واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: اخلاق و خودسازي گمشده طلايي دانشگاهيان امروز
يكي از اهداف اصلي ارسال پيامبران، تزكيه و تهذيب نفس بوده است. خداوند طي آيهاي در قرآن كريم، ميفرمايد «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يتْلُو عَلَيهِمْ آياتِهِ وَيزَكيهِمْ وَيعَلِّمُهُمُ الْكتَابَ وَالْحِكمَةَ (جمعه/۲)»؛ «اوست خدايى كه به ميان مردم امّى، پيامبرى از خودشان مبعوث داشت تا آياتش را براى آنها بخواند و ايشان را تزكيه كند و كتاب و حكمتشان بياموزد.»
نویسنده : ميثم چيتگرها
اين آيه شريفه، تزكيه را مقدم بر تعليم دانسته و صريحاً به آن اشاره داشته است. در حقيقت، علم توأم با تهذيب نفس هدف حركت انبيا بوده است و ما نيز در تمام رسالتهاي علمي، فرهنگي و... خود بايد متوجه اين مهم باشيم چيزي كه در درجه اول مهم است، خودسازي و مهذب نمودن خود و ديگران است و امور بعدي در درجه دوم يا چندم قرار ميگيرد. اميرالمؤمنين علي (ع) در يكي از حكمتهاي شريف نهج البلاغه ميفرمايند: «قصم ظهري رجلان: عالم متهتّك و جاهل متنسّك. فالجاهل يدعوهم إلى جهله بتنسّكه و العالم يضلّ الناس عن علمه بتهتّكه. دو گروه كمر مرا شكستند؛ دانشمند بيشرم و حيا و جاهل مقدسمآب. نادان با زاهدنمايي و تظاهر به پارسايي مردم را فريب ميدهد اما عالم بيپروا، با پردهدري خود مردم را از دين و مذهب گريزان و گمراه ميكند.» از اين حكمت اينگونه برداشت ميشود كه تهذيب باعث ميشود كه علم انسان حتماً سودمند باشد و در راههاي صحيح و مفيد استفاده گردد. مولوي نيز در شعري به زيبايي به اين مضمون اشاره كرده است كه دادن علم به دست كسي كه بيگوهر و بدون تهذيب نفس است، مانند دادن تيغ دولبه دست راهزن است. پس علم در صورتي نافع و سودمند خواهد بود و در مسير صحيح استفاده خواهد شد كه در دست انسان مهذب باشد والا خير. گرچه تهذيب بدون علم نيز مفيد نخواهد بود و بايد اين دو به هم گره خورده باشند و همواره همراه يكديگر باشند، چراكه هيچ كدام به تنهايي مفيد و سودمند نخواهد بود. اين دو در كنار هم، دو بال پرواز براي اوج گرفتن انسان به سوي سعادت ميباشد. ضرورت تهذيب در كنار علمآموزي و همينطور علمآموزي در كنار تهذيب بيان شد. امام خميني (ره) ميفرمايد: «اگر دانشگاه واقعاً دانشگاه باشد و دانشگاه اسلامي باشد؛ يعني در كنار تحصيلات، تهذيب هم در آنجا محقق باشد، تعهد هم باشد، يك كشوري را اينها ميتوانند به سعادت برسانند.» به جرئت ميتوان گفت كسي كه با تهذيب و تزكيه نفس سروكاري نداشته باشد، در كسب علم نيز به مقصد حقيقي دست نخواهد يافت، چراكه نميتواند به معناي حقيقي، كسبِ علم كند. دانشجويي كه از فضاي خودسازي دور شود، مسلماً به ورطه گناهان و شهوات خواهد افتاد و چنين فضايي او را از توجه و تمركز حقيقي بر درس و علماندوزي بازميدارد. اين حالت غفلت، توفيق درس خواندن با كيفيت و عالي را از او خواهد گرفت و درس را به حاشيه خواهد راند و او را به فراگيري سطحي و غيرعميق مباحث علمي، محدود ميكند. نقل است كه ملاصدرا ميگويد: «در پايان اولين جلسه درسي كه با ميرداماد داشتم، ايشان مرا به گوشهاي برد و به من گفت: اي محمد! من امروز گفتم اگر كسي بخواهد حكمت را دنبال كند، بايد حكمت عملي را تعقيب كند و اينك به تو ميگويم كه حكمت عملي در دو چيز است؛ يكي به انجام رسانيدن تمام واجبات دين اسلام و دوم پرهيز از هر چيزي كه نفس بوالهوس آن را براي خوشي خود ميطلبد». بديهي است كه اگر كسي توجهي به واجبات و محرمات خود نداشته باشد، به حكمت نخواهد رسيد، چراكه وقتي انسان تقواي الهي را مراعات كند، خداوند به او تفضل نموده و ذهن او را جهت آموختن و كسب علم آماده ميكند. در روايتي داريم: «من اخلص الله اربعين صباحا جرت ينابيع الحكمه من قلبه الي لسانه. يعني كسي كه چهل روز، خود را براي خداوند خالص گرداند و تقواي خدا را پيشه كند، چشمههاي حكمت از قلبش بر زبانش جاري خواهد شد». اين روايت تأثير تهذيب و خودسازي 40 روزه را اين گونه بيان ميكند. حال اگر اين روال، در تمام روزها و سالهاي عمر ما برقرار باشد، چه نتيجهاي در برخواهد داشت؟ به وضوح رابطه مستقيم ميان تهذيب و حكمت در اين روايت مشهود است. اگر ما دانشمندان و افرادي را كه به درجهاي از علم رسيدهاند به طور كلي بررسي كنيم، درمييابيم كه معمولاً اهل گناه و فسق و فجور نبودهاند. چون اگر به اين مسائل ميپرداختند، به پژوهشها و تحقيقات علميشان نميرسيدند. علمآموزي انسان را از گناه و امور لغو دور ميكند و كسي هم كه مشغول گناهان و امور لغو شود، نميتواند آنطور كه بايد، به فعاليتهاي علمي بپردازد. لذا بر اساس آيهاي كه ابتدا اشاره شد، تهذيب بر تعليم مقدم است. يعني رسالت اصلي انبياي الهي، تهذيب است و سپس تعليم. وقتي تهذيب ايجاد شد، علم و حكمت نيز به دنبالش خواهد آمد. يعني تهذيب، علمآور است. مسئوليت خطيري كه مسئولان آموزش عالي ما به عهده دارند، ايجاد بستر و فضاي مناسب براي خودسازي دانشجويان در دانشگاههاست. متأسفانه شاهد بيمبالاتيهايي در برخورد با اين مهم هستيم و هنوز بعد از سالها، نگاه به مسئله تهذيب و خودسازي در حد چند درس دو واحدي و با عناوين مختلف در برنامه دانشجويان است. درحالي كه اين مسئله بسيار عميقتر و جديتر از اينهاست. همين نگاه باعث ميشود كه در عمل نيز از كيفيت خوبي برخوردار نباشد، چراكه بعضاً اساتيد مناسبي براي اين دو واحد قرار داده نميشود و متن درسي مناسبي نيز در اختيار نيست. اخلاق و تهذيب بايد از قالب درسهاي دانشگاهي خارج شود و در قالبهاي جديدي كه ظرفيت پرداخت آن را دارند، ارائه شود. به جرئت ميتوان گفت كه تشكيل «هيئت دانشجويي» در تمامي دانشگاههاي كشور و ترغيب دانشجويان به شركت در آن، گامي جدي در جهت ايجاد بستر مناسب براي انتقال بسياري از مفاهيم ديني به دانشجويان و زمينهسازي تهذيب دانشجويان است. هيئت دانشجويي بهترين ظرفيت و بستر براي پرداختن به اين مسئله مهم است. در هيئت، بسياري از مسائل به هم گره خورده است. تهذيب و خودسازي با توسل به ائمه معصومين عليهمالسلام پيوند عميقي دارد و طي مسير بندگي و طاعت با توسل به حضرات معصومين (ع) سرعتي مضاعف خواهد گرفت.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۳۱ شهريور ۱۳۹۳ - ۱۶:۱۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 84]