محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1852560353
بازخوانی پرونده ۱۰8 ساله مجلس در تاریخ ایران
واضح آرشیو وب فارسی:باشگاه خبرنگاران: گزارش/به مناسب روز بزرگداشت مجلس؛
بازخوانی پرونده ۱۰8 ساله مجلس در تاریخ ایران
علت نامگذاری روز مجلس، شخصیت مدرس، مجالس ۲۴گانه شورای ملی و ۷گانه سنا، روسای مجلسین، پیشینه مجلس در ایران، مجلس و انقلاب اسلامی، مجالس ۹گانه شورای اسلامی، اصل تفکیک قوا و... در این گزارش مورد بررسی قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار پارلمانی باشگاه خبرنگاران؛ برگ‌های زرین تاریخ ایران سربلند، همواره تمام نکته‌ها و گفته‌های پیشینیان را در حافظه امت ضبط و ثبت می‌کنند و در این میان از ۱۰۷ سالگی نهادی سخن می‌گویند که در تاریخ این مرز و بوم، فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته و هم‌اکنون یکی از ارکان اصلی انقلاب اصیل جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.
مجلس، همان نهادی است که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصلی تحت عنوان فصل ششم به آن اختصاص داده شده و ۳۹ اصل همین قانون از اصل شصت و دوم تا اصل نود و نهم به آن پرداخته است.
* روزی برای مجلس
در لابه‌لای صفحات تقویم خورشیدی، ۱۰ آذر هر سال به عنوان روز مجلس نامگذاری شده است که علت این نام گذاری شهادت آیت‌الله سیدحسن مدرس در روز دهم آذر ماه سال ۱۳۱۶ است، آیت‌الله سیدحسن مدرس در سال ۱۲۴۹ خورشیدی برابر با ۲۲۸۷ قمری در شهرستان زواره از توابع اصفهان متولد شد و در شش سالگی به همراه پدرش به قمشه (شرضا) رفت و نزد پدربزرگش «می‌رعبدالباقی» درس خواند و پس از درگذشت پدربزرگش در شانزده سالگی برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت.
سیدحسن مدرس تحصیلات خود را در اصفهان نزد علامه شیخ‌مرتضی‌ریزی و در سامرا و نجف نزد مراجعی چون میرزای شیرازی، آخوند خراسانی و سیدمحمدکاظم یزدی آموخت و در سال ۱۳۰۸ خورشیدی مورد سوء قصد عوامل رضاخان قرار گرفت که از ترور جان سالم به در برد، مدرس در جریان قیام نورالله نجفی اصفهانی در دی ماه ۱۳۰۵ خورشیدی در قم علیه اقدامات رضا شاه از وی حمایت کرد.
رضاخان در طی برگزاری انتخابات مجلس هشتم شورای ملی با مداخله آشکار در انتخابات و حذف آرای شهید مدرس اجازه نداد وی به مجلس راه یابد و سپس ۱۶ مهر ۱۳۰۷مدرس را دستگیر و به دامغان، مشهد و سپس به خواف تبعید کرد، آیت‌الله مدرس ۷ سال در خواف، توسط ماموران شاهنشاهی تحت نظر بود و در ۲۲ مهر ۱۳۱۶ از خواف به کاشمر منتقل شد، دراین زمان رضاشاه دستور قتل مدرس را به رئیس شهربانی کاشمر داد ولی او از این کار سرباز زد، در نتیجه این ماموریت به سه نفر به اسامی «جهان‌سوزی»، «متوفیان» و «خلج» واگذار شد و آنها شب ۱۰ آذر ۱۳۱۶ برابر با ۲۷ رمضان ۱۳۵۶ قمری، آیت‌الله سیدحسن مدرس را شهید کردند.
آرامگاه این شخصیت برجسته عالم سیاست و دیانت در کاشمر یکی از شهرهای استان خراسان رضوی واقع شده است.
حضور و مبارزات خستگی‌ناپذیر شهید آیت‌الله سیدحسن مدرس در مجلس شورای ملی علیه استبداد و استعمار باعث شد تا مجلس شورای اسلامی براساس مصوبه‌ای در سال ۱۳۷۲خورشیدی، ۱۰ آذر، سالروز شهادت این مجاهد نستوه و اسطوره بزرگ حق‌مداری و ظلم‌ستیزی را به عنوان روز مجلس نامگذاری کند.
در ادامه به سابقه مجلس در تاریخ ایران کهن خواهیم پرداخت:
*پیشینه مجلس در ایران
بر اساس آن‌چه به اثبات رسیده، اولین مجلس شناخته شده در تاریخ ایران کهن به زمان اشکانیان برمی‌گردد که در این دوره مجلس «مهستان» از میان بزرگان و اشراف ایرانی تشکیل می‌شده است.
ناصرالدین شاه در چند مورد مجوز تشکیل مجالس را صادر کرده است؛ در تاریخ ۲۳ مهر ۱۲۷۵ قمری در روزنامه «وقایع التفاقیه» فرمانی از ناصرالدین شاه منتشر شد که وظایف حکومت را میان وزارت‌خانه‌های امورخارجه، جنگ، مالیه و فوایدعامه تقسیم کرد و در این میان «می‌زراجعفرخان مشیرالدوله» به عنوان رئیس‌مجلس ۲۵ نفره (مصلحت‌خانه) یا به اختصار «مجلس مشورت» منصوب شد.
هر چند این مجلس مشورتی همان گونه که از نامش پیدا بود جنبه تشریفاتی داشت اما پس از چندین قرن می‌توان آن را حرکت اولیه اصلاح ساختار سیاسی ایران دانست پس از آن نیز در شوال ۱۳۰۱ قمری مجلسی از تجار و بازرگانان توانستند اجازه تاسیس «مجلس وکلای تجار ایران» را از ناصرالدین شاه بگیرند که مرام‌نامه آن بسیار مترقی و برخوردار از جنبه پر رنگ اصلاح‌طلبانه بود.
*اولین مجلس ایران
تشکیل اولین مجلس کشور به انقلاب مشروطه برمی‌گردد که فرمان تشکیل آن در روز ۱۶ مرداد سال ۱۲۸۵ خورشیدی توسط «مظفرالدین شاه قاجار» به امضا رسید و نظام‌نامه مجلس شورای ملی نیز در ۱۷ شهریور همان سال به دست وی امضا شد.
ناگفته نماند مظفرالدین شاه متولد ۱۲۹۶ قمری و چهارمین فرزند «ناصرالدین شاه» است که از ۵ سالگی به عنوان ولیعهد انتخاب شد و قریب به ۴۰ سال در آذربایجان حکومت کرد. و پس از به قتل رسیدن ناصرالدین شاه به تهران آمده و بر تخت سلطنت تکیه زد.
مظفرالدین شاه در سال قمری۱۳۲۴ فرمان مشروطیت را صادر و امضا نمود و ۵ روز پس از صدور این فرمان دار فانی را وداع گفت.
مجلس شورای ملی در جریان جنبش مشروطه و بر پایه اولین قانون اساسی ایران تشکیل شد که پس از ۷ دوره مجلس سنا نیز تشکیل و به آن اضافه شد (به مجلس سنا نیز اشاره خواهیم داشت).
مجموعه مجلس شورای ملی و مجلس سنا را اغلب به عنوان «مجلسین» می‌خواندند، از صدور فرمان مشروطیت در سال ۱۲۸۵خورشیدی تا انقلاب جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۵ مجموعا ۲۴ دوره مجلس شورای ملی تشکیل شد که در برخی مواقع ایام فترت نیز پیش آمده و کشور بدون مجلس بوده است.
*دوره‌های ۲۴ گانه مجلس شورای ملی
-دوره اول:
نخستین جلسه رسمی مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۳ مهر ماه ۱۲۸۵خورشیدی مطابق با ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ قمری و ۱۷ اکتبر ۱۹۰۶ میلادی با نطق افتتاحیه مظفرالدین شاه قاجار گشایش یافت. نمایندگان این دوره مجلس به موجب ماده ۶ نظام‌نامه انتخابات از بین طبقه اشراف و شاهزادگان، تجار و مالکان، روحانیون و اصناف انتخاب شدند.
این مجلس، قانون اساسی ایران را که مشتمل بر ۵۱ اصل بود در تاریخ ۸ دی ماه ۱۲۸۵ به توشیح مظفرالدین شاه و پس از فوت وی متمم قانون اساسی را ۱۵ مهر ماه ۱۲۸۶ به امضای محمدعلی شاه رساندند. این مجلس در روز دوم تیر ماه ۱۲۷۸ خورشیدی مصادف با ۲۳ جمادی‌الثانی ۱۳۲۶ قمری به دستور محمدعلی شاه قاجار به توپ بسته شد.
-دوره دوم:
دومین دوره قانونگذاری پس از ۱ سال و ۴ ماه و ۲۱ روز فترت در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۲۸۸ خورشیدی مطابق با دوم ذیقعده ۱۳۲۷ قمری افتتاح شد. این مجلس نیز به دنبال اولتیماتوم دولت روس در روز ۳ دی ماه ۱۲۸۹ خورشیدی منحل شد.
-دوره سوم:
این دوره پس از ۳ سال فترت در تاریخ ۱۴ آذر ماه ۱۲۹۳ خورشیدی مطابق با ۱۷ محرم ۱۳۳۳ قمری توسط احمدشاه قاجار افتتاح گردید. دوره سوم مجلس شورای ملی نیز به علت شروع جنگ جهانی اول بیش از یک سال دوام نیافت.
-دوره چهارم:
این دوره پس از ۵ سال و ۷ ماه و ۸ روز فترت در اول تیر ۱۳۰۰ خورشیدی مطابق با ۱۵ شوال ۱۳۳۹ قمری توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت و در ۳۰ خرداد ۱۳۰۲ خورشیدی مطابق با ۱۷ ذیقعده ۱۴۴۱ قمری پایان یافت.
-دوره پنجم:
پنجمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۰۲ خورشیدی مطابق با ۵ رجب ۱۳۴۲ قمری افتتاح شد. در این دوره بود که سلطنت قاجاریه منحل شد و مجلس موسسان در ۲۱ آذر ماه همان سال سلطنت را به پهلوی داد. مجلس پنجم شورای ملی نیز در تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۰۴خورشیدی خاتمه یافت.
-دوره ششم:
دوره ششم قانونگذاری در تاریخ ۱۹ تیر ماه ۱۳۰۵ خورشیدی مطابق با ۳۰ ذیحجه ۱۳۴۴ قمری توسط رضاشاه افتتاح و در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۰۷ خورشیدی مصادف با ۲۶ صفر ۱۳۴۷ قمری پایان یافت. در این دوره مجموعا ۲۷۶ جلسه تشکیل شد.
-دوره هفتم:
هفتمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۰۷ خورشیدی مطابق با ۲۱ ربیع‌الثانی ۱۳۴۷ قمری افتتاح و در تاریخ اول آبان ۱۳۰۹ خورشیدی مصادف با ۳۰ جمادی‌الاول ۱۳۴۹ قمری پایان یافت.
-دوره هشتم:
هشتمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۲۴ آذر ماه ۱۳۰۹ خورشیدی مطابق با ۲۳ رجب ۱۳۴۹ قمری افتتاح و در تاریخ ۲۴ دی ماه ۱۳۱۱ خورشیدی مصادف با ۱۷ رمضان ۱۳۵۱ قمری خاتمه یافت.
-دوره نهم:
نهمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۲۴ اسفند ماه ۱۳۱۱ خورشیدی برابر با ۱۸ ذیقعده ۱۳۵۱ قمری افتتاح و در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۱۴ خورشیدی مصادف با ۷ محرم ۱۳۵۴ قمری پایان یافت. طرح تاسیس دانشگاه تهران در این دوره به تصویب رسید.
-دوره دهم:
دهمین دوره قانونگذاری روز پنج شنبه ۱۵ خرداد ماه ۱۳۱۴ خورشیدی برابر با ۴ ربیع‌الاول ۱۳۵۴ قمری افتتاح و در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۱۶ خورشیدی برابر با سوم ربیع‌الثانی ۱۳۵۶ قمری پایان یافت.
-دوره یازدهم:
یازدهمین دوره قانونگذاری در ۲۰ شهریور ۱۳۱۶ خورشیدی مطابق با ۵ رجب ۱۳۵۶ قمری افتتاح و در تاریخ ۲۷ شهریور ۱۳۱۸ خورشیدی برابر با چهار شعبان ۱۳۵۸ قمری پایان یافت.
-دوره دوزادهم:
دوزادهمین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ سوم آبان ۱۳۱۸ خورشیدی مطابق با ۲۱ رمضان ۱۳۵۸ قمری افتتاح شد و در ۹ آبان ۱۳۲۰ خورشیدی برابر با ۹ شوال ۱۳۶۰ قمری پایان یافت. در شهریور همین سال بود که ایران به اشغال نیروهای متفقین درآمد و رضاشاه از سوی انگلیسی‌ها وادار به استعفا گردید و سلطنت به پسرش محمدرضا واگذار شد.
-دوره سیزدهم:
سیزدهمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۲۰ خورشیدی مطابق با ۲۳ شوال ۱۳۶۰ توسط محمدرضا شاه پهلوی افتتاح و در تاریخ اول آذر ۱۳۲۲ خورشیدی برابر با ۲۴ ذیقعده ۱۳۶۲ قمری پایان یافت.
-دوره چهاردهم:
چهاردهمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۶ اسفند ماه ۱۳۲۲ خورشیدی مطابق با اول ربیع‌الاول ۱۳۶۳قمری افتتاح گردید و در ۲۱ اسفند ۱۳۲۴ خورشیدی برابر با ۷ ربیع‌الثانی ۱۳۶۵ قمری خاتمه یافت. در این دوره برای نخستین بار پس از تکراری بودن ادوار، تعداد ۸۰۰ کاندیدا بر سر ۱۳۶ کرسی مجلس به رقابت پرداختند.
-دوره پانزدهم:
پانزدهمین دوره قانونگذاری پس از یک فترت طولانی ۲ سال و ۴ ماه و دو روز در تاریخ ۲۵ تیر ماه ۱۳۲۶ خورشیدی مطابق با ۲۸ شعبان ۱۳۶۶ قمری افتتاح و در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۲۸ خورشیدی برابر با ۲ شوال ۱۳۶۸ قمری به پایان رسید.
-دوره شانزدهم:
شانزدهمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ خورشیدی مطابق با ۲۱ ربیع‌الثانی ۱۳۶۹ قمری با نخستین دوره مجلس سنا توسط محمدرضا شاه پهلوی پس از ۶ ماه و ۱۳ روز فترت افتتاح شد. تعدادی از کرسی‌های این مجلس در اختیار جبهه ملی قرار گرفت و محمد مصدق و دوستانش مباحث مربوط به نفت را که در دوره پانزدهم مطرح شده بود در این دوره ادامه دادند. در تاریخ ۲۰ مهر ماه همین سال مصدق رهبر اقلیت ملی مجلس دولت را در مورد مسئله ملی نفت استیضاح کرد.
در روز سوم اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت به مجلس ارائه شد و پس از تصویب مجلس در ۲۴ اسفند همین سال در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ خورشیدی به تصویب مجلس سنا رسید. در همین دوره با تمایل نمایندگان مجلس دکتر محمد مصدق در اردیبهشت ۱۳۳۰ خورشیدی به نخست وزیری انتخاب گردید. مجلس شانزدهم با همه فراز و نشیب‌ها در ۲۹ بهمن ۱۳۳۰ خورشیدی مطابق با ۲۲ جمادی‌الاول ۱۳۷۱ قمری پایان رفت.
-دوره هفدهم:
هفدهمین دوره قانونگذاری در تاریخ ۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۳۱ خورشیدی مطابق با ۲ شعبان ۱۳۷۱ قمری افتتاح شد در حالی که از ۱۳۶ کرسی نمایندگان فقط ۷۹ کرسی آن دارای نماینده بود. به دنبال درگیری مصدق با مخالفان، وی در دوازده مرداد ۱۳۲۲ خورشیدی طی رفراندمی دوره هفدهم مجلس شورای ملی را منحل و شروع انتخابات دوره هجدهم را موکل به اصلاح قانون انتخابات کرد. شاه از فرصت عدم وجود مجلس استفاده کرده و مصدق را عزل و زاهدی را به نخست‌وزیری گماشت و هم چنین طی فرمانی در ۲۸ آبان همین سال دستور انحلال مجلسین را صادر کرد.
-دوره هجدهم:
هجدهمین دوره قانونگذاری در ۲۷ اسفند ۱۳۲۲ خورشیدی مطابق با ۱۲ رجب ۱۳۷۳ قمری افتتاح و در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۳۵ خورشیدی برابر با ۳ رمضان ۱۳۷۵ قمری پایان یافت.
-دوره نوزدهم:
نوزدهمین دوره قانونگذاری در ایران در تاریخ ۱۰ خرداد ماه ۱۳۳۵ خورشیدی مطابق با ۲۰ شوال ۱۳۷۵ قمری افتتاح و پس از ۴ سال در ۱۹ خرداد ۱۳۳۹ خورشیدی برابر با ۱۴ ذیحجه ۱۳۷۹ قمری به پایان رسید. در این دوره بود که اجلاسیه مجلس از دو سال به ۴ سال تغییر و تعداد نمایندگان نیز از ۱۳۶ نفر به ۲۰۰ نفر افزایش یافت.
-دوره بیستم:
پس از انتخاب نمایندگان، به دلیل اعتراضات، انتخابات منحل شده و بار دیگر بعد از برگزاری انتخابات، مجلس بیستم در ۱۲ اسفند ۱۳۳۹ خورشیدی مطابق با ۵ رمضان ۱۳۸۰ قمری افتتاح گردید و این مجلس نیز در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۴۰ خورشیدی برابر با ۱۳ذیقعده ۱۳۸۰ قمری توسط علی امینی منحل شد.
-دوره بیست و یکم:
انتخابات مجلس شورای ملی بیست و یکم در شهریور ۱۳۴۲ شمسی برگزار شد این مجلس پس از دو سال و سه ماه و ۲۵ روز فترت در تاریخ ۱۴ مهر ماه ۱۳۴۲ خورشیدی مطابق با ۱۷ جمادی‌الاول ۱۳۸۳ قمری افتتاح گردید. در این دوره برای اولین بار شش زن جزو منتخبین مجلس شدند. دوره بیست و یکم قانونگذاری در تاریخ ۱۳ مهر ماه ۱۳۴۶ خورشیدی برابر با ۳۰ جمادی‌الثانی ۱۳۸۷ قمری خاتمه یافت.
-دوره بیست و دوم:
بیست و دومین دوره قانونگذاری در روز جمعه ۱۴ مهر ۱۳۴۶ خورشیدی برابر با اول رجب ۱۳۸۷ قمری افتتاح گردید. پذیرش قطعنامه شورای امنیت درباره بحرین و جدایی آن از ایران در روز پنجشنبه مورخ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۹ خورشیدی در جلسه فوق‌العاد‌ه‌ای که بنا به تقاضای دولت تشکیل شده بود به تصویب و جهت اجرا به دولت ابلاغ شد. این دوره قانونگذاری در تاریخ ۹ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی مصادف با ۱۹ رجب ۱۳۹۱ قمری به مناسبت برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله به موجب فرمان شاه منحل و در همان روز دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی به وسیله شاه گشایش یافت.
-دوره بیست و سوم:
مجلس بیست و سوم روز سه‌شنبه ۹ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی برابر با ۹ رجب ۱۳۹۱ قمری افتتاح و در ۱۶ شهریور ماه ۱۳۵۴ خورشیدی مصادف با ۳۰ شعبان ۱۳۹۵ قمری خاتمه یافت.
-دوره بیست و چهارم:
انتخابات دوره بیست و چهارم مجلس شورای ملی یا انتخابات رستاخیزی، آخرین انتخابات دوران حکومت پهلوی بود که در تاریخ ۱۷شهریور ۱۳۵۴ خورشیدی مصادف با ۲ رمضان ۱۳۹۵ قمری افتتاح شد. در این دوره مجلس به خاطر فضای انقلابی که در کشور به وجود آمده بود، ۵ نخست وزیر طی ۴ سال به روی کار آمدند که هیچ کدام از آنها موفق به ادامه کار نشدند.
سرانجام به دنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران برای سرنگونی رژیم ستمگر پهلوی و استعفای بسیاری از نمایندگان و سقوط رژیم سلطنتی، عمر مجلس بیست و چهارم نیز در ۲۱ بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی پایان یافت.
*مجلس سنا
مجلس سنا از آغاز مشروطیت تا سال ۱۳۲۸ خورشیدی شکل نگرفت اما از آن سال به بعد در ۷ دوره تشکیل شد، به موجب قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ خورشیدی حکومت ایران علاوه بر مجلس شورای ملی باید دارای مجلس دیگری به نام مجلس سنا باشد ولی به علت بعضی از مخالفت‌ها تا پایان سلطنت رضا شاه پهلوی درباره این شاخه قوه مقننه تصمیمی اتخاذ نگردید.
پس از شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی با اشغال ایران توسط متفقین و تبعید رضاخان و سست شدن پایه‌های سلطنت پهلوی، مقالاتی در مطبوعات نوشته و از دولت‌های وقت تقاضای تشکیل این مجلس می‌شد و محمدرضا شاه نیز نسبت به تشکیل آن علاقه‌مند بود تا اینکه در روز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۲۷ خورشیدی دولت حکیمی لایحه تشکیل مجلس سنا را ارائه کرد که با اعتراض زیادی از سوی برخی از نمایندگان مجلس شورا روبه رو شد ولی بالاخره با تلاش عده‌ای از دولتمردان اساسنامه آن تدوین و به تصویب مجلس شورا و صحه شاه رسید.
تشکیل مجلس و اختیارات آن طبق اصول ۴۳، ۴۴ و ۴۵و ۴۶ متمم قانون اساسی پیش‌بینی شده بود.
به موجب اصل ۴۳ قانون اساسی، تعداد نمایندگان مجلس سنا ۶۰ نفر بود که ۳۰ نفر از طرف مردم (۱۵ نفر از تهران و ۱۵ نفر از شهرستان‌ها) و نیمی دیگر از سوی شاه (۱۵ نفر از تهران و ۱۵ نفر از شهرستان‌ها) انتخاب می‌شدند که گروه اول سناتورهای انتخابی و دسته اول به سناتورهای انتصابی معروف بودند.
انتخابات مجلس سنا در هر دوره قانونگذاری همزمان با انتخابات مجلس شورای ملی شروع و اخذ رای در یک روز انجام می‌شد.
سناتور‌ها باید شرایط خاصی را برای عضویت در مجلس سنا داشتند که عبارت بود از: نخست‌وزیران، وزرا، معاونین، استانداران، امرای بازنشسته ارتش، استادان دانشگاه و قضات با داشتن ۱۵ تا ۲۰ سال سابقه و اشخاصی که حداقل ۳ دوره نمایندگی مجلس شورای ملی را داشته باشند انتخاب می‌شدند.
در حقیقت مجلس سنا به مجلس «شیوخ» معروف بود چرا که هر فردی دارای شرایط مذکور نبود نمی‌توانست به مجلس راه یابد و گاهی هم برای اینکه اشخاص مورد نظر واجد شرایط سناتوری شوند به طور موقت احکامی صادر می‌شد.
مجلس سنا در کل ۷ دوره قانونگذاری داشته است:
-دوره اول:
اولین دوره مجلس سنا همزمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی در ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ خورشیدی در تالار مجلس شورا افتتاح شد اما در سال ۱۳۳۱ خورشیدی هنگام مبارزات ملی شدن صنعت نفت و قطع روابط سیاسی با انگلیس و هم چنین مخالفت مجلس سنا با انتخاب مجدد مصدق به نخست وزیری و سیاست وی در زمینه نفت، دکتر محمد مصدق درصدد انحلال مجلس سنا برآمد و از ورود سناتور‌ها به امارت مجلس شورای ملی در بهارستان جلوگیری شد به طوری که سناتورهای جلسه خود را در منزل «نظام‌السلطنه مافی» تشکیل دادند بدین ترتیب مجلس سنا تعطیل و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۲۲ خورشیدی دوباره تشکیل شد.
-دوره دوم:
دوره دوم مجلس سنا در ۲۷ اسفند ۱۳۳۲ خورشیدی افتتاح و در ۲۵ اسفند ۱۳۳۸ خورشیدی خاتمه یافت.
-دوره سوم:
دوره سوم مجلس سنا در ۳ فروردین ۱۳۳۹ خورشیدی افتتاح و در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۴۰ خورشیدی به فرمان شاه منحل شد.
-دوره چهارم:
دوره چهارم مجلس سنا پس از دو سال و اندی تعطیلی در ۱۴ مهر ۱۳۴۲ خورشیدی آغاز و در ۱۴ مهر ۱۳۴۶ خورشیدی خاتمه یافت.
-دوره پنجم:
دوره پنجم مجلس سنا در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۴۶ خورشیدی افتتاح و در تاریخ ۹ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی خاتمه یافت.
-دوره ششم:
دوره ششم مجلس سنا در تاریخ ۹ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی افتتاح و در تاریخ ۱۶ تیر ۱۳۵۴ خورشیدی خاتمه یافت.
-دوره هفتم:
دوره هفتم و آخرین دوره مجلس سنا در تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۵۴ خورشیدی افتتاح و با پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ ۱۳۵۷ خورشیدی برای همیشه منحل شد.
در ادامه به روسای مجلسین اشاره خواهیم کرد.
*روسای مجلس شورای ملی
-دوره اول: مرتضی قلی‌خان هدایت (۱۲۸۵)، حاج میرزا محموخان (۱۲۸۶)، میرزا اسماعیل خان (۱۲۸۷)
-دوره دوم: صادق‌خان مستشارالدوله (۱۲۸۸)، میرزا اسماعیل‌خان (۱۲۸۹)، محمد علی‌خان ذکاء‌الملک
-دوره سوم: حسین پیرنیا (۱۲۹۳)
-دوره چهارم: حسین پیرنیا (۱۳۰۰)
-دوره پنجم: حسین پیرنیا (۱۳۰۲) ، میرزا حسن خان مستوفی (۱۳۰۴)
-دوره ششم: سید محمد تدوین (۱۳۰۵)، حسین پیرنیا (۱۳۰۶)
-دوره هفتم: حسین دادگر (۱۳۰۷)
-دوره هشتم: حسین دادگر (۱۳۰۹)
-دوره نهم: حسین دادگر (۱۳۱۱)
-دوره دهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۴)
-دوره یازدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۶)
-دوره دوازدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۱۸)
-دوره سیزدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (۱۳۲۰)
-دوره چهاردهم: محمد صادق طباطبایی (۱۳۲۲)
-دوره پانزدهم: رضا حکمت (۱۳۲۶)
-دوره شانزدهم: رضا حکمت (۱۳۲۸)
-دوره هفدهم: حسن امامی (۱۳۳۱)، سید ابوالقاسم کاشانی (۱۳۲۲)، عبدالله معظمی (۱۳۲۲)
-دوره هجدهم: رضا حکمت (۱۳۳۲)
-دوره نوزدهم: رضا حکمت (۱۳۳۵)
-دوره بیستم: رضا حکمت (۱۳۳۹)
-دوره بیست و یکم: عبدالله ریاضی (۱۳۴۲)
-دوره بیست و دوم: عبدالله ریاضی (۱۳۴۶)
-دوره بیست و سوم: عبدالله ریاضی (۱۳۵۰)
-دوره بیست و چهارم: عبدالله ریاضی (۱۳۵۴)، جواد سعید (۱۳۵۷).
*روسای مجلس سنا
روسای مجلس سنا از بدو تشکیل تا خاتمه ۵ نفر بودند:
ابراهیم حکیمی، حسن تقی‌زاده، محسن صدر، جعفر شریف‌امامی و محمد سجادی که سه تن از آنها پیش‌تر نخست وزیر بوده‌اند (حکیمی، صدر، شریف امامی) و دو تن دیگر از آنها رجال سیاسی (تقی‌زاده و سجادی). طولانی‌ترین دوره ریاست مجلس سنا با شریف‌امامی بوده است.
*مجلس و انقلاب اسلامی
بعد از پیروزی شکوه‌مند انقلاب اسلامی تا به امروز ۸ دوره مجلس با اقتدار و بدون وقفه برگزار شده و هم اکنون مجلس نهم شورای اسلامی در حال خدمت به ملت است.
-مجلس اول:
نخستین دوره مجلس در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۹ خورشیدی آغاز به کار کرد و در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۶۳ خورشیدی نیز پایان یافت. اولین دوره مجلس به دلیل پیروزی انقلاب اسلامی با حوادث و فراز و نشیب‌های بسیاری همراه بود به طوری که برگزاری سه دوره انتخابات ریاست جمهوری به دلیل برکناری ابوالحسن بنی‌صدر، ترور شهید محمدعلی رجایی و سومین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۶۰، تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی، تعطیلی دانشگاه‌ها، قطع کامل روابط ایران با مریکا، وقوع جنگ ۸ ساله تحمیلی و.... از جمله مسائل مطرح در دوره مجلس اول بود. اولین دوره مجلس با ۲۸ کمیسیون دائمی و ۸ کمیسیون ویژه و خاص به وظایف محوله رسیدگی می‌کرد.
-مجلس دوم:
انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۶ فروردین ۱۳۶۳ برگزار شد و در ۸ خرداد ۱۳۶۳ دومین دور مجلس آغاز به کار کرد. مجلس دوم شورای اسلامی در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۶۷ به کار خود پایان داد. تصویب کلیات قانون مطبوعات، آغاز به کار شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله مهم‌ترین مصوبات این دوره می‌باشد. این مجلس با ۲۸ کمیسیون دائمی و ۳ کمیسیون خاص و ویژه ۳۱۸ مصوبه به تصویب رساند.
-مجلس سوم:
سومین دوره قانونگذاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۷ خرداد ۱۳۶۷ افتتاح و ۶ خرداد سال ۱۳۷۱ خاتمه یافت. پذیرش قطعنامه ۵۹۸، موافقت بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی با استعفای منتظری از قائم مقامی رهبری، درخواست مجلس برای بازنگری در قانون اساسی، ارتحال حضرت امام خمینی (ره)، انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب اسلامی، برگزاری پنجمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از مهم‌ترین حوادث این دوره می‌باشد. تعداد قوانین مصوب سومین دوره مجلس شورای اسلامی ۲۵۱ مصوبه بود که با ۲۵ کمیسیون دائمی و ۳ کمیسیون خاص و ویژه به امورات مختلف رسیدگی می‌کرد.
-مجلس چهارم:
انتخابات چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۷۱ انجام شد و مجلس چهارم از ۷ خرداد همان سال کار خود را آغاز و در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۷۵ به کار خود خاتمه داد. مجلس چهارم نیز با ۲۳ کمیسیون دائمی به کار خود ادامه داد.
-مجلس پنجم:
انتخابات مجلس پنجم شورای اسلامی برخلاف مجالس قبلی در اسفند ۱۳۷۴ برگزار و باز برخلاف مجالس پیشین با کمی تاخیر در ۱۲ خرداد ۱۳۷۵ آغاز به کار کرد. این مجلس در تاریخ ۶ خرداد سال ۱۳۷۹ پایان یافت. این مجلس نیز برای ۲۴ کمیسیون دائمی و ۲ کمیسیون خاص بود.
-مجلس ششم:
انتخابات ششمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۷۸ برگزار شد و نخستین جلسه رسمی این مجلس در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۷۹ آغاز شده و در ۶ خرداد ۱۳۸۳ پایان یافت. افزایش تعداد نمایندگان از ۲۷۰ نفر به ۲۹۰ نفر براساس اصل ۶۴ قانون اساسی از مهم‌ترین اقدامات این دوره می‌باشد. مجلس ششم نیز با ۱۴ کمیسیون دائمی به کار خود پایان داد.
-مجلس هفتم:
هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۸۳ آغاز به کار کرده و در ۶ خرداد ۱۳۸۷ پایان یافت. در این دوره محل مجلس شورای اسلامی براساس یکی از مصوبه‌های مجلس ششم از محل مجلس سابق (معروف به مجلس سنا) در آبان ماه سال ۱۳۸۳ به بهارستان انتقال یافت. همچنین در این دوره رای گیری از حالت «قیام و قعود» به صورت الکترونیکی تغییر پیدا کرد. مجلس هفتم نیز با ۱۴ کمیسیون دائمی فعالیت می‌کرد.
-مجلس هشتم:
هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی ساعت ۸: ۵۰ صبح روز ۷ خرداد ۱۳۸۷ افتتاح گردید. در طول مجلس هشتم ۴ نفر از نمایندگان دار فانی را وداع گفتند. مجلس هشتم در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۹۱ با ۱۵ کمیسیون دائمی، ۲ کمیسیون ویژه و ۱ کمیسیون مشترک به کار خود خاتمه داد.
-مجلس نهم:
انتخابات نهم مجلس شورای اسلامی در دو مرحله انجام شد: مرحله اول در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۹۰ و مرحله دوم در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۱ برگزار شد. نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۷ خرداد ۱۳۹۱ با حضور مسئولان کشوری و لشکری و طی مراسمی باشکوه آغاز به کار کرد.
*تفکیک قوا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
باید دقت داشت تفکیک قوا در قانون جمهوری اسلامی ایران با کشورهای دیگر تفاوت‌های بسیاری دارد چرا که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به جای استفاده از کلمه «تفکیک قوا» از واژه «استقلال قوا» استفاده شده است؛ از این جهت قوه مقننه به عنوان یکی از قوای سه گانه نظام جمهوری اسلامی ایران از استقلال و قدرت منحصر به فردی برخودار است.
در ذیل به برخی از موارد تداخل و نفوذ متقابل قوه مقننه با سایر قوا اشاره می‌کنیم:
الف: تداخل و نفوذ قوه مقننه در قوه مجریه
-قوه مجریه، مجری قوانین مصوب قوه مقننه است.
-قوه مقننه، به طرق مختلف به قوه مجریه نظارت می‌کند از قبیل تذکر، سوال، استیضاح و نظارت مالی از طریق قانون بودجه و دیوان محاسبات کشور.
-رای اعتماد به وزیران پیشنهادی رئیس‌جمهور توسط مجلس شورای اسلامی انجام می‌شود.
-رئیس‌جمهور بابت اقدامات خود و هیئت وزیران در مقابل مجلس مسئول است و هر یک از وزرا در برابر مجلس شورای اسلامی دارای مسئولیت هستند.
-رسیدگی به شکایات مردمی از قوه مجریه برای مجلس شورای اسلامی امکان پذیر است.
-تحقیق و تفحص در امور اجرایی توسط مجلس شورای اسلامی یکی از مکانیسم‌های اجرای اصل ۹۰ قانون اساسی در رسیدگی به شکایات مردمی است.
ب: تداخل و نفوذ قوه مقننه در قوه قضاییه: -قضات موظف به اجرای قوانین مصوب قوه مقننه هستند.
-رسیدگی به شکایات مردمی از قوه قضاییه برای مجلس شورای اسلامی (مستنبط از جمع اصول ۷۶ و ۹۰ قانون اساسی) امکان پذیر است.
*ساختار مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران:
مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین و اصلیترین رکن قانونگذاری و نظارت بر نظام جمهوری اسلامی ایران است که نمایندگان آن به صورت مستقیم و با رای مخفی مردم انتخاب می‌شوند.
دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی ۴ سال و دوره نمایندگی نمایندگان نیز همزمان با دوره مجلس شورای اسلامی است بنابراین اگر نماینده‌ای از طریق انتخابات میان دوره‌ای به نمایندگی انتخاب شود مدت نمایندگی وی محدود به پایان دوره مجلس خواهد بود.
مجلس شورای اسلامی تعطیل‌بردار نبوده و به همین جهت انتخابات هر دوره مجلس باید بیش از پایان دوره قبل برگزار شود تا کشور در هیچ دوره‌ای بدون مجلس نباشد بنابراین هیچ عاملی نمی‌تواند مانع انتخابات و تشکیل مجلس شود مگر جنگ و اشغال نظامی که در این صورت با پیشنهاد رئیس‌جمهور و تصویب دو سوم نمایندگان و تایید شورای نگهبان انتخابات مناطق اشغال شده یا کل کشور برای مدت معینی متوقف می‌شود در این صورت مجلس سابق به کار خود ادامه خواهد داد.
*ساختار درونی مجلس شورای اسلامی
الف) هیئت‌رئیسه
۱-هیئت‌رئیسه سنی
۲- هیئت‌رئیسه موقت
۳- هیئت‌رئیسه دائم
ب) کمیسیون‌ها
۱-کمیسیون‌های تخصصی
۲-کمیسیون‌های ویژه
۳-کمیسیون‌های خاص
ج) جلسات عمومی مجلس
*وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی
الف) قانونگذاری
ب) نظارت
*تعداد نمایندگان
در حال حاضر تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی براساس اصل ۶۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ۲۹۰ نفر می‌باشد و هر ۱۰ سال با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آن حداکثر ۲۰ نماینده می‌تواند به تعداد نمایندگان اضافه شود.
*نهادهای وابسته مجلس شورای اسلامی
الف) مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی
ب) دیوان محاسبات کشور
ج) کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی
د) کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
*مجموعه بهارستان
در حال حاضر قلب تپنده قانونگذاری جمهوری اسلامی ایران در تهران و در میدان بهارستان واقع شده است. مجموعه بهارستان شامل ساختمان رئیس‌مجلس، ساختمان‌های اداری، کمیسیون‌ها، مجموعه قدیمی مجلس و صحن علنی نوساز، و مجلس در مجموع ۸۰ هزار متر مربع وسعت دارد که ۲۵ هزار متر مربع آن مربوط به ساختمان مجلس شامل: صحن علنی، راهرو‌ها، اتاق اینترنت، اتاق ترجمه همزمان و بخش‌های مختلف الکترونیکی است.
ساختمان جدید مجلس که به صورت هرمی ساخته شده و در جزء جز آن از معماری ایرانی بهره گرفته شده است، گنجایش ۳۵۰ نماینده مجلس را دارد و می‌تواند ۹۰۰نفر افراد متفرقه را نیز پذیرا باشد؛ همچنین رای گیری از نمایندگان در ساختمان جدید مجلس به صورت الکترونیکی است و نمایندگان می‌توانند رای دادن به صورت مخفی را به صورت پیشرفته تجربه کنند. در ساختمان جدید (فعلی) شبکه مدار بسته تلویزیونی نیز فعال است که از روند جلسات علنی به صورت کامل تصویربرداری می‌کند.
در پایان باید به این مهم توجه کرد که مجلس شورای اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و محور بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها، قانون‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است. مجلس پایگاه اساسی نظام و مردم و مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم‌گیری‌ها و مظهر اراده ملی است.
درباره قداست، اهمیت و جایگاه حساس و سرنوشت ساز مجلس و نقش آن در اصلاح جامعه و کشور و نظارت به کار‌ها و اصلاح امور و برخورد قاطع و دل سوزانه با مسائل کشور، بیانات بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و سخنان رهبر معظم انقلاب بهترین گواه است که فرازهایی از آن بیان می‌گردد:
حضرت امام خمینی (ره): «مجلس شورای اسلامی تنها مرکزی است که قوا باید تابع آن باشند، اینجانب اکیدا علاقه‌مندم که قداست مجلس معظم و وکلای محترم محفوظ باشد تا الگویی باشد برای مجالس جهانی».
مقام معظم رهبری: «نمایندگی مجلس، مسئولیت و خدمت است، مجلس در نظام اسلامی دارای نقش حقیقی در اداره و هدایت کشور است و درست ایفا کردن این نقش تاثیر عمیق و تعیین کننده‌ای در سرنوشت و مسیر و جهت‌گیری‌های اصلی کشور به جای می‌گذارد و مجلس به معنای حقیقی کلمه مظهر اراده و حاکمیت مردم است».
گزارش از وحید عظیم‌نیا
انتهای پیام/
تاریخ انتشار: ۱۰ آذر ۱۳۹۳ - ۰۱:۰۲
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: باشگاه خبرنگاران]
[مشاهده در: www.yjc.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 79]
-
سیاسی
پربازدیدترینها