ادب ايران - از لاك پشت پرنده چه خبر؟

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: ادب ايران - از لاك پشت پرنده چه خبر؟

ادب ايران - از لاك پشت پرنده چه خبر؟

كبوتر ارشدي:انجمن نويسندگان كودك و نوجوان در دور جديد طبق اساسنامه پيشين خود با فعال‌كردن كارگروه‌هاي مختلف در حوزه فعاليت كارگروهي- آموزشي براي تحكيم اين نهاد فرهنگي- ادبي حرف‌هاي تازه‌اي دارد. دكتر «مهدي حجواني»، متولد 1339، دكتراي پژوهش هنر از دانشگاه تربيت مدرس رئيس هيات‌مديره انجمن كه خود از نويسندگان اين حوزه است با نگاه ويژه‌اش به ادبيات داستاني كودك كه ابتدا مبني بر لذت‌بخشي است و بعد آموزش، ما را با چشم‌انداز ادامه فعاليت اين نهاد بيشتر آشنا مي‌كند. اميد است كه تأسيس انجمن كم‌كم با حضور كارشناسان حوزه ادبيات كودك و نوجوان بتواند به نهادي پيشنهاددهنده و منتقد براي ساير نهادهاي فعال در حوزه مشابه تبديل شود.

آقاي حجواني، شما چند دوره است كه به عنوان رئيس هيات مديره انجمن نويسندگان كودك و نوجوان انتخاب مي‌شويد؟
انتخابات هيات مديره هر دو سال يك بار انجام مي‌شود. از شش دوره، من پنج دوره را شركت كردم و راي آوردم. از اين پنج دوره هم دو دوره دبير انجمن شدم و سه دوره رئيس هيات مديره. يك دوره هم مثلا خواستم بدرخشم! و كنار بكشم و جاي خودم را به جوان‌ترها بدهم تا مسووليت بچرخد و فكرهاي تازه مطرح شوند. ولي بعد خود دوستان هيات مديره پيشنهاد دادند كه دوباره حضور پيدا كنم. گفتند جاي كسي كه تجربه بيشتري داشته باشد، خالي است. ديدم تا حدي فكر رويايي من شكست خورد؛ يعني در كشور ما خواه ناخواه همچنان بيشتر، افراد هستند كه محوريت پيدا مي‌كنند. البته از اين نظر باز هم وضع انجمن خوب است، چون تركيب هيات مديره به شكلي دوستانه و در عين حال متكي به راي اعضا، مرتب تغيير كرده، اما خب چند نفري هم از هيات مديره قبلي يا قبل‌تر از آن راي آورده و مانده‌اند. به نظرم، نه تغيير يكپارچه تركيب مطلوب است و نه مادام‌العمر بودن آن. تعادل خوب است. به‌خصوص اينكه اولا اعضا انتخاب مي‌كنند و در ثاني رئيس هيات مديره فعال مايشاء نيست و در چارچوب وظايف و اختياراتش عمل مي‌كند.
واقع‌بينانه‌تر نگاه كنيم: چرا مهدي حجواني اغلب رئيس مي‌شود؟
فكر مي‌كنم درستش اين است كه چرا اغلب به رياست «انتخاب» مي‌شود. نه اينكه چرا اغلب به رياست «منصوب» مي‌شود. دليل فاصله گرفتن من از مسووليت‌هاي دولتي، هميشه دو چيز بوده؛ يكي مشاركت در ساختن نهادهاي مستقل و جديد فرهنگي و ديگري دور هم جمع كردن آدم‌هايي از طيف‌ها و سلايق گوناگون. ما نهادسازي كرده‌ايم و به طور طبيعي آن نهاد را اداره كرده‌ايم.
اگر هم نهاد مربوطه مثل انجمن، ساختار انتخاباتي و دموكراتيك داشته به ما راي داده‌اند. بايد از آنها بپرسيد كه چرا انتخاب كرده‌اند.
فكر مي‌كنم خودتان از تجربه‌هايتان در حوزه مديريت با اعتماد به نفس دفاع مي‌كنيد. شما در ساختن چه نهادهايي مشاركت داشته‌ايد؟
من فقط گزارش مي‌دهم: عضو هيات موسس انجمن نويسندگان كودك، عضو هيات موسس انجمن توصيه‌گران كتاب كودك، موسس فصلنامه تخصصي پژوهشنامه ادبيات كودك كه 13 سال منتشر شده، سردبير ماهنامه كتاب ماه كودك از شماره 1 تا 96 (هشت سال)، اديتور دو ناشر بزرگ بخش غيردولتي كه در كار نشر كتاب كودك، اهميت دارند به مدت 18 سال؛ يعني به نوعي در شكل‌گيري و جهت‌دهي به اين دو موسسه انتشاراتي سهيم بوده‌ام و اين دو موسسه به نوبه خود در شكل‌گيري انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك نقش داشته‌اند. همه اينها نهادهاي نوپا بوده‌اند. مي‌دانيد، دوست ندارم رئيس نهادي دولتي بشوم كه از قبل تاسيس شده.
البته دوستان عزيزي در سال‌هاي گذشته در نهادهايي مثل كانون پرورش فكري، كيهان بچه‌ها و مجله‌هاي رشد (پيك سابق) مديريت كرده و خون دل‌ها خورده‌اند. اما من هيجان را در ساختن نهادهاي جديد و مستقل يافته‌ام. احساس مي‌كنم محدوديت‌هاي دولتي باعث شده كه نتوان همه طيف‌هاي خدمتگزار و كاربلد را دور هم جمع كرد و به علاوه سقف پرواز در اين اداره‌ها پايين است. البته شايد من دارم بلند پروازي‌هايم را توجيه مي‌كنم! شايد هم من به قول آقاي رضا رهگذر، ليبرال هستم. منظور ايشان از ليبرال بودن، اين است كه معلوم نيست آدم ليبرال كدام طرفي است! اما خب، اين روش من است كه حتي اگر نهادي را به اسم خودم تاسيس كنم (مثل همين فصلنامه پژوهشنامه ادبيات كودك) باز هم به طيف‌هاي گوناگون ميدان مي‌دهم. شايد شما اين را به حساب سعه‌صدر و خوش اخلاقي من بگذاريد، اما فكر مي‌كنم بهتر است اين را ناشي از زيركي من بدانيد، چون عقيده دارم براي اينكه فصلنامه‌اي تخصصي و كم مخاطب 13 سال دوام بياورد، چاره‌اي نيست جز اينكه محلي براي گفت‌وگوي همه باشد. مگر اينكه دلم را به اين خوش كنم كه دو شماره از يك نشريه منتشر كنم و يك عمر بابت شماره‌هايي كه منتشر نكرده‌ام سر ديگران منت بگذارم. نكته ديگر اين است كه وقتي ميدان در اختيار همه طيف‌ها باشد، همه امتحان پس مي‌دهند و سنگ و عيار خود را مشخص مي‌كنند. اين سليقه من است.
ما در شرايطي به سر مي‌بريم كه به خاطر ساخت و پاخت و وضعيت‌هاي تثبيت نشده با رفتارهاي اجتماعي پارادوكسيكالي روبه رو هستيم و مثلا پيشنهاد و كانديداتوري به كسي داده مي‌شود، راي هم مي‌آورد، اما بعد به او و انتخابش اعتراض هم مي‌شود. آيا به رياست شما و عملكرد شما در اين جايگاه اعتراض شده است؟
اعتراض دو نوع است، يا رسمي و مكتوب كه پاي آن امضا هست و در جايي به چاپ مي‌رسد، كه اين نوع اول اعتراض را تا حالا نداشته‌ام. نوع ديگر هم برخورد شفاهي و در پشت و پسله حرف زدن است كه من نشنيدم ولي وجود آن را رد نمي‌كنم. در عين حال براي شنيدن اعتراض‌ها آماده‌ام.
فكر مي‌كنم چند وجهي بودن توانايي‌هاي شما در حوزه فعاليت‌هاي ادبي به اين قضيه كه مديريت شما مورد تاييد باشد، كمك مي‌كند. يكي توانايي‌ها و تجربه‌هاي شما در طول همه اين سال‌هاست يكي هم جا افتادگي شما در ساخت قدرت است كه مي‌توانيد اين امكان‌هاي عملي را به دست بياورد. شايد كسي به لحاظ تجربه كاري و مديريت صلاحيت شما را داشته باشد اما در وجه دوم اين ويژگي شما را نداشته باشد.
جلوتر توضيح دادم كه در اين 25 سال اخير از پست‌هاي مديريتي و دولتي فاصله گرفته‌ام، بدون اينكه بخواهم نان مخالف‌خواني با دولت را بخورم. به نظرم رانت دولتي شدن با رانت ضد دولتي شدن خيلي فرق ندارد و هر دو گروه، روي يك سكه هستند. من فقط در مقاطعي مسووليت‌هاي دولتي به عهده گرفته‌ام كه آن كار را نمي‌توانسته‌ام در بخش غيردولتي انجام دهم. مثلا در آوردن ماهنامه‌اي مثل كتاب ماه كودك و نوجوان در بخش خصوصي تقريبا محال است. اما در آوردن چهار شماره از يك فصلنامه در سال، شدني‌تر است. اگر مدل‌كاري من اين بود كه پست دولتي بگيرم، اين كار را همان سال‌هاي 60 و 61 كه جوان بودم شروع مي‌كردم و شك ندارم كه امروز بعد از يك ربع قرن، آن قدر ارتقا پيدا مي‌كردم كه وزير و وكيل بشوم، اما من كارم را اين طور تعريف نكرده‌ام و در آينده هم روش‌ام را تغيير نخواهم داد. اما اگر از اين مسئله كه قدري بحث‌ما را مشخص كرد بگذريم، بايد نزديك شدن به قدرت را هم تعريف كنيم. شما يك وقت به قدرت نزديك مي‌شوي تا سهم بيشتري از امكانات را به چنگ بياوري و گاهي به قدرت نزديك مي‌شوي براي اينكه حقت را مطالبه كني. ما در انجمن هر وقت كه لازم شده با مراكز فرهنگي دولت مذاكره كرده‌ايم تا پروژه‌اي فرهنگي را كه به موضوع كار انجمن مي‌خورده، به آنها بقبولانيم و بعد قراردادي امضا كنيم تا هم كار مطلوبمان انجام شود و هم درآمدي عايد انجمن شود. بارها گفته‌ايم كه امكاناتي كه در اختيار دولت است به مردم تعلق دارد. دولت مثل بانك، علي‌القاعده امانتدار دارايي‌هاي ملت است و آنچه در اختيار دارد ـ با عرض معذرت ـ ارث پدري مسوولان نيست تا نهادها بابت استفاده از اين امكانات احساس شرمندگي كنند. در عين حال معناي حرف من اين نيست كه انجمن نويسندگان به يكي از ادارات دولتي تبديل شده و بودجه مي‌گيرد. خير.
اين امكان‌ها را با چه تعريفي به دست مي‌آوريد؟
تعريف ما اين است كه كمك‌هاي بلاعوضي از دولت بگيريم. ما پروژه‌هايي براي مراكز دولتي تعريف مي‌كنيم، مثلا براي آموزش و پرورش يا كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان يا شهرداري يا ارشاد و سازمان‌هاي وابسته به ارشاد ما به آنها مي‌قبولانيم كه حوزه تخصصي فعاليت ما در ارتباط با كتاب كودك را ناديده نگيرند، پروژه‌هايمان را برايشان تعريف مي‌كنيم، انجام اين پروژه‌ها را ما تقبل مي‌كنيم و بابت اين فعاليت هم دستمزدي را در نظر مي‌گيريم كه به صندوق انجمن واريز مي‌شود. اكثريت قريب به اتفاق نيروهاي انجمن حق‌الزحمه خود را به انجمن اهدا مي‌كنند.
راستش من خيلي هم منظورم اين نبود، ببينيد شما، نسل شما، نسل برآمده از انقلاب است. نويسندگاني هستند كه پيش از انقلاب هم در حوزه ادبيات كودك فعاليت‌ مي‌كردند، گرايش‌هاي فكري متفاوتي داشتند، حالا هم همچنان در حوزه نويسندگي فعاليت مي‌كنند؛ در حوزه‌هاي مختلف نقد و نظر. از اين بابت است كه مي‌گويم ارتباط با مراكز قدرت براي شما تعريف شده‌تر است.
اين طور نيست. حالا ديگر مدت‌هاست حس عزيز و سازنده‌ در اقليت بودن و غريبه بودن به ما هم دست داده است. من و برخي از دوستانم مدت‌هاست كه اين دندان را كشيده‌ايم كه در اكثريت باشيم. شما هم سوابق مهدي حجواني را نگاه كنيد مي‌بيند كه مدت‌هاست شغل دولتي نداشته و اگر كاري هم كرده در حد اديتوري و سردبيري و مديريت فرهنگي بوده و نه پست‌هاي برآمده از فرصت‌طلبي و سياست‌بازي. ببخشيد. باز هم بحث، شخصي شد!
از توضيحات شما بسيار ممنونم، راستي از «لاك پشت پرنده» چه خبر؟
سال 84 درست بعد از اينكه ما از نشريه كتاب ماه كودك و نوجوان «مهر ورزي» شديم كه در واقع من هم مايل نبود در آن شرايط به همكاري ادامه بدهم. با تعدادي از دوستان در جلساتي شركت مي‌كردم به نام «حلقه چهارشنبه‌ها»، از جمله اين دوستان حسين شيخ‌الاسلامي، علي‌اصغر سيدآبادي، مناف يحيي‌‌پور، حديث غلامي، مهدي يوسفي، معصومه انصاريان و دوستان ديگر بودند. نشستيم و فكر كرديم كه حالا كه به همين راحتي با يك تغيير مديريت يك مجموعه مثل كتاب ماه از هم پاشيده مي‌شود، چه‌كار كنيم كه بدون آسيب ديدن از تغيير مديريت‌ها بتوانيم جريان نقد را كه به راه افتاده، نهادينه كنيم. بهتر ديديم نشريه‌اي تاسيس كنيم به نام «لاك‌پشت پرنده» بعد دوستان راي دادند كه تقاضاي مجوز با مدير مسوولي بنده بدهيم ـ با عرض پوزش!ـ كه امروز بعد از گذشت سه سال هنوز مجوز صادر نشده است! اگر هم مجوز صادر شود شايد ديگر عرق ما خشك شده باشد! ساز و كار آن نشريه طوري تعريف شده بود كه هم تخصصي باشد و هم مخاطب‌محور و در نتيجه از نظر اقتصادي خودگردان.
آقاي حجواني، انجمن نويسندگان كودك و نوجوان ارتباط‌هاي فرامرزي دارد؟
نه، ما هنوز در جريان‌هاي درون مرزي دست و پا مي‌زنيم، گرچه مرحله «بودن يا نبودن، مسئله اين است» را پشت سر گذاشته‌ايم.
ضرورتي در اين زمينه احساس مي‌شود؟
بله، ولي كار دشواري است. نهادهاي خارج از كشور خيلي زود وارد عمل مي‌شوند و تصميم‌گيري مي‌كنند. مثلا ما 20 روز وقت تلف مي‌كنيم يك نامه تنظيم مي‌كنيم و براي يك موسسه خارجي مي‌فرستيم. در پاسخ، آنها دو روزه جواب مي‌دهند و ما عقب مي‌مانيم! در داخل مناسباتمان به هم مي‌آيد و با همه چيز كنار مي‌آييم، ولي موسسات خارجي بسيار جدي و حرفه‌اي رفتار مي‌كنند. اگر به آنها بگوييم كه مايل به تعامل با آنها هستيم بلافاصله وارد عمل مي‌شوند و استقبال مي‌كنند و دعوتنامه مي‌فرستند و site ما را مي‌خواهند و بروشور مي‌خواهند و بعد در نهايت نماينده‌اي را از جانب ما مي‌خواهند كه برود به كشورشان و خلاصه امر اينكه ما هنوز در اين بخش وارد عمل نشده‌ايم. البته تقريبا به‌طور متوسط در سال دو گروه از مهمانان خارجي را يك جورهايي ميزباني كرده‌ايم، حتي اگر آنها در اصل مهمان كانون پرورش فكري كودك و نوجوانان يا مراكز ديگر باشند. اما پيداست كه به اينها نمي‌شود گفت، ارتباط‌هاي فرامرزي.
مهم‌ترين تصميم شما در حوزه فعاليت‌هاي حرفه‌اي‌تان در سال جاري چه بوده است؟
مي‌توانم بگويم خيلي تصميم تازه‌اي گرفته نشده است مگر ادامه و تكميل فعاليت‌هاي قبلي.
ما در فن قصه‌نويسي مي‌گوييم ارزش حرف‌هايي كه گفته نمي‌شود، گاهي مهم‌تر از حرف‌هايي است كه گفته مي‌شود!
همين‌قدر كه ما اين هنر را داشته باشيم كه كار تازه‌اي را شروع نكنيم، و پروژه‌هاي قبلي را ادامه بدهيم و تكميل كنيم، مهم‌تر است. به‌خصوص استمرار فعاليت‌هاي زيربنايي و حكم سر و صدا اهميت بيشتري دارد. مثلا انجمن دومين دوره جشنواره كتابخانه‌هاي خانگي را برگزار كرد. مثال ديگر كلاس‌هاي آموزشي انجمن است و همچنين جلسات داستان‌خواني و نقد داستان يا كارگاه‌هاي فيلمنامه‌نويسي براي كودك و نوجوان و خيلي كارهاي ديگر كه در اين 11 سالي كه از تاسيس انجمن مي‌گذرد به‌طور مكتوب و مدون، در گزارش كارهاي ساليانه آمده است. مطالعه اين گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه تعادلي نسبي بين استمرار كارهاي پيشين و روي آوردن به كارها و طرح‌هاي جديد وجود دارد.
٭رئيس هيات مديره انجمن نويسندگان كودك و نوجوان
سه شنبه 12 شهريور 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 205]