تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
تجهیزات و دستگاه های کلینیک زیبایی
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1849659988
-افتخارآفرینان شعر انقلاب
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
حسن حسینی و سلمان هراتی دو چهره بهاری ادبیات معاصر هستند افتخارآفرینان شعر انقلاب «در هیچ جای دنیا، آثار هنری و احساسات نهفته و تضمین شده در آن عوض نشده‌اند، مگر در دنباله عوض شدن شکل زندگی‌های اجتماعی» (نیما)
«انقلاب اسلامی» تمام ارکان ایران را لرزاند. این تغییر بنیادین در تمام مظاهر و پدیده های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، همان گونه که «نیما» گفته بود، تغییرات وسیع و ژرفی را در آثار هنری ازجمله شعر به وجود آورد. به عبارت دیگر می توان ازجمله قاطع ترین نتایج وقوع انقلاب سیاسی ایران را در انقلاب ادبی ایران مشاهده کرد. اولین و بزرگ ترین تاثیرات و دستاوردهای وقوع انقلاب اسلامی بر شعر معاصر ایران، پیدایش یک «جمهوری شعری» بود. اگر پیش از آن تنها روشنفکران جامعه در نقش مصلحانه و پیامبرگونه خود در شیپور شعر می دمیدند، حالا شاعرانی از هر قشر و گروه اجتماعی نقش اصلاح و راهبری شاعر را وانهاده و به شعر از دیدگاه خود ـ که در ابتدا با دیدگاه های جمعی نزدیکی ها و بلکه اشتراکات زیادی داشت ـ نظر می انداختند. استعدادهای درخشان تازه و معمولا جوان با استعدادهای مغفول مانده غالبا دور از مجامع روشنفکری که بعدها تعداد زیادی از آنها به چهره های متشخص شعر این سرزمین بدل شدند، ازجمله این شاعران جوان بودند و تنی چند از همین استعدادهای جوان بودند که حرکت پرشتاب شعر متعهد به انقلاب را به سمت تعادلی شایسته بین فرم و محتوا آغاز کردند. شعری در گرانیگاه اندیشه و تکنیک که آرمانگرایی را در پس اجرای زبان و تصویرگرایی پنهان می کند. «حسن حسینی» که اول فروردین متولد شد و نهم فروردین هم درگذشت و همچنین «سلمان هراتی» که او هم متولد روز نخست سال است، از درخشان ترین و مطرح ترین چهره های این جریان بودند. «انقلاب حرکتی بود که از اساس جریان لجام گسیخته مدرنیسم را لجام زد، یعنی با وجود آن که در باطن خود می تواند متعهد به تحول باشد، حرکتی بود سنتی. این انقلاب سنتی در همه آحاد و ابعاد خویش به پیدایی (مجدد) سنن انجامید.» پس ناسنجیده نیست اگر از تغییر گفتمان نو حاکم بر شعر ایران به عنوان یکی از بارزترین نتایج تشکیل «جمهوری شعری» ایران نام ببریم. به این ترتیب، با پیروزی انقلاب قالب های کلاسیک که مدت های مدید در حاشیه شعر ایران جا داشتند، فرصت را مغتنم شمردند و علیه متن مسلط نو شوریدند و خود به متن مسلط بدل گردیدند. ماهیت سنتی انقلاب اسلامی، این عکس العمل انفعالی و البته افراط گرا نسبت به بی تفاوتی بخش عمده شعر نو آن روزگار را نسبت به ارجاعات مهم سیاسی و اجتماعی معاصر باعث گردید و تشدید نمود. در این بین غزل، مثنوی، چهارپاره، دوبیتی و رباعی با اقبال بیشتری روبه رو گردیدند. حسن حسینی و سلمان هراتی در این احیای مجدد قالب های سنتی سهمی بسزا ایفا کردند. بخصوص سهم حسن حسینی در احیای رباعی، دوبیتی و مثنوی و سهم سلمان هراتی در احیای رباعی، دوبیتی و غزل غیرقابل انکار به نظر می رسد. حسن حسینی بعدها می نویسد: «سال های آغازین پیروزی انقلاب با تنی چند از همگنان، شامگاهان به خواندن دیوان های بزرگان شعر فارسی می نشینیم. انگار می خواهیم گسلی تاریخی را ترمیم کنیم. شور نوآوری در واپسین سال های نظام گذشته، ما را سخت دور افکنده است از آنچه که در اصل باید سنگ زیرین بنای تجدد و تازه خواهی باشد.» این رویکرد جدی در آینده به طور سیستماتیک و علمی از سوی همین همگنان وفادار دنباله دار می گردد. او با سرایش اشعار «گنجشک و جبرئیل»، بعدها نوآوری های بزرگی در عرصه شعر مذهبی ایران به اجرا می گذارد که در حکم نقطه عطفی در این نوع شعری محسوب می شود. سلمان هراتی نیز بعدها بخش عمده تلاش شعری خود را به سپیدسرایی اختصاص می دهد و اصولا به عنوان شاعری نوسرا شناخته می شود و معروف می گردد. در ابتدا رویکرد مجدد به قالب های کلاسیک، اگرچه باعث گردید روند پیشروی قابل توجه شعر نو به عنوان مناسب ترین محمل بروز جهان معاصر در شعر کند شود، ولی از طرفی به کشف ظرفیت های نامکشوف قالب های کهن شعر فارسی منجر گردید و از طرف دیگر به آشتی مجدد مردم با شعر فارسی کمک نمود و احتمالا از گسست کامل مردم از شعر فارسی جلوگیری کرد یا حداقل آن را تا مدت ها به تعویق انداخت. احیای این قالب ها زمینه لازم برای نوآوری در آنها را فراهم کرد و از طرف دیگر نشان داد که هنوز هم ظرفیت های نامکشوف زیادی در قالب های کلاسیک وجود دارد. همین کشف های تازه باعث می شود که براحتی بتوان مقایسه رویکرد به قالب های کلاسیک در جمهوری شعری ایران را با رویکرد ارتجاعی دوره «بازگشت» از ریشه بی اساس دانست. نقش شاعرانی چون حسن حسینی و سلمان هراتی در این امر انکارناپذیر است. قدمی که این شاعران باتجربه در این راه برداشتند، نزدیک کردن زبان شعر به زبان طبیعی و معمولا از طریق ترکیب سازی بود و اصولا این تکنیک، شگرد غالب شاعران در این موقعیت زمانی محسوب می شود. در این بین ترکیب سازی خاص حسینی با بهره گیری از کلماتی محدود با بسامدی بالا در فضایی حماسی و البته عاطفی جلب توجه می کند، اما ترکیب سازی های هراتی در فضایی غمگنانه و در عین حال سیاسی و اجتماعی به چشم می آید. شیوه ای که بعدها به کلیشه ای رایج تبدیل شد و به کارگیری اصطلاح منفور «جدول ضرب کلمات» برای آن گویای توجه به بعد آسیب شناسانه آن برای شعر ایران بود. «کس چون تو طریق پاکبازی نگرفت با زخم نشان سرفرازی نگرفت زین پیش دلاورا، کسی چون تو شگفت حیثیت مرگ را به بازی نگرفت» حسن حسینی «آیینه و آب مهربانی کردند با جنگل عشق همزبانی کردند شب را ز حریم باغ گل تاراندند تشریف سپیده را جهانی کردند» سلمان هراتی تشکیل «جمهوری شعری» ایران مصادف است با مرحله «تعلیق و تبلیغ» که مشخصه بارز ادبیات هر جامعه ملتهب انقلابی است. در این مرحله بیشترین اختلاط و تبادل بین شعر و مخاطب (و غالبا یکسویه از طرف شاعر به سوی مخاطب) اتفاق می افتد و کاربردی ترین وجه شعر رخ می نماید. در ابتدا شعر شاعران شاخص انقلاب نیز کم و بیش متاثر از این مختصات نوشته می شود. روایت، بستری بسیار مناسب برای هدایت این جریان ملتهب و خروشان می تواند باشد. آن هم روایتی خطی و ساده که با واسطه آرایه های شعری به انعکاس تقریبا مستقیم وقایع سیاسی ـ اجتماعی می پردازد. در این حالت شعر و نثر ادبی منظوم یا غیرمنظوم، پهلو به پهلوی یکدیگر حرکت کرده و در مرزهای هم نفوذ می کنند. حسن حسینی و سلمان هراتی نیز به روایتگری می پردازند، اما خود متشخص فردی آنها در حین این روایت حذف می شود. لذا روایتشان با توجه به ارجاعات مستقیم بیرون از شعر در این مرحله در حد توصیف به شیوه کلاسیک باقی می ماند و نفوذ شاعر در تصویر و یکی شدگی اش با موصوفش (هر چه که باشد) دیده نمی شود. به همین دلیل این شعر همواره روی نوار مرزی نازک شعر و نثر منظوم حرکت می نماید. مشخصات شعر این شاعران همگی اضلاع نوعی ادبیات ملتزم را در مراحل آغازین تکوین تشکیل می دهد. نماد و نمادگرایی جهت ارائه پیام در سختگیری ها و تنگناهای سیاسی و اجتماعی یا جهت نظرافکنی به جهان از دریچه هایی تازه (نیت اصلی سمبلیسم) یک شگرد پراهمیت محسوب می شود. «آنان که چراغ عشق افروخته اند چون شمع به سوز دل خود سوخته اند شوریدن و بر قامت شب زخم زدن رسمی است که از ستاره آموخته اند» حسن حسینی آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ایران، عبور شعر ایران را از گفتمان ایدئولوژیک به گفتمان متعادل تکنیک و اندیشه به تاخیر می اندازد. تاخیری که در تحرکات ضدانقلاب، مناقشات و درگیری های قومی، اشغال سفارت آمریکا در تهران و سیل حوادثی از این دست ریشه زده بود. این تاخیر باعث می شود که به جرات بتوان ادبیات دفاع مقدس را بخش مهم و تفکیک ناپذیر شعر انقلاب دانست. در واقع استمرار وضعیت قرمز انقلاب بود. در این موقعیت و با وجود فراز و فرودهایی کم و بیش، شعر «هراتی» و کمی کمرنگ تر شعر «حسینی» به ندرت از آرایه های لفظی و معنوی تهی می ماند و در ادامه در سال های بعد در اوج جنگ تلاش می کند به تعادلی شایسته بین فرم و محتوا برسد. این تلاش در اشعار سپید هراتی و در دوبیتی ها و رباعی های حسینی به نتیجه می رسد. شماری از درخشان ترین اشعار دفاع مقدس حاصل رسیدن به همین تعادل است. «در خلوت بعد از تشییع»، «شعر از بی خطی تا خط مقدم» و اشعاری در قالب های مختلف سنتی ازجمله این شعرهاست. در شعر این شاعران، زبان فخیم جای خود را به زبانی صمیمی و معاصر بخشید. بیان تغزل و عاشقانه در بسیاری از غزل ها و رباعی ها و دوبیتی های ایشان کاملا محو گردید. زبان نرم و صمیمی و نزدیک به دکلماسیون طبیعی کلام (به توصیه «نیما») که شفافیت زبان گفتار را تداعی می کند، اما نقطه اوج کار این دو شاعر را باید در اشعار نوشان جستجو کرد. در شعر حسینی، بیان حماسی حتی در رباعی و دوبیتی ها و خصوصا در مثنوی و اشعار نو از وجه عاطفی زبان بارزتر به نظر می رسد. بیانی که زبان شاعر را به نوعی آرکائیسم تعدیل شده متمایل نشان می دهد. و در شعر هراتی خصوصا در شعرهای سپیدش طنزی تقریبا همیشگی، اما تلخ و گزنده، وجه کنایه بار و رادیکال شعر را در حوزه سیاست و جامعه شناسی پررنگ تر می کند. به تدریج بروز صریح حوادث و رخدادهای جهان بیرونی و درونی شاعر، جای خود را به نمایش هنرمندانه جهان شاعرانه متاثر از دستگاه فکری شاعر می دهد. دستگاهی که انرژی خود را از منبع وحی و آموزه های دینی به دست می آورد. تاثیر و تاثر شاعر و این دستگاه فکری که به خودآگاهی دینی او منتهی می شود، می تواند نوعی زیبایی شناسی بیافریند و پاسخی محکم به ادعای بی تعریفی شعر متعهد به انقلاب باشد. این زیبایی شناسی بر بنیان نشانه شناسی دینی پی ریزی می گردد و بستری مناسب را فراهم می آورد برای جریان یافتن هر حادثه ای که در جهان درون و بیرون شاعر حادث می شود، اما از دریچه اندیشه دینی نگریسته و تحلیل می شود. «امشب به زیارت نواحی فریاد تو آمده ام و لبانم سربلند / اعتراف می کنند: / اگر گلوی تو نبود / عقل این حنجره / هرگز / به فریادهای بلند / قد نمی داد / اگر گلوی تو نبود... / باید برخیزم / و رو به اقیانوس انتظار / شمایل امروزینت را / از دیوار بوسه بیاویزم / شاید دلم ـ این دعای قدیمی ـ / در آستانه نام تو / مستجاب شود» حسن حسینی این شعر در ادامه شعر فارسی و با اتکا به اصول زیبایی شناسی شعر کلاسیک فارسی، اما با پذیرش انتقادی تکنیک های مدرن شعر معاصر به تکامل می اندیشد. دفاع مقدس به عنوان مهم ترین و بزرگ ترین پدیده دوران اوج هنر شاعری سلمان هراتی با تمام ابعادش پس از عبور از فیلتر نگاه او و جایگزینی در درون وی و پس از آنالیز هنری از عمده ترین درونمایه ها در تعدادی از بهترین شعرهای او به حساب می آید. این درونمایه تحمیلی نیست پس با وجود دیگر وجودی شاعر گره می خورد و مثلا به شعر زیر با اسلوب بیانی خاص آیات قرآنی می انجامد: «هیچ خفاشی / قلمرو آفتاب را درنمی وردد / جز به سرانجامی بد / حال آن که روشن است / آفتاب / درخشش محتومی است / در این کرانه / که هیچ خانه / بی شهید نمانده است...» شعر دفاع مقدس با این مختصات به جای ارزش رسانه ای، حتی در دوره جنگ، ارزشی فرهنگی می یابد. از این منظر هر شعر، سندی تاریخی است که مبانی فکری و هنری زمانه را چون میراثی ارزشمند برای آیندگان، روشن و زنده به یادگار می گذارد. چراکه این شعر به تاریخ نگاری جنگ و اطلاع رسانی در مورد آن نمی پردازد. پس می تواند در بستر زمان به حیات خود ادامه دهد و به انتقال فرهنگ بپردازد. از این منظر شعر این شاعران پیشگام در هنر دینی انقلاب و دفاع مقدس را می توان از آثار مهم ادبی معاصر به شمار آورد. کاش فرصت بیشتری داشتند! حمیدرضا شکارسری / شاعر و منتقد
شنبه 15 فروردین 1394 ساعت 02:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 271]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها