)ميرزا عبدالباقي طبيب اصفهاني – طبيب، حکيم باشي، شاعر، عارف، روحاني و مهم تر از همه ي اين ها يک انسان کامل بود. بزم جنت منزل آن زبده سادات باد پی نوشت ها : * دانشگاه تاجيکستان منابع و مآخذ: 1-بيچکا، ايرژي، ادبيات فارسي در تاجيکستان، مترجمان محمود عباديان وسعيد ابانژاد، صفحه21. 2-کدکني، محمد رضا شفيعي، شاعر آيينه ها، بررسي سبک هندي و شعر بيدل، چاپ دوم، مؤسسه انتشارات آگاه تهران 1368- هـ.ش، صفحه 94. 3-ديوان طبيب اصفهاني، به انضمام رساله اي در شرح حال و زمان شاعر به قلم کيوان سميعي، با تصحيح و مقدمه مجتبي برزآبادي فراهاني، انتشارات سنايي، تهران، 1376 هـ.ش. صفحه 240. 4-دهخدا، علي اکبر، لغتنامه دهخدا، جلد نهم، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ اول از دوره ي جديد. زير نظر محمد معين و سيد جعفر شهيدي، تهران 1375، هـ.ش . صفحه 5 1356. 5-هدايت، رضا قلي خان؛ مجمع الفصحاء، جلد پنجم، به کوشش مظاهر مصفا، گيلان 1340 هـ.ش. صفحه 719. 6.خاتمي، احمد؛ پژوهشي در نثر و نظم دوره بازگشت ادبي، انتشارات مؤسسه فرهنگي و انتشارات پايا، تهران 1374- هـ.ش. صفحه 198. 7-حقيقت، عبدالرفيع(رفيع) شاعران بزرگ ايران، از رودکي تا بهار، انتشارات کومش، تهران 1381- هـش. صفحه 439. 8-ديوان طبيب اصفهاني، به انضمام رساله اي در شرح حال وزمان شاعر به قلم کيوان سميعي، با تصحيح و مقدمه مجتبي برزآبادي فراهاني، انتشارات سنايي، تهران – 1376 هـش. صفحه 198. 9-همان. صفحه 240. 10.همان. صفحه 235. 11.همان. صفحه 14. 12.همان، صفحه 15. 13.بيچکا، ايرژي، ادبيات فارسي در تاجيکستان، مترجمان محمود عباديان و سعيد آبانژاد، صفحه 38. 14.دهخدا، علي اکبر، لغتنامه دهخدا، جلد نهم، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه،چاپ اول از دوره جديد، زير نظر محمد معين و سعيد جعفرشهيدي، تهران- 1375 هـ . ش. صفحه 13565. 15. ديوان طبيب اصفهاني، به انضمام رساله اي در شرح حال و زمان شاعر به قلم کيوان سميعي، با تصحيح و مقدمه مجتبي برزآبادي فراهاني، انتشارات سنايي، تهران – 1376 هـ. ش. صفحه 12. منبع:پايگاه نور- ش18
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 659]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها