واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: پيش نياز بهشت!
حضرت امام جعفر صادق عليه السلام در ضمن سفارش بلندي به عبدالله بن جُندب ميفرمايد: «... وَ ما يَنبَغى لِاَحَدٍ اَن يَطمَعَ اَن يُنزَلَ بعملِ الفُجارِ مَنازِلَ الابرار. اَما اِنه لَو وَقعتِ الواقعةُ وَ قامَتِ القيامةُ وَ جَاءَتِ الطامَةُ وَ نَصبَ الجَبارُ المَوازينَ لِفَصلِ القَضاءِ وَ بَرزََ الخلائقَ لِيومِ الحِسابِ اَيقنَت عِندَ ذلك لِمَن تَكونُ الرَفعةُ وَ الكَرامَةُ وَ بمَن تَحلُ الحَسرَةُ وَ النَدامَةُ، فَاعْمَل اليَومَ فِى الدُنيا بما تَرجوا بهِ الفَوزَ فِي الا?خِرَةِ» 1 شايسته نيست بر آنکه رفتار و کردار بدان را دارد خيال بهشت و جايگاه نيکان را به سر پرورد. آنگاه که آن حادثه بزرگ واقع گشته و قيامت به پا شود، و حضرت جبار ترازوي عدل خويش را براي داوري برآويزد، و مردمان را براي روز حساب جمع آورَد، معلوم شود که بزرگي و کرامت از آنِ که و حسرت و پشيماني از براي که خواهد بود. پس امروز در اين دنيا، آن کن و چنان کن که اميد نيک بختي آخرت در آن است. نظام ارزشى اسلام، بر اين بينش مبتنى است كه انسان داراى مبدا و داراى مقصدى مىباشد. در اين مسير، انسان براى تعيين جهتحركتخود، نياز به راهنما دارد. اين راهنما، همان ارزشهايى هستند كه نظام ارزشى اسلام آن را فراروى مسلمانان قرار داده است. از اينرو، ما وقتى مىتوانيم نظام ارزشى و اخلاقى اسلام را تبيين كنيم كه از يك سو، به مبدا و از سوى ديگر به معاد توجه داشته باشيم. مبدا حركت انسان، از سوى خدا و مقصد نيز به سوى او خواهد بود: «انالله و انا اليه راجعون» (بقره: 156) بنابراين، براى تبيين عقلانى نظريه اخلاقى و ارزشى اسلام، توجه به دو اصل مبدا و معاد ضرورى است. پس از اينكه انسان از ديدگاه نظرى و معرفتى موفق به درك و پذيرش نظام ارزشى و اخلاقى اسلام شد، بايد به صورت عملى نيز به كسب فضايل و ارزشهاى اخلاقى همت گمارد. براى پيمودن راه در اين مسير نيز توجه به دو اصل مبدا و معاد كارساز است. مبادا تصور شود بدون طاعت خدا مىتوان به نعمتهاى ابدى دستيافتحضرت امام صادق عليه السلام در آن فرمايش بلند پس از بيان نعمتهاى خدا، كه شامل نعمتهاى پيش از تولد انسان، دوران حيات وى و عالم پس از مرگ مىشود، به اين مطلب اشاره مىفرمايند كه اگر براى برخوردارى از نعمتهاى پيش از آفرينش و نيز نعمتهايى كه براى ادامه حيات و تكامل انسان لازم است، شرطى گذاشته نشده است، اما رسيدن به نعمتهاى ابدى مشروط به انتخاب صحيح مسير و اطاعت بىچون و چراى خداوند از سوى انسان است. وقتى انسان به نعمتهايى كه خداوند در اختيارش قرار داده استخوب بينديشيد، در مقام خضوع و اطاعت او برمىآيد؛ يعنى توجه به مبدا آفرينش، انگيزهاى براى انسان خواهد بود كه ارزشهاى اخلاقى و معنوى را در خود عينيت و تحقق بخشد. عامل ديگرى كه موجب انگيزه انسان براى انجام دستورات الهى و تكاليف دينى مىشود، توجه به معاد و زندگى پس از مرگ است; يعنى اگر در اين دنيا انسان خدا را اطاعت كند، در آن دنيا به نعمتهاى ابدى دستخواهد يافت. هم نظام ارزشى و اخلاقى اسلام مبتنى بر دو اصل مبدا و معاد اسـت و هـم ايجـاد انگيـزه براى پيـمـودن راه كمـال و تـحـقـق بـخشـيـدن بـه ارزشهـاى مـتـعـالـى، در گـرو تـوجـه بـه ايـن دو اصـل مـهـم مـىباشدحضرت امام صادق عليه السلام با اشاره به نعمتهايى كه خداوند در اختيار بندگان خود قرار داده است، از يك سو، توجه انسانها را به مبدا آفرينش جلب مىكنند و از سوى ديگر، آنان را متوجه حيات ابدى و عالم معاد مىنمايند. آفت و آسيبى كه ممكن است در اينجا دامنگير انسان شود اين است كه فكر مىكند همانطور كه نعمتهاى دنيايى - چه پيش از آفرينش و چه در دوران حيات - را به آسانى به دست آورده است، مىتواند بدون تلاش و زحمت نعمتهاى ابدى را هم تصاحب كند. چنين پندارى وسوسه شيطان است كه انسان را از فعاليت و تلاش بازمىدارد. از اينرو، حضرت هشدار مىدهند كه مبادا تصور كنيد بدون اطاعت خدا مىتوان به نعمتهاى ابدى دستيافت. رسيدن به نعمتهاى ابدى، كه قابل وصف نيستند، از هر راهى امكانپذير نيست، بلكه بايد راه درستى را كه خداوند در قالب دستورات خود، براى ما معين و مقرر فرموده است انتخاب نماييم تا به سرمنزل مقصود برسيم. سزاوار نيست كسى با انجام رفتارى كه مخصوص اهل فسق و فجور است، انتظار داشته باشد به مقاماتى كه اولياى خدا از آن برخوردارند، برسد: «وما ينبغى لاحد ان يطمع ان ينزل بعمل الفجار منازل الابرار" پـس از اينكه انسـان از ديـدگاه نـظرى و معـرفـتى موفق به درك و پـذيـرش نـظام ارزشى و اخلاقى اسلام شد، بايد به صورت عمـلى نيز به كسب فضايل و ارزشهاى اخلاقى همت گمارد. براى پيمودن راه در ايـن مسـيـر نيـز توجه به دو اصل مبدا و معـاد كار ساز است حضرت در ادامه، بر اين مطلب تاكيد مىورزند كه هر قدر درباره عظمت روز قيامت و نعمتهاى ابدى سخن گفته شود، باز هم عدهاى آن را سرسرى مىگيرند و همچنان به فكر خوشگذرانى در اين دنيا هستند. حال آنكه، سعادت حقيقى در آن عالم ابدى است. تاكيد انبيا عليهم السلام و نيز قرآن كريم، كه بيش از يك سوم آيات آن درباره عالم آخرت مىباشد، همگى بر اهميت اين مطلب دلالت دارند. حضرت مىفرمايند: آگاه باشيد! هنگامى كه آن حادثه عظيم واقع شد و عالم قيامتبرپا گرديد و خدا ميزانهايى براى سنجش اعمال انسانها قرار داد، آنجاست كه يقين خواهيد كرد كه سربلندى و كرامت از آن كيست و حسرت و ندامت نصيب چه كسانى مىشود: «اما انه لو وقعت الواقعة و قامت القيامة و جاءت الطامة و نصب الجبار الموازين لفصل القضاء و برز الخلائق ليوم الحساب ايقنت عند ذلك لمن تكون الرفعه و الكرامة و بمن تحل الحسرة و الندامة» خدايى كه همه هستى در دست اوست، قدرت سلطنتخود را در آن عالم ظاهر خواهد كرد و كسى نيست كه بتواند در مقابل عظمت سلطنت او عرض اندام نمايد. همه قدرتها در مقابل قدرت خداى متعال هيچ و پوچند: «لمن الملك اليوم لله الواحد القهار» (غافر: 16) ؛ در آن روز سلطنت عالم با خداى قاهر منتقم يكتاست. انسان در اين دنيا آنطور كه بايد و شايد نمىتواند حقيقت آن عالم را درك كند; زيرا ادراكات ضعيف او كه توام با شبهات و اوهام و وساوس شيطانى است، مانع از شناخت درست آن جهان مىشود. شايد هنگامى كه آن عالم برپا گردد، انسان حقيقت اين مطلب را دريابد. كسى كه يقين دارد خواه ناخواه به آن عالم سفر خواهد كرد، نبايد روزگار خود را در اين دنيا به غفلت و پيروى از هوا و هوس بگذراند. انسان بايد در اين دنيا به گونهاى رفتار نمايد كه در آن عالم به سعادت و خوشبختى برسد: «فاعمل اليوم فى الدنيا بما ترجوا به الفوز فى الاخرة» بنابراين، هم نظام ارزشى و اخلاقى اسلام مبتنى بر دو اصل مبدا و معاد است و هم ايجاد انگيزه براى پيمودن راه كمال و تحقق بخشيدن به ارزشهاى متعالى، در گرو توجه به اين دو اصل مهم مىباشد. يادآورى اين دو اصل همواره مىتواند عزم ما را در پيمودن راه درست، راهى كه انبياى الهى به ما نماياندهاند، راسختر نمايد.
آيت الله محمد تقي مصباح يزديتنظيم براي تبيان: گروه دين و انديشه – حسين عسگري 1- محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، ج 75، ص285
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 437]