واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: تاریخ انتشار پنجشنبه 7 آذر 1387 تعداد مشاهده : 57 چهره يك شهيد را ميبيني جام جم آنلاين: اگر شهروندي باشيد كه هر روز در طول مسيرهاي روزانه از شيشه ماشين يا اتوبوس به شهر نگاه ميكنيد، به يقين يكي از مهمترين جلوههاي فضاهاي شهري يعني نقاشيهاي ديواري را بارها ديدهايد.نقاشيهايي كه گاه آنقدر تكراري و از رنگ و رو رفته هستند كه ديگر انگيزهاي براي نگاهكردن به آن نداريد يا آنقدر تازه و جذاب كه هر روز با ديدن آن جزييات بيشتري را درك كرده و لذت بيشتري ميبريد. در اين گزارش كه با توجه به تخريب يا بازسازي برخي نقاشيهاي ديواري شهر تهران كه علاوه بر جنبههاي بصري به دليل بازگويي پيامهاي روزگار ترسيمشان داراي ارزش تاريخي نيز هستند به اهميت ديوارنگاري در يك شهر مدرن و چارهانديشي براي حفظ اين آثار در فضاي معماري رو به رشد و تغيير شهري به بزرگي تهران پرداخته شده است. يكي از مهمترين اجزايي كه شهر را ميتواند علاوه بر جذابتر شدن براي شهروندان، خاطره انگيز كند، نقاشيهاي ديواري است. هنري كه سبب ميشود نه تنها فضاي شهر با تمام آشفتگيهايش براي رهگذران لطيفتر شود، بلكه عرصه بسيار مناسبي براي ورود هنر به شهر است. ايدهاي كه سالهاست بسياري از كلانشهرهاي دنيا استفاده از آن را آغاز كردهاند و حتي در برخي از شهرها مانند لندن، پاريس و رم نقاشيهاي ديواري شهر به يكي از جاذبههاي مهم جذب توريست تبديل شدهاند. ديوارنگارههايي كه بايد ترميم شوند در تهران هم شايد نخستين نقاشيهاي ديواري كه به ياد داريم، نقاشيهاي مربوط به دوران دفاع مقدس بود. هنري كه از آن زمان تاكنون سبب شده تا حداقل شهروندان در طول مسيرهاي روزانه خود با نگاهي هر چند كوتاه به اين تصاوير با يادآوري خاطره رشادتهاي آن روزها، به خاطر بياورند آرامشي را كه امروز در سايه آن براحتي زندگي ميكنند نتيجه رشادت و شهادت آن سالهاست. چهرههايي كه هنوز آثارشان روي در و ديوار شهر مانده سبب ميشود تا حداقل نسل جديد تهراني با اين تصاوير باور كنند كه شهر و كشورشان بر پايه ايمانهايي شكل گرفته كه امروز بهعنوان امانت به دست آنها سپرده شده است. ديوارهايي آراسته به ارزشهاي بزرگ كه البته نميتوان مدعي بود با اوج زيبايي كشيده شدهاند. به هرحال نزديك به دو دهه از عمر برخي از اين نقاشيها ميگذرد و به يقين شهر هم نيازمند ترميم و مرمت اين نقاشيها و حتي باز پيرايي آنهاست و همينكه تصاويري با همان مضامين با ظرافت بيشتري جاي آنها را بگيرد. متأسفانه برخي از اين تصاوير اين روزها به پوستي كهنسال و پر ترك تبديل شده اند و به قلمموي يك نقاش ماهر نياز دارند تا تصاوير حماسي را باز آفريني كند. كار بزرگ را به حرفهايها بسپاريم در برخي از اين كارها حرفهاي نبودن هنرمند يا انتخاب نادرست موضوع و تركيب بندي نامناسب باعث زشت شدن آنها ميشود. وقتي روي يك ديوار تصوير يك شهيد عاليقدر كشيده ميشود و كنار صورت آن دريچه كولر باز ميشود، چطور ميتوان انتظار داشت كه به آنها احترام گذاشته شود؟ زماني كه لانهجاسوسي در 13 آبان تسخير شد هانيبال الخاص بر ديوار ساختمانش يك نقاشي كشيد كه بيشك ميتوان از آن به عنوان يك اثر درست و حرفهاي نام برد ولي متاسفانه همان اثر نيز پاك شد. براي كشيدن يك تصوير روي ديوار بايد خيلي دقت كرد و معيارهاي زيادي را در نظر گرفت زيرا ابتدا به حريم بصري مردم وارد شده و در وهله دوم به ترويج فرهنگ بصري پرداخته ايم. فضاها با موضوعات مطرح شده در نقاشيها به هيچ عنوان همخواني ندارد. علي ترقي جاه، نقاش، نقاشي ديواري را داراي توانايي بالقوهاي براي ايجاد ارتباط با مردم ميداند و ميگويد: نقاشي ديواري ميتواند قويترين وسيله براي بازتاب رويدادها در جامعه باشد، ولي آنچه در ايران وجود دارد، وجه هنري لازم را ندارد. كارهايي كه هم اكنون شاهد آن هستيم، توسط اساتيد ارائه نشده و كساني كه آنها را كشيدهاند، بيشتر طيفي بودهاند كه به شور و احساس انقلابي توجه داشته اند تا فرم، اندازه و مفاهيم خاص هنري. وي كشيدن نقاشي و پرتره شهدا را نوعي احترام به مقام آنها ميداند و ميافزايد: اين نقاشيها بايد در نظر عموم تاثيرگذار باشد و ارزشهاي خاص خود را القا كند، ولي متاسفانه بسياري موارد در آنها رعايت نميشود. در اين نقاشي ها، تصاوير نبايد عينا رئاليستي كشيده شوند و ميتوان حس زيباشناسي را بيشتر رعايت كرد و چهره شهيد را زيباتر ارائه كرد زيرا اين آثار جنبه يادمان و خاطره دارند. متاسفانه تخصيص ندادن درست و به اندازه بودجه به اين مقوله باعث بيرونقي آن شده زيرا معمولا نقاشان معروف و معتبر وقتي ميبينند اين كار بازده مالي خوبي ندارد به سفارشهاي ديگر خود ميرسند. وي هانيبال الخاص، ناصر پلنگي و چند نفر ديگر را كه نقاشيهاي ديواري معروفي نيز در پرونده خود دارند را جزء استثناها بر ميشمرد و تاكيد ميكند: يكي از دوستانم براي من تعريف ميكرد كه به چشم خود ديده براي كشيدن پرتره يك شهيد عاليقدر در يكي از خيابانهاي تهران از كسي استفاده كردهاند كه شغل اصلي او نقاشي ساختمان است و گاهي هم نقاشيهاي ديوارهاي مهد كودكها را ميكشد. براحتي ميتوان نتيجه كار او را درك كرد زيرا وجه هنري برايش مهم نبوده است. در تاريخ نقاشي ديواري دنيا حتي شاهد خلق اثري مرتبط با جنگ جهاني دوم توسط پيكاسو در پاريس هستيم كه هم اكنون در موزه اسپانيا نگهداري ميشود. پس نقاشان بزرگ ما نيز ميتوانند در صورت فراهم آمدن شرايط به اين كار بپردازند. اداره تهران از نظر بصري غلط است حسين خسروجردي، نقاش، اداره شهر تهران را از نظر بصري غلط ميداند: اداره غلط بصري شهر تهران بسيار گسترده است و به عقيده من اگر قرار است در اين شهر به قهرمانان ملي و مذهبي احترامي گذاشته شود، بهتر است از آنها نقاشي ديواري كشيده نشود. وي ميگويد: براي نقاشي روي يك ديوار، بنا بايد طوري انتخاب شود كه امكان نقاشي روي آن باشد. شهرداريها بايد طوري آينده نگري داشته باشند و به گونهاي سياست ورزي كنند كه اگر قرار است روي يك ديوار نقاشياي از يك شخصيت يا موقعيت كه از جهات ملي يا مذهبي محبوبيت دارد كشيده شود، حتما ساخت بنا نيز استاندارد باشد. وي خواستار عدم تخريب ديوارهايي كه تصوير شهدا روي آنهاست، ميشود:براي يك نقاشي ديواري ابتدا بايد از تخريب نشدن آن ديوار اطمينان حاصل شود. اصولا نقاشيهايي كه روي ديوارها كشيده ميشود يا تصوير آدمهاي مهم مملكت و دلاوريهاي شهداست يا يك اثر سمبليك است كه موضوعي ملي را به تصوير ميكشد. اين نقاش در ادامه به شروط و پارامترهاي مهم در يك نقاشي ديواري اشاره ميكند و ميگويد: انتخاب يك هنرمند مهم، تطبيق اثر با فضا، توجه به موقعيت و موضوع اثر و انتخاب ديواري كه براي نقاشي از لحاظ وسعت و از لحاظ جنس بدنهاي مناسب باشد، براي خلق يك نقاشي ديواري مناسب لازم است. مراحل ساخت يك اثر ديواري روند خاصي دارد و بايد ديواري كه براي اين كار انتخاب ميشود، از لحاظ جنس اجزا مناسب باشد؛ زيرا يك اثر و رنگ آنها در مجاورت هوا، گرما، باران و سرما آسيب ميبيند و اين آسيب از مايههاي زيرين ديوار شروع ميشود. وي تخريب نقاشيهاي ديواري و آسيب رساني را توهين به شخصيت و موضوع مطرح شده در اثر ميداند: وقتي روي يك ديوار تصويري درهم و پوسته پوسته شده از يك شهيد ميبينيم كه خراب شده و تصويرش به هم ريخته است، من آنرا توهين به شخصيت ميدانم. حسين خسروجردي در پايان راجع به كارهايي كه روي ديوارها ميبينيم، ميگويد: بايد به نيت كساني كه اين كارها را كرده اند احترام گذاشت ولي نقاشيهايي كه روي ديوارهاست به هيچ عنوان از نظر حرفهاي قابل قبول نيست. نقاشيهاي ديواري شناسنامه دار ميشوند اما شنيدن صحبتهاي يك مسوول در اين باره خالي از لطف نيست. عباس خامه يار، معاون فرهنگي و ارتباطات سازمان بنياد شهيد و امور ايثارگران به عنوان فردي كه اداره متبوعش مسووليت ايجاد، حفظ و نگهداري بيشتر نقاشيهاي ديواري را به عهده دارد، ميگويد: حدود يك سال و نيم پيش براي ترميم، نگهداري و حفظ نقاشيهاي ديواري شهدا در شهرها يك كار تحقيقاتي وسيع انجام دادهايم كه نتيجه آن امسال اجرايي ميشود. سعي داريم بخشي از اين آثار كه قابل تعمير هستند را ترميم كرده و آنها را به عنوان آثار هنري به جاي مانده از جنگ و اسناد دفاع مقدس ثبت كرده و داشته باشيم. وي در خصوص آثاري كه از درجه استفاده ساقط شده اند توضيح ميدهد: بخش عمدهاي از اين آثار گرانبها را كه به سبب شرايط مختلفي مانند آب و هوا از بين رفته اند با يك رويكرد جديد و با طراحي و مواد جديد بازسازي و ترميم خواهيم كرد. معاون فرهنگي و ارتباطات بنياد شهيد بازسازي و شناسنامهدار شدن نقاشيهاي ديواري را يك طرح ملي ميداند و ميگويد: براي تمام طرحهايي در استان تهران است، شناسنامه درست كرده ايم و اين كار براي ساير استانها نيز در حال انجام است. اين طرح يك كار ملي است و ميطلبد كه تمام نهادهايي كه در زيباسازي شهر دخيل هستند، با ما مشاركت داشته باشند. همچنين هماهنگيهاي لازم براي نورپردازي و شيوه نگهداري جديد نقاشي ديواري با سازمان زيباسازي شهرداري انجام شده و قرار است با آنها يك كار مشترك در زمينه بهسازي اين آثار صورت بگيرد. فكر ميكنم تا پايان امسال و با طرحي ضربتي بتوانيم 50 طرح با شكل و طراحي جديد را در تهران اجرا كنيم. البته اميدوارم با همكاري شهرداري و نهادهاي زيربط اين كار به سرانجام برسد. استعدادها در راهند بعد از اتمام جنگ تحميلي، به يك نوع نقاشي ديواري در ميادين و معابر اصلي شهرهاي بزرگ بر ميخوريم كه سفارش دهندگان آنها بيشتر شهرداريها هستند. تصاوير اين ديوارها بيشتر بار تزئيني دارند و حاوي پيامهاي مربوط به حفظ محيط زيست با نقشمايههايي چون گل و مرغ، طبيعت و منظره هستند و يا باز هم تصاوير ارزشمند شهداي جنگ تحميلي به روي ديوارها نقش ميبندند. در سالهاي اخير، در عرصه نقاشي ديواري شاهد بروز استعدادهاي نو مايهاي هستيم كه به اهميت و لزوم شكل گيري جدي تر و آگاهانه نقاشي ديواري و توسعه آن در جامعه كنوني دست يافتهاند. مهم اين است كه اين دسته از نقاشان هم شناخت وسيعتري از تكنيكهاي اصولي و پايهگذار نقاشي ديواري به دست آوردهاند و هم اينكه از دستاوردهاي با ارزش نقاشي معاصر جهان غافل نماندهاند. با اين وصف، نقاشي ديواري معاصر ايران، با تمام تلاشهاي ناپيوسته هنرمندان و دستاندركاران اين رشته هنري، در مجموع به يك سبك و شيوه منسجم كه بيانگر روح و انديشه ايراني در چارچوب ادراك معاصر باشد، نرسيده و اين مهم لازمه اش اين است كه ابتدا در عرصه وسيعتر نقاشي معاصر ايران رخ بنمايد. مجيد احمدي نظرات خوانندگان (0 نظر)
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 232]