واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: تنها راه نجات عمارت کلاه فرهنگی عشرت آباد
پس از کودتای رضاشاه، این مجموعه به پادگان بدل شد تعدادي از مسئولان آن زمان از جمله قوامالسلطنه که پس از کودتا دستگير شدند، در همين مکان زنداني بودند. جالب اين است که پس از سقوط کابينه سياه، قوامالسلطنه از همين مکان به سوي نخستوزيري رفت! همچین این مجموعه، همان عمارتی است که پس از رویداد 15 خرداد 1342 بهمدت یک ماه و هفت روز مقر زندان امام خمینی بود.
کد خبر: ۴۷۷۳۴۴
تاریخ انتشار: ۰۲ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۵:۰۴ - 21 February 2015
سربرافراشتن ساختمانهای بلند در محوطه پادگاه ولیعصر واقع در منطقه موسوم به عشرت آباد تهران در حالی با سرعت پی گرفته میشود که چنین رویکردی عملاً حریمی برای مجموعه تاریخی «عمارت کلاه فرهنگی» باقی نگذاشته و در صورت تکمیل این مجموعه تاریخی، هویت تاریخی این مجموعه به چالش کشیده میشود اما برای رفع این نگرانیها، چه راهکار عملیاتی پیش رو است؟
به گزارش «تابناک»؛ آن زمان که فرمان ساخت «کاخ عشرت آباد» یا «عمارت کلاه فرهنگی عشرت آباد» از سوی ناصرالدین در سال 1291 هجری قمری مصادف با 1250 هجری شمسی صادر شد، تصور نمیشد این بنا در چنین موقعیت دور از دسترس عموم باقی بماند اما مرور زمان و وقایع مختلف باعث شد تا یکی از معدود کاخهای دور از دسترس عموم، این بنای عظیم باشد.
ناصرالدين شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگ خود دستور داد كاخي بين قصر قاجار (زندان قصر کنوني) و باغ نگارستان (وزارت ارشاد کنوني) احداث کنند و عمارتي چهار طبقه را در آن پايه ريزي نمايند. اين كاخ ساخته شد و به دليل آنكه شاه زنانش را به اين مكان انتقال داد به تاريج به «كاخ عشرت آباد» تغيير نام داد.
ناصرالدين شاه شخصاً گاهي مبادرت به درختكاري در آن ميكرد. در وسط كاخ ، حوض و چشمه و فواره هاي متعددي وجود داشت و دور تا دور اين حوض بزرگ، حدود سي خانه كوچك دو اتاقه به شكل نيم دايره ساخته شده بود و در هر كدام از اين خانه ها يكي از زنان شاه ساكن بودند.
اين كاخ كه بيشتر به محل برگزاري مراسم عروسي و تفريحات شاه و خانواده اش اختصاص داشت به منزله حرمسراي ناصرالدين شاه قاجار بوده و بسياري از روايت هاي منتشر شده و نشده در مورد اين پادشاه قاجار و زنانش در اين کاخ اتفاق افتاده است. در داخل اين كاخ ساختماني موسوم به «كلاه فرنگي» به صورت برج زيباي چهار طبقه و با نمايي موزون احداث شده بود که پوشش سقف طبقه چهارم از شيرواني و طبقه سوم آن داراي شاهنشين با آينه كاري و مقرنس بود.
اين باغ برجای بود تا اينکه پس از کودتاي سوم اسفند 1299 که توسط رضاخان انجام شد، سرنوشتش کلاَ دگرگون شد. اين باغ محل مناسبي جهت پادگان مرکزی رضاخان بود. کاخ تبديل به اردوگاه و پادگان شد که تا به امروز هم هست. تعدادي از مسئولان آن زمان از جمله قوامالسلطنه که پس از کودتا دستگير شدند، در همين مکان زنداني بودند. جالب اين است که پس از سقوط کابينه سياه، قوامالسلطنه از همين مکان به سوي نخستوزيري رفت!
همچین این مجموعه، همان عمارتی است که پس از رویداد 15 خرداد 1342 بهمدت یک ماه و هفت روز مقر زندان امام خمینی بود. عشرت آباد از سال 57 از اولين پادگانهايي بود که به دست مردم افتاد و اسلحه بسياري به دست انقلابيون افتاد اما در 36 سال اخیر تغییری در کاربریاش ایجاد نشده و اکنون به عنوان پادگان ولیعصر شناخته میشود.
پس از گذشت حدود 140 سال از ساخت اين عمارت باشکوه، در حال حاضر تنها آثار نيمه مخروبه اي از بناي معروف به «عشرت آباد» باقي مانده است که ديوارهاي فروريخته، دربها و پنجرهاي شکسته و گم شده و يادگاريهاي نوشته شده بر ديوارهاي آن از غبار غليظ نقش بسته بر يادگارهاي هويت بخش پايتخت حکايت دارد.
این بنا در سال 1346 در لیست آثار ملی ثبت شد اما به دلیل نظامی بودن محوطه امکان بازدید و نگهداری و بازسازی وجود نداشته و آخرين مرمت صورت گرفته بر روي اين بناي تاريخي در سالهاي 1353 تا 1355 صورت گرفته است.
در حال حاضر، پايههاي عمارت به دليل نفوذ رطوبت سست شده و پوسيدگيهاي ايجاد شده در بنا تا حدي است كه عمارت عشرتآباد در برابر لرزهاي 2 ريشتري هم توان مقاومت نداشته و با کوچکترين حادثه و فشاري فرو ميريزد. در حال حاضر از عمارت وسيع و كوشكهاي اطراف آن نیز تنها عمارت چهارطبقه عشرتآباد باقي مانده و استخر بزرگ و همچنين اتاقهاي اطراف به طور كامل از بين رفته است.
اکنون «عمارت کلاه فرهنگی» از پشت حصارهای این پادگان نمایان است و دسترسی مستمری توسط نهادهای مسئول و به طور خاص سازمان میراث فرهنگی وجود ندارد و در این شرایط، در دیدار رئیس شورای شهر تهران قرار شد با یاری نهادهای مسئول این ساختمان مرمت و بازسازی شود و به عنوان یک گنجینه و موزه درهای آن به روی همگان باز شود اما چنین اتفاقی رخ نداد و اکنون شاهد آغاز عملیات عمرانی ساختمانهایی هستیم که تجهیزات به کار گرفته شده در این عملیات عمرانی، حکایت از ساخت مجموعهای عظیم دارد.
همین مسئله، نگرانیها را نسبت به آینده عمارت تاریخی کلاه فرهنگی به عنوان بخشی از تاریخ پایتخت کشورمان، افزایش داده است. در عین اما راهکاری برای نجات این بنای تاریخی ارائه نشده و نهادهای مسئول نیز سکوت پیشه کردهاند. این سکوت نیز به واسطه پیچیدگی پرونده این محوطه نظامی-تاریخی است.
در این میان راهکاری که به نظر عملیاتی میآید، تلاش شهرداری تهران برای رهاسازی این مناطق به قصد شکل گیری یک باغ-موزه تاریخی ارزشمند است؛ رویکردی که پیش از این در قبال زندان قصر اجرایی شد و البته پادگان قلعه مرغی نیز وضعیت مشابهی را یافت و سخن از این تغییرات در برای زندان اوین و انتقال این زندان به خارج از تهران نیز به میان آمد.
این رویکرد به سود این مناطق نیز خواهد بود که اگر پادگان ولیعصر را به عنوان محور فرض کرد، از هر سو تا مسافت قابل توجهی، خبری از محوطه سبز وسیعی وجود ندارد و پادگان ولیعصر به واسطه اینکه از این منظر نیز تا حدودی مستعد است، ظرفیت بدن شدن به یک مجموعه تاریخی و تفریحی مناسب را دارد. البته طبیعتاً چنین رویکردی، چندان سهل الوصول نیست اما اگر ارادهای که در خصوص فرودگاه قلعه مرغی وجود داشت، در این حوزه نیز وجود داشته باشد، اجرای چنین طرحی دور از دسترس نیست.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تابناک]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 86]