واضح آرشیو وب فارسی:فارس: فارس گزارش میدهد
رنگرزی هنری رو به فراموشی در زنجان
هنر رنگرزی به عنوان یکی از هنرهای مطرح قدیمی و کهن در استان زنجان، امروزه به دلایل مختلف رو به فراموشی است و با گذشت زمان از توجه به این هنر اصیل که روزگاری نه چندان دور از رونق ویژهای برخوردار بود، کاسته میشود.
به گزارش خبرگزاری فارس از زنجان، استان زنجان یکی از مناطق هنرخیز منطقه غرب کشور محسوب میشود که هنر رنگرزی در بین هنرهای دستی این منطقه زبانزد خاص و عام بوده ولی هماکنون رونق خود را از دست داده است. رنگآمیزی طبیعی هنری قدیمی است و بهرغم گذشت سالهای بسیار، همچنان آثار این هنر به چشم میخورد و حضور اساتید باتجربه در این حوزه باعث ایجاد بازار رقابتی و صادراتی شده است اما این هنر این روزها رو به فراموشی است. زنجان همواره مهد هنرهای سنتی بوده است و در عرصههای مختلف نیز توانسته است بدون نیاز به محصولات صنعتی، مایحتاج خود را تأمین کند که یکی از این عرصهها، هنر رنگرزی است که متأسفانه در حال حاضر وضعیت مطلوبی ندارد.
فرح بیگلری یکی از استادان رنگرزی زنجان است که به حرفه رنگرزی اشتغال دارد. وی در گفتوگو با خبرنگار فارس با اشاره به وضعیت این هنر، اظهار داشت: رنگرزی از صنایع وابسته و اصلی فرشبافی است و این صنعت از دیرباز بین خانوادهها مرسوم بوده است. بیگلری تصریح کرد: وضعیت صنعت رنگرزی در حال حاضر در شرایط بسیار نامطلوبی قرار دارد و میتوان به جرأت ادعا کرد که این هنر دست زنجانیها روندی رو به افول را سپری میکند. استاد حرفه رنگرزی در زنجان با اشاره به اینکه وضعیت این حرفه در زنجان بسیار بحرانی است، افزود: هیچ فعالیتی در حوزه رنگرزی سنتی «گیاهی» در استان زنجان انجام نمیشود. وی از انجام عملیات رنگرزی شیمیایی در زنجان خبر داد و گفت: همه فعالیتهای بخش رنگرزی در استان زنجان بهصورت شیمیایی انجام میشود و دیگر خبری از رنگرزی گیاهی و طبیعی نیست. بیگلری با تأکید بر کاهش رونق توجه به هنر رنگرزی در استان زنجان بیان داشت: هنر رنگرزی در قدیمالایام بازار و رونق بسیار خوبی داشت ولی متأسفانه امروزه رونق خود را از دست داده و فراموش شده است. این فعال در حوزه رنگرزی با اشاره به حساسیت و ظرافت هنر رنگرزی در میان سایر هنرهای دستی در استان زنجان گفت: رنگرزی هنری زیبا و در عین حال مشکل است و در رنگ کردن تار و پودها باید دقت زیادی شود چرا که این رنگها موجب ارزشمند شدن فرشها میشود. *رنگرزی در زنجان گفتنی است، در زمانهای گذشته در روستاها و خانههای شهری که قالیبافی رواج داشت، افراد در منزل خود از گیاهانی همچون برگ مو، روناس، پوست گردو، پوست پیاز، پوست انار و زاج برای ثابت شدن رنگ پشم استفاده میکردند و در بافت فرش و گلیم از آن استفاده میکردند.
*سیر تاریخی رنگرزی در زنجان رنگرزی همزاد بافت قالی و قالیچه و نیز تولید انواع پارچههای ابریشمی و کتانی و نخی و پشمی و نیز سفالی و کاشی در نقشبندیهای مختلف و متمایز از آغاز تولید این محصولات بهکار رفته است. بنا به نظر باستان شناسان، قدیمیترین پارچهها و الیاف بافتهشده و نمدهای رنگی دوره هخامنشی گواه بر آشنایی و استفاده هنرمند ایرانی از رنگسازی و رنگرزی بوده به طوری که فرش معروف بهارستان با رنگآمیزی بینظیر نمونهای از هنر رنگرزی در ایران است. رنگسازی در ادوار مختلف تاریخی با استفاده از عناصر موجود در طبیعت با عنایت به تجربه اندوزی استادکاران این فن در طی زمان تکامل یافته به طوری که سیاح معروف فرانسوی شاردن در خصوص رنگرزی و گیاهان زنگدار در ایران مینویسد راز رنگسازی و رنگرزی پیش استادکاران این فن مخفی میماند با این حال در ایران نیز مثل ما، از نفت سیاه و سفید در پوشش رنگکاری و روغن یافت شده بهره میگیرند. تجارب و دانش گذشتگان در استفاده از رنگهای طبیعی گیاهان همچون پوست گردو و انار، حنا، برگ مو، روناس صمغ حاصل از درختان، زعفران و عناصری چون گل یا خاک رس و زاج و غیره شایع بوده و هنوز هم در بعضی از نقاط بهویژه روستاها کاربرد دارد. توسعه شهری و موقعیت جغرافیایی زنجان و احداث بازار و کاروانسراها در عهد قاجار زنجان را به مراتب بیش از گذشته مرکز مبادلات اقتصادی گرداند. تجار و کسبه و صنعتگران مبادرت به عرضه کالا و نیازمندیهای جامعه روستایی میکردند و روستاییان نیز اجناس و کالاهای تولیدی خود را از قبیل محصولات کشاورزی و دامی و صنایعدستی مثل فرش و گلیم و ... را در این بازار به فروش میرساندند. با این شرایط و رونق اقتصادی سبب رشد صنایع و کارگاهها میتوان به صنف رنگرزان اشاره داشت که در بازار پایین و بازار بالا بهویژه در راسته صباغها در مغازهها و کارگاهها به امر رنگرزی الیاف پشمی برای فرشبافان شهری و مناطق روستایی بهویژه منطقه افشار در جنوب زنجان که فرش آن از مرغوبیت خاصی برخوردار است، بپردازند. از تاریخ دقیق صنعت رنگرزی در منطقه زنجان شواهد مسلمی در دست نیست ولی آنچه بهیقین میتوان گفت؛ اینکه رنگرزی در زنجان همانند سایر نقاط ایران قدمتی به سابقه قدمت تولید فرش در منطقه دارد چراکه فرش و پارچه بدون رنگرزی الیاف آنها و کارگاههای رنگرزی بیمفهوم نشان میدهد.
*قدمت 2300 ساله هنر رنگرزی در زنجان کارشناس صنایعدستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان زنجان در خصوص قدمت این هنر اصیل در زنجان اظهار داشت: قدمت هنر رنگرزی سنتی در استان زنجان برمیگردد به دوران مردان نمکی که یکپایه تاریخی مستند برای استان زنجان است. محمود علیمحمدی تصریح کرد: با استناد به پارچههای رنگرزی شده مردان نمکی قدمت این هنر در زنجان به 2 هزار و 300 سال میرسد و میتوان به جرأت ادعا کرد که در آن زمان در استان زنجان فعالیتهایی در زمینه رنگرزی پارچه و نخ انجام شده است. وی با اشاره به جایگزینی رنگرزی شیمیایی به روش سنتی افزود: متأسفانه طی گذشت زمان شاهد این امر بودهایم که دیگر در استان زنجان هیچ رنگرزی سنتی و به اصطلاح گیاهی انجام نمیشود. کارشناس صنایعدستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری استان زنجان در ادامه از فعالیت بیش از 30 نفر فعال در حرفه رنگرزی در استان زنجان خبر داد و گفت: این افراد در نقاط مختلف استان و بهویژه در راسته رنگرزها در بازار زنجان فعالیت دارند. نحوه رنگرزی و ابزار کار اساس کارگاههای رنگرزی بر وجود چند پاتیل مسی یا چدنی و انواع رنگهای شیمیایی است و در گذشته به خاطر استفاده از رنگ نیل انواع خمرهها با تغار لعابدار نیز در کارگاه در یک ردیف به ترتیب از غلطت رنگ بالا تا ضعیف استقرار داشتند. یک گردشگر در گفتوگو با خبرنگار فارس در زنجان اظهار داشت: هنر رنگرزی در استان زنجان از تنوع بالایی برخوردار است و این تنوع را میتوان در تاروپود فرشهای اصیل زنجانی مشاهده کرد. فاطمه سهرابی تصریح کرد: متأسفانه از زمانی که رنگرزی شیمیایی جایگزین رنگرزی سنتی شده این هنر تا حدودی از اصالت خود دور شده است. وی ابراز کرد: با تبلیغات گسترده و اطلاعرسانی در حوزه دستاوردهای رنگرزی سنتی امیدواریم این هنر به اصالت خود نزدیکتر شده و بازهم شاهد رنگرزی گیاهی در این استان باشیم. شایان ذکر است، استادان این فن در زنجان که تجارب گذشتگان و رمز و راز رنگرزی را به دیگران انتقال دادهاند میتوان از حاج ولیالله قرهخانلو، حاج عبدالله اورنگی، حاج قربانعلی صباغی و حاج محمد مهاجری یاد کرد. ----------------------- گزارش: سمیرا بیات ---------------------- انتهای پیام/73014/ط30
93/12/29 - 00:05
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 106]