واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
تربیت و جامعه(4) نقش تاریخی دین در تربیت انسان ها در تاریخ اعصار قدیم هندوستان (دوره ودیك و آیین بودایی) مذهب اساس تربیت بوده است. در خلال این دوران ها مطالعه و تدریس كتاب های مذهبی به عنوان هدف اصلی محسوب می شده، مؤسسّات آموزشی همان مؤسّسات مذهبی بودند و رابطه بسیار قوی بین مذهب و تربیت برقرار بوده است. در كشورهای اروپایی نیز در این دوره (قرون وسطی) تربیت به میزان قابل ملاحظه ای تحت تأثیر و نفوذ مذهب قرار داشت، كودكان در این كشورها در صومعه ها و كلیساها آموزش می دیدند.۴۰ با ورود اسلام در سرزمین حجاز، دین منشأ تحولات بسیاری در تربیت شد، اسلام مسلمانان را به فراگیری علوم تشویق نمود و مكارم اخلاقی را گسترش داد. امروزه نیز بشر در زمینه حیات فردی و اجتماعی خود (شیوه زندگی، تنظیم روابط خانوادگی و...) به آموزه های دینی نیاز دارد. چالش های تربیت دینی ۱. مؤسسات مذهبی باید به تمامی جنبه های تربیتی شخصیت انسان توجه كنند; چرا كه تربیت یك بعدی تعارضات و مشكلات بسیاری را به دنبال دارد. مثلاً، برخی مؤسسات دینی تنها برای احساسات مذهبی برنامه ریزی كرده و به جنبه های رشد عقلانی كم تر واكنش نشان می دهند. ۲. تربیت دینی می بایست به مشاركت بیش تر مردم در اجتماع منجر گردد; از این رو، گاهی برخورد متصدیان تربیت دینی (در اثر كم توجهی به پیامدهای برنامه های خود) موجب گوشه نشینی متربیان می شود. ۳. در تربیت دینی می بایست به نحوه ارتباط میان دین و دنیا توجه كرد، به گونه ای كه تضادّی میان آن دو تصوّر نگردد، بلكه تلاش برای دنیا نیز با رعایت اهداف الهی امری دینی تلّقی شود. ۴. معمولاً مؤسسات دینی كم تر به رشد جسمی كودكان توجّه دارند، حال آن كه اختلال در رشد جسمی مانع رشد امور معنوی می گردد. ۵. با توجه به زمینه های دین گریزی در عصر حاضر، لازم است مربّیان تربیت دینی، آموزه های دینی را با سهولت و آسان گیری بیان كنند و از هرگونه سخت گیری و ایجاد بدبینی اجتناب نمایند. ۶. دین مجموعه ای از عقاید و اعمال و اخلاقیات است; چنانچه تربیت دینی به برخی از ابعاد دین خلاصه گردد، مشكلاتی را به همراه خواهد داشت. ۷. در تربیت دینی باید از هر گونه افراط و تفریط خودداری شود و «اصل تعادل و اعتدال» همواره مدّنظر باشد. تا اینجا چهار نهاد مهم اجتماعی همراه با ارتباط خاص آن ها با نظام تعلیم و تربیت بیان گردید، ولی از آن جا كه محتوای نهادهای اجتماعی به واسطه فرهنگ مشخص می گردد، ضروری می نماید كه در پایان، بحث مختصری پیرامون فرهنگ و ارتباط آن با نهاد تربیت انجام گیرد. فرهنگ و تعلیم و تربیت هر جامعه ای دارای فرهنگ خاص خود است و هیچ گاه نمی توان جامعه ای را بی فرهنگ تلقی كرد، حتی در جوامع بدوی نیز فرهنگ وجود داشته است، این كه گاهی گفته می شود جامعه معینی بی فرهنگ است، از سر بی دقّتی و تعبیری غیرعلمی است. جامعه شناسان و مردم شناسان تعاریف متعددی برای فرهنگ برشمرده اند، به گونه ای كه استخراج تعریف واحدی از مجموع آن ها كار بسیار دشواری است، اما به طور كلی می توان فرهنگ را مجموعه ای از شیوه های زندگی، ارزش ها، هنجارها، تجارب، علوم و تكنولوژی و آداب و رسوم دانست كه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. در فرهنگ علوم اجتماعی برای فرهنگ شش دسته تعریف با گرایش های متفاوت (۱.تشریحی شمارشی ۲.تاریخی ۳. هنجاری ۴. روان شناختی ۵. ساختاری ۶. تكوینی) ذكر شده است.۴۱ كروبر و كلوكهون تركیبی از تعاریف را ارائه می دهند كه در بردارنده عناصری است كه به طور قطع مورد قبول اكثر دانشمندان علوم اجتماعی معاصر قرار گرفته است: «فرهنگ شامل الگوهایی است آشكار و ناآشكار از رفتار و برای رفتار كه به واسطه نمادها حاصل می شود و انتقال می یابد; نمادهایی كه دستاوردهای متمایز گروه های انسانی و از جمله تجسّم های آن ها را در كار ساخت ها تشكیل می دهند، هسته اصلی فرهنگ شامل عقاید سنتی (یعنی نشأت گرفته و انتخاب شده در سیر تاریخ) و به خصوص ارزش های وابسته به آن هاست، نظام های فرهنگ را می توان از سویی، فرآورده های عمل و از سوی دیگر، مشروط كننده عناصر عمل بعدی تلقی كرد.»۴۲ نسبیّت فرهنگی داوری درباره معنی و ارزش هر عنصر فرهنگی را باید در خصوص زمینه فرهنگی آن انجام داد. شاید یك عنصر فرهنگی كه برای ثبات یك جامعه زیان بار است برای ثبات جامعه دیگر ضروری و حیاتی باشد، ارزش هر رسم بسته به سهمی است كه در فرهنگ مربوط به خود دارد.۴۳ تأخّر و واپسماندگی فرهنگی هر فرهنگی از عناصر مادی و غیر مادی تشكیل شده است. معمولاً تغییر و دگرگونی در حیطه مادی فرهنگی سریع تر رُخ می دهد، در حالی كه ارزش ها، باورها و هنجارها دیرتر تغییر می یابد و مقاومت از خود نشان می دهد، در این صورت، تأخّر فرهنگی اتفاق می افتد. البته گاهی برخی ابعاد جامعه توسعه می یابد و ابعاد دیگر آن مورد غفلت قرار می گیرد، در این صورت نیز تأخّر فرهنگی رخ می دهد. فرهنگ پذیری گاه اتفاق می افتد كه یك عنصر فرهنگی از فرهنگ دیگر گرفته می شود، این جریان و فرایند فرهنگ پذیری نامیده می شود. در چنین وضعیتی فرهنگ هایی كه با یكدیگر تماس مستقیم دارند هر دو دچار دگرگونی می گردند. در عین حال، این دگرگونی ممكن است در یك فرهنگ بسیار عمیق تر از فرهنگ دیگر باشد.۴۴ رابطه فرهنگ و تعلیم و تربیت سی سینسكی رئیس گروه مطالعات اجتماعی و برنامه ریزی در مؤسسه فلسفه آكادمی علوم لهستان، طی مقاله ای تحت عنوان «هدف های آموزش و ارزش های فرهنگی» چنین می گوید: آموزش و پرورش در اصل دارای سه جنبه است: ۱. آماده سازی فرد برای كار; ۲. آماده سازی فرد برای ایفای نقش هموطن; ۳. پرورش استعدادهای فرد به عنوان یك انسان. هر یك از این سه هدف با پیوندهای خاصی به فرهنگ مربوط می شود.۴۵بر این اساس، می بایست سیاست های فرهنگی را به گونه ای تنظیم كرد تا فرد تربیت شده بتواند نقشی كه جامعه به عنوان شهروند از او انتظار دارد به خوبی ایفا نماید. فرهنگ و ارزش های آن در میزان و نوع شكوفایی استعدادهای آدمی نقش بسزایی دارد; فرهنگی كه بیش تر جنبه عقلانی را ترویج می كند، فرد را به سوی جنبه های فكری سوق خواهد داد و فرهنگی كه بیش تر اندیشه های مبارزاتی با استبداد و استعمار را ترویج می نماید، محصول آن تربیت مجاهدان دشمن ستیز خواهد بود. از سوی دیگر، فرهنگ در كیفیت ظهور و بروز شخصیت نیز مؤثر می باشد; معلومات مربوط به انگیزه و عوامل فرهنگی آن، معلومات مربوط به هیجان ها و شیوه های ابراز آن ها و معلومات مربوط به تفاوت های میان طبقات آموزش و پرورش را بهتر روشن می كند.۴۶ فرهنگ پاداش دهی در مدارس به گونه ای است كه معمولاً به حفظ مطالب اهمیّت داده می شود و كسی كه از محفوظات بیش تری برخوردار باشد حق ورود در رتبه های بالاتر را خواهد داشت، در صورتی كه قدرت فهم و درك عمق مطلب بیش از حفظ تأثیر دارد. از سوی دیگر، به دروس رسمی بیش تر اهمیت داده می شود تا به نظم و یادگیری روش زندگی و جامعه پذیری. یكی از نویسندگان معاصر می گوید: «آن اندازه ای كه برای نمره ریاضیات و دروس علمی دقت می شود برای نمره انضباط دانش آموزی دقت نمی شود.»۴۷ در آموزش و پرورش ما هنوز آموزش حرف اول و آخر را می زند و كار جدّی برای پرورش استعدادهای گوناگون و تهذیب اخلاقی فرزندان این مرز و بوم صورت نپذیرفته است!منبع: خبرگزاری فارسمعرفي سايت مرتبط با اين مقاله تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
#فرهنگ و هنر#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 501]