واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: آیین های نوروزی در گیرودار فراموشی مردم ایران زمین از چندین قرن پیش، سردمدار گرامیداشت آیین های نوروزی در دنیا بوده اند و همواره این آیین ها با مشارکت همه مردم به ویژه جوانان و نوجوانان و با هدایت افراد کهنسال برگزار می شد که این سنن تا سالهای نه چندان دور گذشته نیز تکرار می شد.
نوروز و ایام منتهی به آن همواره یادآور خاطرات شیرین و دوست داشتنی از با هم بودن و برای هم بودن است که البته این خاطرات در گذر زمان و عبور به سمت مدرنیته به باد فراموشی سپرده شده اند و امروزه به جز اندک رسومی در اندک مکانهایی از کشور ایران، این سنت ها بدون مخاطب و عامل مانده اند.
در کنار هم بودن پایه بسیاری از آیین های کهن ایران زمین به ویژه با محوریت نوروز بوده که امروز این در کنار هم بودن ها به در مقابل هم بودن ها تغییر کرده و اقشار مختلف مردم حتی اعضای خانواده ها نیز دوری از همدیگر را به خوبی احساس می کنند.
منطقه آذربایجان نیز در کنار دیگر نقاط ایران، آیین های بسیار کهن و قابل توجهی در ایام نوروز داشته که در حال حاضر تنها به برخی نقاط روستایی محدود می شود.
سنت های دیرینی نظیر سمنوپزان، شال ساللاما (شال اندازی) که در برخی نقاط به "بلّی بلّی" معروف است، خرید آیینه و شانه، آب آوردن از چشمه، پای آپارماق (بردن عیدی برای خواهران و دختران تازه ازدواج کرده)، دید و بازدیدهای چهارشنبه سوری و عید و همچنین خانه تکانی های دسته جمعی و فامیلی پیش از چهارشنبه سوری در ایران زمین و آذربایجان وجود داشته اند که امروزه برخی از آنها از یادها رفته اند.
سمنوپزان از جمله این آیین ها بود که زنان و دختران خانواده به همراه مردان قوی هیکل گردهم می آمدند و با آماده کردن جوانه گندم، گرفتن شیره آن و بار گذاشتن دیگ های سمنو به مدت های طولانی که گاه به بیش از 24 ساعت نیز می رسید، فضای صمیمی و پر از نشاط و همدلی را برای افراد فامیل فراهم می کرد.
شال ساللاماق یا همان شال اندازی نیز از جمله دیگر آیین ها و رسومی بود که بسیار مورد توجه خانواده های آذری و ایرانی قرار داشت.
در این آیین که نوجوانان و جوانان پای ثابت آن بودند، پس از آیین روز چهارشنبه سوری، جوانان روستا و محل چندین دستمال از جنس های مختلف را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین با طول زیاد می ساختند و از روی دیوار، آن را از روزنه کوچکی وارد منزل می کردند.
افراد صاحب منزل نیز با مشاهده طناب رنگین، هدایای خود را در گوشه شال می ریختند و گره می زدند و آن را به فرد شال انداز تحویل می دادند.
این هدیه حکم فال را نیز برای فرد شال انداز داشت به طوری که طبق آیین های کهن در این هدایا، نان به معنای نعمت، شیرینی به معنای شادمانی، انار نماد کثرت اولاد در آینده، گردو نشانه طول عمر، کشمش به معنای پرآبی در سال جدید و سکه نقره نماد خوشبختی بود.
استاد محمدحسین شهریار شاعر نامی معاصر کشور نیز در مجموعه حیدربابای خود، از روزهای گذشته و آیین های عید به ویژه شال ساللاماق یادی کرده است.
بانوان خانه دار و زنان بزرگ فامیل در ایام پایانی سال، سنتی بسیار خوب و خوش یمن داشتند به نام خرید آینه و شانه، که در آذربایجان " آینا داراخ آلماخ " گفته می شود.
آب آوردن از چشمه نیز رسم دیگری بود که طبق آن، مردم شهر به صورت دسته جمعی به چشمه سارها و رودخانه ها می رفتند و با همراهی هم، آب نو برای خانه خود می آوردند تا مقدمه ای برای سال جدید و خیر و برکت در این سال باشد.
بردن عیدانه برای دختران و عروس های تازه ازدواج کرده از جمله دیگر آیین های دسته جمعی در ایام پایانی سال است به طوری که پیش از آغاز سال جدید، زنان فامیل دختر گرد هم آمده و عیدانه هایی را که تدارک دیده اند به خانه دختر تازه ازدواج کرده می برند تا کمکی هرچند کم برای خانواده تازه تشکیل شده باشد.
این کار نیز ضمن ایجاد روحیه همدلی و همیاری، محبت و مودت بین خانواده ها را افزایش می دهد که البته این روزها این سنت نیز در آستانه فراموشی است.
امروزه از جمله رسم هایی که از گذشته باقی مانده و هنوز هم ادامه دارد، سنت خانه تکانی است ولی این سنت نیز با تغییراتی رو به رو شده به طوری که در قدیم، افراد فامیل به صورت دسته جمعی، خانه تکانی را انجام می دادند ولی در سالهای اخیر، این سنت به ابزاری برای تغییرات دکوراسیون منزل با ابزار جدید و خرید وسایل خانگی نو برای چشم و هم چشمی تبدیل شده است.
با حضور در بازار وسایل خانگی درمی یابیم که بسیاری از خانواده ها با فروش برخی از وسایل از جمله مبلمان، پرده ها و اقلام آشپزخانه ای اقدام به خرید انواع جدید می کنند در حالی که تمامی این اقلام را در یک یا دو سال گذشته خریداری کرده بودند.
شاید مهمترین سنتی که با تغییرات بسیار زیاد در دوران نوین نیز جاری است، آتش بازی در چهارشنبه سوری است ولی در گذشته خبری از ترقه و مواد محترقه خطرناک نبود و تنها به روشن کردن آتش کوچکی در حیاط خانه ها اکتفا می شد در حالی که امروزه، مواد محترقه خطرناک ضمن مصدومیت تعداد زیادی از هموطنان به ویژه جوانان، برخی از مردم را نیز به کام مرگ می کشاند و خانواده ها را داغدار می کند.
آنچه که با مرور آیین های سنتی نوروز و مقایسه آن با وضعیت فعلی به دست می آید، فراموش شدن بسیاری از آنها و جایگزین بودن این سنن با ملزومات زندگی صنعتی و مدرن است که در اغلب موارد زمینه ساز هزینه های مادی و جسمی زیاد برای خانواده ها می شود.
می توان با نگاه بهتر به گذشته و زنده کردن آیین های سنتی، چهره شاداب و پرنشاط گذشتگان را در بین خانواده های امروزی نیز ایجاد کرد که در این صورت نوروز به معنای واقعی، شادی آفرین خواهد بود.
** سیده فاطمه سجادی - خبرنگار ایرنا مرکز ارومیه
8137/2093
27/12/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 27]