چارچوبي براي تغيير معادلات(يادداشت روز)

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: چارچوبي براي تغيير معادلات(يادداشت روز)
«تلاش براي افزايش اقتدار عراق بويژه از طريق بسترسازي، جهاد علمي مستمر و همچنين ايجاد نهضت سازندگي در سراسر عراق، موفقيت ها و استحكام جايگاه ملت و دولت عراق را دوچندان خواهد كرد... با توجه به سابقه و جايگاه كهن عراق در دنياي عرب و استعدادهاي طبيعي و انساني عراق، بازگشت اين كشور به جايگاه و اقتدار واقعي خود دور از انتظار نيست.»
سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار با نوري المالكي نخست وزير عراق بيش از آن كه بيانگر نگاه جمهوري اسلامي ايران به جايگاه عراق در آينده منطقه باشد، بيان كننده يك نگاه نو در عرصه مناسبات بين المللي و منطقه اي و تعريف جديدي از روابط دوجانبه ميان كشوري كه درصدد است تا در آينده اي نزديك قدرت اول منطقه باشد با يكي ديگر از كشورهاي منطقه كه به دليل نزديكي عقيدتي و مشي سياسي با همسايه خود، داراي موقعيت «كمك كننده» مي باشد. اين در حالي است كه براساس مناسبات رايج عرصه بين الملل كشور محور (متروپل) قدرت خود را از طريق محدود ماندن كشورهاي پيراموني جستجو مي نمايد. اين نحوه نگاه به «قدرت» آنقدر جاافتاده كه نگاه و حركت مخالف آن، ادراك نمي شود و قابل پذيرش به نظر نمي رسد و البته اين عمدتا به اين دليل است كه در نگاه محافل آكادميك و سياسي، انسان در كسب قدرت و اعمال آن محدوديت ناپذير و داراي تمنايي سيري ناپذير است. هابز معتقد است: «تمنا و حرص قدرت و به تبع آن جنگ همه با يكديگر معلول وضع طبيعي است» در اين منظر قدرت «شري لازم» است، چرا كه از يك سو هيچكس نمي تواند ماهيت آن را دگرگون كند و از سوي ديگر براي صلح و دفاع از افراد جامعه لازم مي باشد. ميشل فوكو كه جزء نسل آخر نظريه پردازان غرب به حساب مي آيد از «قدرت شباني» سخن به ميان آورده است از نظر او چوپان قدرت فائقه خود را كه به صلاح گوسفندان است اعمال مي كند. در عين حال فوكو هم اگرچه قدرت را شر نمي داند ولي از آنجا كه رويكرد آن را صرفا رفع شر مي داند، او نيز به آن ماهيتي سلبي داده است و از اين رو مي توان گفت تفاوتي ميان دو دسته متقدمين و متأخرين در اين كه قدرت با «تمركز آن در يك جا» حاصل شده و اعمال مي شود وجود ندارد. البته در عين حال در متن نظريه پردازان غرب، انديشمنداني نظير آنتوني گيدنز پيدا شده اند كه چنين نگاهي به قدرت و محيط بين المللي را به نقد كشيده و نتيجه نهايي آن را «شكاف در ائتلاف ها»، تشكيل گروه بندي هاي جديد و تغيير استراتژي ها دانسته اند و مي توان گفت كه وضعيت امروز غرب از درستي نظريه امثال گيدنز حكايت مي كند اما بالاخره هنوز در دستگاه سياسي غرب انديشه هابز- سرسلسله نظريه پردازان غرب قرن 17- كه ذات انسان را شرير مي داند، حاكم است.
از منظر اسلامي ديدگاه هابز، هگل، ماركس و در يك كلمه ديدگاه غرب نسبت به انسان، محيط بين الملل و مسئوليت افراد و جوامع قابل قبول نيست. اسلام ذات انسان را شرير نمي داند و لذا روي اصل «دعوت» تاكيد دارد. اسلام نظريه «قدرت شباني» فوكو را قبول ندارد و معتقد است كه همه انسان ها تك تك به اندازه قدرت خود مسئوليت دارند و بهبود شرايط ملي، منطقه اي و بين المللي وظيفه اي همگاني است و از اين رو بر «جهاد»، «امر به معروف و نهي از منكر» و «تولي و تبري» به عنوان سه ركن مهم حيات اجتماعي بشر تاكيد مي كند.
از منظر اسلامي كسب قدرت بايد صرف «تحقق عدالت» و «تهذيب نفس» شود. حضرت امام خميني- ره- غايت قدرت سياسي را «برقراري نظم»، «برقراري عدالت»، «تهذيب نفوس و تامين سعادت انسان ها» و «حفظ اسلام و نظام سياسي برآمده از آن» مي دانستند- صحيفه نور، جلد 6، ص 509- طبعا از منظر ايشان مسئوليت عام انسان در حركت به سمت گسترش معروف به مسئوليت عام حكومتي كه از چنين انسان هايي پديد آمده است، تسري مي يابد و در اين بين طبعا مسئوليت چنين حكومتي در قبال انسان هايي كه از نظر رويكردهاي فرهنگي و سياسي به او نزديكترند و عزمي در آنان براي تحقق حكومت توحيدي وجود دارد، بيشتر است.
برخلاف نظريه سياسي غرب، نظريه اسلامي رشد همه جانبه محيط پيراموني را دنبال كرده و به شرطي كه همگرا باشد، آن را درمقابل خود ارزيابي نمي كند و حتي نتيجه آن را «هم افزايي» مي داند. از منظر اسلامي همه كشورهاي اسلامي بايد به استقلال، رفاه، رشد علمي و توانايي هاي بالاي دفاعي در برابر جبهه استكباري برسند و اينطور نباشد كه در يك نقطه از جهان اسلام توانايي ها متمركز باشد و بقيه تنها با تكيه بر آن نقطه به رفاه، امنيت و رشد علمي برسند. براين اساس هر حكومت اسلامي بايد در جهت رشد اقران خود تلاش كند و همه مسلمانان در زندگي سياسي، وضع امنيتي، رفاه و رشد علمي از آهنگ مناسب برخوردار باشند اين وضع نه تنها قدرت كانوني جهان اسلام- يعني جمهوري اسلامي- را تضعيف نمي كند بلكه به تقويت بيشتر آن منجر مي شود چرا كه به نسبت توانمندي اضلاع جهان اسلام، موقعيت امنيتي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي قدرت كانوني افزايش پيدا مي كند. تنها شرطي كه بايد در اين روند لحاظ شود هماهنگي ميان قدرت هاي اسلامي است.
البته همانطور كه اشاره شد نظريه «مركز پيرامون» كه برخاسته از نظام دوقطبي و شرايط پس از جنگ جهاني دوم بود، حتي در آمريكا كه بشدت دنبال مي شد، مورد خدشه قرار گرفته است. استيون لوكس در كتاب «قدرت، فرانساني يا شر شيطاني» گفته است: «از يك بعد اصلي قدرت نبايد غافل شد و آن بعد ارزشي عمل قدرت و «اخلاق مسئوليت» است، يعني هر كسي قدرت دارد، مسئوليت دارد تنها در اين صورت است كه منافع واقعي حاصل مي شود» (ص176).
براساس اين نگرش اسلامي ما امروز در منطقه اي به سر مي بريم كه نه فقط ايران بسيار قدرتمندتر از گذشته مي باشد، بلكه عراق، سوريه، لبنان، فلسطين و ساير كشورهايي كه به بلوك اسلام گرا تعلق دارند، نيز هر كدام به يك محور در قدرت منطقه اي تبديل و يا به آن نزديك شده اند. امروز حكومت عراق در برابر توطئه مشترك و درهم تنيده غرب و كشورهاي غرب گراي منطقه و جريانات تروريستي ايستاده و بر آنها پيروز شده است. تصور اينكه از دل كشوري اشغال شده يك دولت مردمي با دوام بيرون آيد و بتواند در برابر انواع كودتاها، انفجارها، توطئه ها و سياست هاي صريح ضد عراقي مقاومت كند، محال بنظر مي رسيد اما اين محال امروز محقق شده است راز آن اين است كه در اين دوران جمهوري اسلامي سياست حمايت از مردم عراق را در پيش گرفته و در اين حمايت، به شكل گيري سيستمي مستقل در عراق كمك كرده است. چنين سياستي به تامين منافع مشترك ايران و عراق انجاميده است. نتيجه اين موضوع در ارتقاء امنيتي ايران كاملا معلوم است كما اينكه در حوزه اقتصادي طي سال گذشته ايران حدود 9 ميليارد دلار آورده ارزي از عراق داشته است. از منظر ايران مصلحت ايران و عراق در افزايش اقتدار عراق، رشد علمي و اصلاح زيرساخت ها و در يك كلمه تبديل شدن عراق به يك قدرت منطقه اي است. اين قدرت منطقه اي به تقويت بلوكي كه مي توان آن را «بلوك اسلامي» يا «بلوك مقاومت» ناميد، منجر مي شود و همه مي دانند كه قدرت اول چنين بلوكي ايران است.
از اين مهمتر وقتي نزديك شدن يك كشور به ايران، تبديل شدن آن به يك قدرت منطقه اي و سپس تبديل شدن آن به يك قدرت بين المللي باشد، كدام كشور است كه از نزديك شدن به ايران و برقراري ارتباط استراتژيك با جمهوري اسلامي خودداري كند و آيا در اين روند غير از اين است كه هر متحد استراتژيك، قدرت ايران را فزوني مي بخشد.
اين خود يك سياست جديد و روشي تازه است كه به پيدايي فضايي جديد ( و به عبارتي پارادايم جديد) منجر مي شود. اين پارادايم بزرگترين چالش تئوريك و عملي براي غرب است. پارادايم كنوني بر مبناي نظريه «مركز پيرامون» چيده شده، ادبيات آن «سلطه» و نتيجه آن گسترش بي عدالتي در زمينه هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي، امنيتي و علمي است. اين فضا و پارادايم نمي تواند در برابر پارادايم و فضاي جديد مقاومت كند چرا كه هر انساني از اينكه ذات او شرير خوانده شود، بي زار است، هر انساني از واگذاري اختيار خود به يك يا چند انسان ديگر ناراحت مي شود و هر انساني از تبعيض و بي عدالتي رنج برده و در مقابل آن مي ايستد. يك ملت نيز چنين است هيچ ملتي به ديگران اجازه نمي دهد او را شرور خوانده و تحقير كنند و ... با اين وصف كاملا واضح است كه منطق بلوك اسلامي مي تواند به سرعت پارادايم و فضاي كنوني را تغيير دهد.
بر مبناي فضا و روندي كه اسلام در محيط بين الملل دنبال مي كند، انسانها مخلوق خداوند حكيمي هستند كه آن ها را براي رشد و كمال و خدايي شدن خلق كرده است بنابراين هدف از خلقت آنان و شرايطي كه براي رشد انسان فراهم گرديده، مثبت و سعادت گرايانه است و به تبع آن سرشت حكومتي كه براساس آموزه هاي اسلامي از تجليات قدرت خداوند متعال است، رحماني است و تفاوتي ميان مسئوليت يك انسان براي هدايت انسانهاي ديگر با مسئوليت يك حكومت براي هدايت حكومت هاي ديگر وجود ندارد. حضرت امام خميني مي فرمايند «قدرت حاكم، قدرت پدرخانواده و از اين قبيل همه داراي سرشتي يگانه و تابع احكامي يكسان است» (صحيفه نور ج1ص402)
منش خاص جمهوري اسلامي و رهبري آن در مناسبات منطقه اي و بين المللي نويد آينده اي را مي دهند كه در آن جمهوري اسلامي در ميانه جهان اسلامي قرار دارد كه هر گوشه آن حكومتي مقتدر، پيشرفته، برخوردار از امنيتي فراگير و متكي به حمايت وسيع مردمي دارد در چنين منطقه اي «ايران الهام بخش و پيشرو» مبتكر گفتماني پر جاذبه است و مي تواند بسياري از معادلات جهاني را به نفع جمهوري اسلامي و مجموعه جهان اسلام تغيير دهد.

پنجشنبه|ا|7|ا|ارديبهشت|ا|1391

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]