يافته‌هاي جديد از زلزله تهران + نمودار

واضح آرشیو وب فارسی:معماری نیوز: يافته‌هاي جديد از زلزله تهران + نمودار
در اين بررسي‌ها تعداد زلزله‌ها و انرژي رها شده به واسطه رخداد زمين لرزه‌ها مورد توجه قرار گرفتند. همچنين متوسط بزرگي زلزله‌ها در بازه‌هاي زماني يك ماهه نيز در اين قسمت مورد بررسي قرار گرفت.
مدير بخش زلزله در مركز تحقيقات ساختمان‌ و مسكن ـ وابسته به وزارت راه‌وشهرسازي ـ تحقيقاتي را درباره رفتار گسل‌ها كه در زلزله‌هاي اخير رخ‌‌داده در سطح كشور و محدوده تهران انجام داده و نتايج تازه منتشر شده آن را در اختيار «دنياي‌اقتصاد» قرار داده كه از وقوع 55 زمين‌لرزه با بزرگي بيش‌از 4 ريشتر در پهنه ايران ظرف 6ماه گذشته حكايت مي‌كند، به طوري كه اكثر زلزله‌ها در نيمه‌شرقي كشور اتفاق افتاده و 3 مورد از آنها در اطراف پايتخت به ثبت رسيده است.

اين تحقيق كه جزئيات مربوط به «تعداد زلزله‌ها»، «بزرگي زمين‌لرزه‌ها» و «ميزان انرژي آزاد شده در هر زلزله» را در دو دوره 36 ماه اخير و 12 ماه اخير براي تهران و كشور مورد بررسي قرار داده است، نشان مي‌دهد در گستره «كل‌كشور» تغيير خاصي در تعداد زلزله‌ها و همچنين ميزان انرژي آزاد شده، به وجود نيامده، اما در حالي كه متوسط بزرگي زلزله‌ها در سه‌سال گذشته كمتر از 4 ريشتر بوده، اين شاخص در ماه‌هاي اخير به مرز 6 ريشتر نزديك شده است.

هر چند وضعيت لرزه‌خيزي كل‌كشور به عنوان گستره واحد، در حد نرم قلمداد شده است، اما در بررسي مربوط به چهار گوشه كشور –محدوده‌هاي شمال‌غرب، شمال‌شرق، جنوب‌غرب و جنوب‌شرق- مشخص شده در محدوده شمال‌شرق تعداد زمين‌لرزه‌هاي ماه‌هاي اخير روند صعودي به خود گرفته طوري كه تغييرات انرژي رها شده ناشي از زلزله طي چند ماه اخير در اين محدوده قابل‌توجه بوده و در نتايج اين تحقيق، اين هشدار داده شده كه استان‌هاي واقع در اين پهنه نياز به پايش بيشتري دارند. در عين حال، براي سه محدوده ديگر تغيير قابل‌ملاحظه‌اي در تعداد و شدت زمين‌لرزه‌ها مشاهده نشده است.

اما براي تهران و اطراف پايتخت، نتايج اين تحقيق متفاوت از پيش‌بيني‌هايي است كه اين روزها درباره «زلزله بزرگ» مطرح مي‌شود.

دكتر علي بيت‌اللهي، مدير بخش زلزله در مركز تحقيقات ساختمان‌ومسكن به همراه تيم 4 نفره مركب از زلزله‌شناسان ايراني، در اين تحقيق نقشه‌اي از زمين‌لرزه‌هاي ثبت‌شده در حريم 150 كيلومتري شهر تهران را تهيه كرده و به اين جمع‌بندي رسيده است كه اغلب زلزله‌هاي نزديك شهر تهران در سمت شمال‌شرق پايتخت رخ مي‌دهد و اين محدوده يكي از نقاط حساس از ديدگاه لرزه‌خيزي به حساب مي‌آيد.

جمع‌بندي‌هاي اين محقق زلزله‌شناس درباره تهران حاكي است: از آنجا كه انرژي آزاد شده از زلزله‌‌هاي ماه‌هاي اخير اطراف تهران منطبق با نرم و مقدار زمينه فعاليت لرزه‌اي اين منطقه بوده، مي‌توان گفت كه محدوده تهران از نظر فعاليت لرزه‌اي در وضعيت عادي خود قرار دارد.

بخش‌هاي مهم از متن اين تحقيق با عنوان «بررسي زلزله‌هاي اخير گستره ايران با تاكيد بر زمين‌لرزه‌هاي محدوده تهران» را در زير بخوانيد:

سيماي لرزه‌خيزي كشور

نخستين قدم در مطالعه زمين‌لرزه، مطالعه گسل‌ها به عنوان چشمه‌هاي لرزه‌ زا است. گسل‌ها، شكستگي‌هايي در پوسته زمين هستند كه در راستاي آنها جابه‌جايي اتفاق مي‌افتد. جابه‌جايي گسل‌ها بين چند ميليمتر تا چند متر متغير است. اين جابه‌جايي‌ها مي‌تواند به صورت جابه‌جايي آرام باشد كه هيچ‌گونه لرزشي در زمين ايجاد نمي‌كند و يا به صورت ناگهاني اتفاق بيفتد. جابه‌جايي ناگهاني در طول گسل‌ها عامل ايجاد اغلب زلزله‌ها مي‌باشد.

كشور ايران به عنوان بخشي از كمربند كوهزايي آلپ و هيماليا است و فشار ناشي از دو صفحه عربستان و هند، فلات ايران را دستخوش كوتاه‌شدگي و به تبع آن يكي از مناطق فعال لرزه‌زمين ساختي كرده‌است. باتوجه به موارد ذكر شده تهيه، بررسي و مطالعه نقشه‌هاي تراكم گسلش به عنوان يكي از پارامترهاي خطرپذيري بسيار لازم و ضروري است.

با توجه به واقع شدن ايران بر روي يكي از دو كمربند زلزله خيز جهان و وجود گسل‌هاي فراوان، وقوع زلزله در فلات ايران امري طبيعي است. ايران جزو ده كشور بلاخيز و ششمين كشور زلزله خيز دنيا است. آنچه حائز اهميت است، وضعيت شهرها و كلان شهرهايي مثل تهران، تبريز و... است كه روي گسل‌ها يا در مجاورت آنها ساخته شده و در معرض خطر زلزله قرار دارند، حركت اين گسل‌ها باعث رها شدن انرژي ذخيره شده و بروز زلزله‌هاي مكرر مي‌شود و تلفات جاني و خسارت‌هاي مالي فراواني را در مناطق شهري به دنبال دارد.

بررسي لرزه خيزي به منظور برآوردي از رژيم تغييرات وقوع زمين لرزه‌ها انجام يافت. روش كار به اين ترتيب بوده است كه ابتدا در كل گستره ايران، براي بازه زماني سه ساله از 26/9/87 تا 26/9/90 سري زماني رخداد زلزله‌ها از نظر تعداد، انرژي آزاد شده و بزرگي زلزله‌ها مورد بررسي قرار گرفت. اين تغييرات به خصوص براي چند ماهه گذشته مدنظر بوده اند. با بررسي روند تغييرات و نحوه آن، مي‌توان در مورد وضعيت آتي ناحيه از حيث وجود رفتارهاي لرزه‌اي خارج از نرم، صحبت كرد.

اين مطالعه ابتدا براي 12 ماه گذشته (26/9/89 تا 26/9/90‌) و سپس براي 3 سال گذشته انجام يافت. براي بررسي 12 ماه گذشته تغييرات به ازاي هر سه ماه برآورد گرديد و براي دوره زماني سه سال گذشته (‌سي و شش ماه گذشته از تاريخ 26/9/90) به طور ماهانه مقادير به دست آمد. بررسي روند تغييرات در طول زمان اين امكان را خواهد داد كه وضعيت آتي لرزه خيزي را بر اساس نحوه رفتار زلزله‌ها تا حدودي حدس بزنيم.

بررسي كشوري

براي دوره 36 ماه گذشته (سه ساله)، رخداد ماهانه زلزله‌ها بر حسب تعداد آورده شده كه تغييرات خاص و قابل ملاحظه‌اي براي ماه‌هاي آخر در مقايسه با كل دوره زماني مشاهده نمي‌گردد و لذا، وضعيت لرزه خيزي براي كل گستره كشور به عنوان گستره واحد، در حد نرم قلمداد مي‌گردد.

وقوع زمين لرزه‌ها بر حسب بزرگي آنها در مدت زمان 36 ماه نيز نشان مي‌دهد كه در بازه‌هاي سه‌ماهه اخير بزرگي زلزله‌ها اندازه بزرگ‌تري نسبت به ماه‌هاي قبل تر نشان مي‌دهد و مي‌توان استنباط كرد كه تجمع تنش بزرگ‌تري در سه ماهه اخير در كل كشور بوده است. در سه‌سال اخير حدود متوسط زلزله‌ها زير بزرگي 4 بوده ولي در بازه‌هاي زماني معين، تغييرات از مقدار زمينه فراتر مي‌رود كه يكي از اين بازه‌هاي زماني، سه ماه اخير ( مهر، آبان و آذر سال 1390) مي‌باشد كه لازمه توجه و بررسي‌هاي جزئي‌تر مي‌باشد.

بررسي زلزله‌هاي اخير در چهارگوشه ايران

براي بازه 12ماهه، به ازاي هر سه‌ماه تعداد زلزله‌ها در 4 ناحيه شمال‌غرب، شمال‌شرق، جنوب‌غرب و جنوب‌شرق مورد بررسي قرار گرفت.

از نظر تعداد رخداد زلزله، محدوده شمال غرب ايران تعداد بيشتري را نشان مي‌دهد. محدوده شمال غرب ايران استان‌هاي مهم نظير استان تهران و استان‌هاي مركزي و غرب و شمال غرب كشور را در بر مي‌گيرد. با اينكه تعداد رخداد در اين ناحيه بيش از نواحي ديگر است ولي تغييرات تعداد رخداد در اين ناحيه به خصوص در سه دوره سه ماه اخير يكنواخت مي‌باشد و لذا مي‌توان استنباط نمود كه تغيير محسوسي در رژيم تكتونيكي اين ناحيه مشاهده نمي‌گردد.

در ناحيه شمال شرقي كشور كه استان‌هايي نظير خراسان، سمنان و گلستان را شامل مي‌شود قابل استنباط است كه در سه ماهه‌هاي اول و دوم و سوم تعداد رخداد زلزله‌ها روند نزولي و در سه ماه اخير (مهر، آبان و آذر) روند صعودي شروع مي‌گردد و لازم است كه روند تغييرات در اين ناحيه تحت پايش قرار گيرد. در اين ناحيه تغييرات زماني تعداد رخداد زلزله‌ها نسبت به ساير نواحي بيشتر است. اما روند تغييرات در ناحيه جنوب غرب نظير ناحيه شمال غرب بوده ولي تعداد زلزله‌هاي رخداده در اين ناحيه كم مي‌باشد. ناحيه جنوب شرق نيز نظير ناحيه فوقاني خود ( ناحيه شمال شرق ) بوده ولي آهنگ تغييرات نسبت به آن كمتر است.

مقايسه نواحي

كليه زمين لرزه‌هاي روي داده در گستره ايران‌زمين در چهار ناحيه شمال غرب، شمال شرق، جنوب غرب و جنوب شرق در بازه زماني 36 ماه و بطور ماهانه مورد بررسي قرار گرفتند. تغييرات در تعداد رخداد نسبت به زمان و تغييرات انرژي رها شده در رخداد زلزله‌ها دو پارامتر اصلي مورد نظر در اين بررسي بودند. در شكل زير مشاهده مي‌گردد كه براي دوره زماني 36 ماهه نيز، تعداد زلزله‌ها در ناحيه شمال غرب بيشتر از ساير نواحي است.

بررسي تعداد زلزله‌هاي رخ داده در اين چهار نواحي نشان مي‌دهد كه محدوده شمال شرق در چهار ماه اخير روند صعودي پيدا كرده كه تا حال حاضر نيز ادامه دارد. در اين زمينه نيز سيستم مونيتورينگ زلزله‌ها بايد مورد توجه قرار گيرد.

آهنگ تغييرات انرژي رها شده براي هر چهار ناحيه مذكور در طول 36 ماه گذشته و به صورت ماهانه و مقايسه نوع تغييرات تعداد زلزله‌ها با انرژي رها شده نشان مي‌دهد كه رژيم فعاليت لرزه‌اي نواحي در حيطه تعداد و انرژي كمابيش مطابقت دارد. تغييرات انرژي رها شده در ناحيه شمال شرق كشور، براي چند ماه اخير قابل توجه مي‌باشد. نواحي ديگر داراي نوسان مي‌باشند، ولي براي چند ماه گذشته چندان تغييرات قابل ملاحظه‌اي را نشان نمي‌دهند.

بررسي زلزله‌هاي اخير اطراف تهران

بررسي زلزله‌هاي 12 ماه گذشته محدوده اطراف تهران كه در بازه‌هاي زماني 3 ماهه از هم تفكيك يافته‌اند نيز نشان مي‌دهد زلزله‌هاي نزديك شهر تهران در اين مدت اغلب در سوي شمال شرقي آن قرار مي‌گيرند. محدوده شمال شرق تهران يكي از نقاط حساس از ديدگاه لرزه خيزي است. در اين محدوده دو گسله عمده و كاري شمال تهران و مشاء به هم مي‌رسند و تشكيل گره تكتونيكي را مي‌دهند كه معمولا اين نقاط، مكان رويداد زلزله‌هاي بزرگ مي‌باشد. نقشه‌هاي تهيه شده نشان مي‌دهد كه توزيع زمين لرزه‌ها در اطراف شهر تهران الگوي خاصي را داراست.

نظير بررسي كه براي كل گستره سرزمين ايران انجام شد، براي شعاع 150 كيلومتري از مركز شهر تهران نيز بررسي‌ها براي 3 سال گذشته به منظور به دست آوردن نرم فعاليت لرزه‌هاي محدوده و پي بردن به تغييرات آن نسبت به زمان انجام يافت.

در اين بررسي‌ها تعداد زلزله‌ها و انرژي رها شده به واسطه رخداد زمين لرزه‌ها مورد توجه قرار گرفتند. همچنين متوسط بزرگي زلزله‌ها در بازه‌هاي زماني يك ماهه نيز در اين قسمت مورد بررسي قرار گرفت.

از روي نمودار «ميانگين بزرگاي زمين‌لرزه طي 36ماه اخير در تهران» مي‌توان گفت به طور متوسط در هر ماه حدود 5 زلزله با بزرگي 5/2 يا بزرگ‌تر از آن در شعاع 150 كيلومتري تهران رخ مي‌دهد كه گاه اين تعداد تا مرز 10 زلزله نيز مي‌رسد.

اما تغييرات انرژي آزاد شده توسط زلزله‌هاي منطقه، پايداري و يكنواختي بيشتري قابل ملاحظه است و مي‌توان استنباط نمود كه ظرف مدت زمان سه ساله و تاكنون تغييرات قابل ملاحظه‌اي در رژيم تجمع و آزاد شدن انرژي براي منطقه تهران مشاهده نمي‌شود. انرژي آزاد شده زلزله‌ها به خصوص براي چند ماهه اخير منطبق با نرم و مقدار زمينه فعاليت لرزه‌اي گستره مي‌باشد و حداقل بر پايه اين مشاهدات مي‌توان بيان كرد كه محدوده تهران از نظر فعاليت لرزه‌اي در رژيم عادي خود قرار دارد.

همچنين مطابق نمودار متوسط بزرگي و تغييرات آن كه با متوسط‌گيري از بزرگي‌هاي زلزله‌هاي مختلف روي داده در بازه‌هاي زماني يك ماه به دست مي‌آيد نيز رفتار خاصي را كه نشان دهنده خروج گستره از مقدار زمينه فعاليت لرزه‌اي خود باشد، نشان نمي‌دهد.

نتيجه‌گيري

بررسي زلزله‌هاي گستره ايران در مدت زماني 12 ماهه و 36 ماه نشان مي‌دهد كه در ماه‌هاي اخير، نيمه شرقي كشور فعاليت لرزه‌اي بيشتري را نشان مي‌دهد و تغييرات رفتار لرزه‌اي در ناحيه شمال شرقي (محدوده استان‌هاي خراسان، به خصوص استان خراسان شمالي و گلستان) قابل ملاحظه تر بوده كه لازمه بررسي‌هاي دقيق‌تري است.

زلزله‌هاي نزديك شهر تهران بيشتر در سمت شمال شرقي آن (محدوده دماوند و اطراف آن) متمركز مي‌شود كه محدوده خطر بالاي لرزه‌اي را تشكيل داده و پايش لرزه‌اي اين گستره بسيار حائز اهميت است.

به طور كلي براي گستره‌اي به ابعاد 300×300 كيلومترمربع به مركزيت شهر تهران، تغييرات فعاليت لرزه‌اي از نظر تعداد زمين لرزه‌هاي رخ داده و انرژي رها شده، قابل ملاحظه نبوده و مي‌توان گفت بر پايه اين مشاهدات، گستره تهران در سطح زمينه فعاليت لرزه‌اي خود قرار دارد.

لذا پيشنهاد مي‌شود تا سامانه پايش لرزه‌اي براي استان‌هاي كشور راه‌اندازي شود. اين سامانه به ازاي هر استان هزينه‌اي در حدود 100 ميليون تومان را در بر دارد كه به طور مستمر مديران كشوري و استاني و كارشناسان كه داراي سطح دسترسي باشند را در معرض تغييرات رژيم لرزه خيزي محدوده خود قرار مي‌دهد.

چهارشنبه|ا|5|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: معماری نیوز]

[مشاهده در: www.memarinews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 114]