داستان كوتاه؛ گونه‌اي موجز و موثر در ادبيات

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: داستان كوتاه؛ گونه‌اي موجز و موثر در ادبيات
تهران - داستان كوتاه به عنوان يك گونه‌ از ادبيات داستاني در يك حجم مشخص و كوتاه به يك برش از زندگي و حوادث آن مي‌پردازد و وحدت موضوع، شخصيت‌پردازي و ايجاز مهم‌ترين عناصر سازنده آن هستند.

بسياري نگارش رمان مشهور "دن كيشوت" اثر "سر وانتس" در اوايل قرن هفدهم را آغازگر نگارش رمان به شيوه امروزي آن مي‌دانند. به عبارت ديگر اگر اين پندار را صحيح بدانيم تاريخ داستان نويسي به كمتر از 4 قرن پيش مي‌رسد.

به رغم اين برخي اسناد و شواهد مويد آن است كه نگارش داستان كوتاه دو قرن پس از نگارش " دن كيشوت"، يعني از قرن نوزدهم آغاز شده است.

آن ‌چه امروز به عنوان داستان كوتاه در ادبيات جهان شناخته مي‌شود در اوايل قرن نوزدهم توسط "ادگار آلن پو" در آمريكا و "نيكلاي واسيلي يوويچ گوگول" در روسيه بنيان نهاده شده است.

" آلن پو " نخستين كسي است كه در زمينه داستان كوتاه به نظريه پردازي پرداخته و در همين زمينه به شهرت رسيده است. گوگول را نيز بايد پدر داستان‌ كوتاه ناميد زيرا به نظر مي رسد شيوه داستان نويسي به شويه كنوني از اين نويسنده شهير روس به ارث رسيده باشد.

"گي دو موپاسان " و " آنتوان چخوف " اين مسير را ادامه دادند و پس از آن‌ها نيز نويسندگان بزرگ ديگري مانند؛ " او.هنري "، "جيمز جويس"، "ارنست همينگوي"، "ديويد سالينجر"، "فالكنر" و "ساموئل بكت" نيز از اين سبك بهره بردند.

در ايران داستان‌گويي البته بيشتر در سبك و سياق افسانه و پند و اندرز سابقه طولاني و تاريخي دارد و چنانچه داستان‌هاي كوتاه سعدي شيرازي در كنار كوتاهي و وحدت موضوع، داراي شخصيت پردازي هم بودند، مي‌توانستيم بگوييم نخستين آثار داستان كوتاه در جهان محسوب مي‌شدند.

به رغم اين پشتوانه بزرگ ادبي در نهايت اين "محمد علي جمالزاده" بود كه در سال 1300 با نگارش مجموعه داستان‌هاي كوتاه با عنوان "يكي بود يكي نبود" داستان كوتاه به شيوه جديد را به ادبيات فارسي وارد كرد.

"صادق هدايت" نيز با پيگيري اين سبك ادبي، 4 جلد مجموعه داستان كوتاه در قالب 40 داستان منتشر و اين سبك به تدريج در ادبيات معاصر ايران زمين تثبيت شد؛ در همين دوره "بزرگ علوي" نيز آثار قابل تاملي در اين زمينه منتشر كرد و در نهايت اين سبك به نويسندگاني همچون؛ "صادق چوبك"، "گلستان" و "جلال آل احمد" منتقل شد.

"مصطفي مستور" (متولد 1343) از نويسندگان معاصر كشور است كه نامش به عنوان يكي از داستان‌‌كوتاه نويسان شهير امروز ايران مطرح است.

او به عنوان نويسنده كتاب "مباني داستان كوتاه" در معرفي اين‌گونه مي‌نويسد: "به لحاظ شخصي و فردي، داستان كوتاه محصول فشاري است كه بر نويسنده وارد مي‌شود، فشاري روحي كه براي خروج و آزاد شدن نياز به‌ منفذي دارد و اين منفذ در داستان كوتاه شكل مي‌گيرد"

مستور مي‌افزايد: "در واقع نويسنده با نوشتن داستان كوتاه، گويي از فشار عظيمي كه بر او وارد مي شود رهايي مي‌يابد؛ در رمان اما اين وضعيت وجود ندارد چون فشار نمي‌تواند دائمي و مستمر باشد و مثلا طي چند سال ادامه داشته باشد."

به طور كلي داستان كوتاه عناصري دارد كه به عنوان اركان اصلي اين نوع ادبي بايد حتما در داستان خود را نشان دهد. به عنوان مثال هر داستان كوتاهي بايد داراي "بن مايه" يعني موضوع مشخص و هدف باشد.

توالي زمان، روايت، واقعه، انتظار، تعليق، صميميت، تاثير واحد، پيام، طرح، سببيت، شروع و گسترش، گره، نقطه اوج، گره‌گشايي، شخصيت، ديدگاه، لحن، فضا، زبان، سبك، صحنه و ... از ديگر عناصر اصلي داستان كوتاه هستند.

"حبيب احمدزاده" نيز به عنوان يكي از نويسندگان مطرح حوزه ادبيات دفاع مقدس، داستان‌هاي كوتاه مطرحي با موضوع جنگ تحميلي به نگارش درآورده، از جمله اين آثار مي‌توان به داستان "پر عقاب" اشاره كرد كه مورد توجه منتقداني همچون؛ "نوام چامسكي" قرار گرفته است.

داستان "پر عقاب" شرح عمليات يك ديده بان در يك شهر محاصره شده (آبادان) در زمان دفاع مقدس است كه به محاصره غزه شباهت زيادي دارد.

اين داستان در مجموعه "داستان‌هاي شهر جنگي" منتشر شده و "پال اسپراكمن" آن را به انگليسي ترجمه كرده است.

در كنار داستان‌نويسان مطرح سال‌هاي گذشته ادبيات ايران همچون؛ "سيمين دانشور"، "غلامحسين ساعدي"، "نادر ابراهيمي" و ... نويسندگان امروز ادبيات داستاني ايران نيز به خصوص در نسل جوان رو به گسترش هستند.

امروز روز جهاني داستان كوتاه است و در سراسر جهان ويژه برنامه‌هايي در معرفي و بازخواني آثار اين گونه ادبي برگزار مي‌شود.

فرهنگسراي اخلاق نيز در تهران ويژه برنامه‌اي با عنوان "همايش ادبي داستان كوتاه" با مشاركت كانون فرهنگي چوك برگزار مي‌كند.

اين همايش با هدف ترويج فرهنگ كتابخواني، معرفي ادبيات داستان كوتاه و شناسايي پتانسيل‌هاي موجود در اين حوزه امروز (25 بهمن ماه) از ساعت 15 با حضور نويسندگان حوزه ادبيات در سالن "سراي حضور" برگزار خواهد شد و "جهانگير هدايت" و "محمد جواد جزيني" در اين نشست به سخنراني خواهند پرداخت.

علاقمندان به حضور در اين نشست مي‌توانند به كتابخانه فرهنگ سراي اخلاق واقع در خيابان پيروزي، خيابان شكوفه، خيابان شهيد كاظمي، جنب پارك گلزار مراجعه كنند.

تهرام/م.ل/1144

انتهاي خبر / خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا) / كد خبر 30817254

سه|ا|شنبه|ا|25|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]