محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1827407948
شهریار، شاعر حیدربابا
واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: شهریار، شاعر حیدربابا شهریار شاعر دو زبانه است، علاوه بر اشعار فارسی اش که شهرتی فراگیر دارد، شعرهای ترکی استاد محمدحسین شهریار نیز از جایگاه جهانی خاصی برخوردار است.
محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به (شهریار) شاعر پرآوازه پارسی گوی ترک زبان ایران در سال 1285 هجری شمسی همزمان با سال های مشروطیت در تبریز به دنیا آمد، خواهرش سال تولد شهریار را 1283 شمسی ذکر کرده است.
شهریار هر چند در تبریز متولد شد اما مسقط الرأس اصلی خانواده شان خشکناب بود.
وجود انقلاب مشروطه در تبریز باعث شد که بیشتر ایام کودکی استاد در روستای شنگول آباد و قیش قورشاق واقع در نزدیکی خشکناب بگذرد.
محمدحسین کودک، تحصیلات خود را با قرائت قرآن و نصاب و گلستان و در مکتب خانه همان قریه و سپس نزد پدر آغاز کرد و در همان دوران با دیوان خواجه حافظ شیرازی آشنا شد که همیشه عمر، آن را به همراه داشت.
به گواهی گفته استاد، شهریار سرودن شعر را از هفت سالگی آغاز کرده و در گفت و گوی بچه گانه خود همیشه مانند شعر با وزن و قافیه صحبت می کرده است، اما نخستین شعر شهریار در چهار سالگی اش به زبان مادری اش سروده شده است که گفته است: (رویه باجی - باشیمین تاجی - اتی آت ایته - منه وئر کته)
اما آنچه در زندگی شعری شهریار تأثیر بسزایی داشته، گرفتاری در عشق نافرجام و ناکامی اش در این عشق، که بهتر است از این عشق نافرجام با عنوان موهبتی الهی یاد برد که آتش درون و سوز و التهاب شاعر را شعله ور ساخت و تحولات درونی او را به اوج های معنوی ویژه ای کشانید، تا جایی که از بند علایق رست و در سلک صاحبدلان درآمد و سروده هایش رنگ و بوی دیگری یافت و شاعر در آغازین دوران جوانی به وجهی نیکو از عهده این آزمون درد و رنج برآمد و پایه هنری اش به سر حد کمال معنوی رسید.
شهریار در کنار زبان فارسی و زبان ترکی (زبان مادری اش) آشنایی کامل با ادبیات عرب و زبان فرانسه داشت.
منظومه ترکی "حیدربابایه سلام" اثر بی نظیر این شاعر بزرگ به عنوان یک شاهکار ادبی مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته و وجود چندین ترجمه به زبان فارسی و ترجمه های زیاد به زبان های زنده دنیا و استقبال از این اثر بزرگ ادبی به زبان سروده شده در کشورهای ترک زبان جهان، مؤید جایگاه ادبی حیدر بابای شهریار است.
بنا به خبری اثر منظوم و زیبای حیدر بابا به 90 زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
این منظومه ماندگار در سال 1331 سالی که مصادف است با فوت کوکب خانم مادر استاد شهریار سروده شده است.
این منظومه در اکثر دانشگاه های جهان از جمله دانشگاه کلمبیا در ایالات متحده امریکا مورد بحث رساله دکترا قرار گرفته و برخی از موسیقیدانان همانند هاژدک آهنگساز معروف ارمنستان آهنگ جالبی برای آن ساخته است.
منظومه حیدربابایه سلام شهریار نام او را تقریباً در تمامی کشورهای ترک زبان از ترکیه تا قفقاز دربر گرفته و در برخی از کشورهای ترک زبان این منظومه اش چندین بار چاپ شده است.
این ترک پارسی گوی که بر اریکه شهریاری شعر ایران نشسته، شهرتش تنها به سروده های فارسی اش نیست بلکه سهم غیرقابل انکار منظومه حیدربابا را در اعتلای آوازه اش بیش از سایر شعرهایش می توان یافت.
این حیدربابا بود که طنین آوازه او را تا دورترین آفاق گسترد و منزلتی به این گونه بلند و بی بدیل برای شهریار شعر ایران فراهم آورد.
شهریار سرودن حیدربابا را به حکایتی مدیون مادرش است که وقتی حیطه شهرتش ایران را درنوردید معترضانه خواستار سرودن اشعاری شد که برای وی نیز قابل فهم باشد و بدین سان حیدربابا سروده شد.
البته اگر شهریار نخستین سال های عمرش را در دامن حیدربابا نگذرانده بود نه تنها به خلق منظومه بلند حیدربابا توفیق نمی یافت بلکه بسیاری از سروده های فارسی او نیز هرگز سروده نمی شد و یا از لطافت و دلنشینی بهره نمی برد.
در حیدربابای شهریار، طبیعت و شب چندان بدیع تصویر شده و سرشار از سکوت و ستاره و مهتاب و ماه و طبیعت چنان آراسته شده که تنها این همه جلوه را در روستا می توان دید.
در این منظومه کوه و دشت و بهار و خزان و زمستان نیز دستمایه ذهن او برای خلق آثار گرانسنگ و ماندنی قرار گرفته است.
این اثر از ابتدا تا انتها، با سنت ها و فرهنگ و آداب و رسوم مردم آذربایجان پیوند دارد و در عین حال از نوآوری سرشار است.
با وجود این که شهریار در این شعر خطابش به کوهی به نام حیدرباباست ولی درود و سلامش متوجه انسان و انسانیت است.
این منظومه بلند، سندی زنده و پرده ای رنگین و برجسته از زندگی در روستا را نشان می دهد شاید هیچ مطالعه گر جامعه شناسی روستایی این همه تصویر از زندگی در روستا را نتواند یک جا جمع کند.
مضمون اغلب بندهای آن شایسته نقاشی است زیرا از طبیعت جاندار سرچشمه می گیرد. "میراژدر" را در حال اذان گفتن، "عاشق رستم" را در حال نواختن ساز می توان پیش چشم مجسم کرد یا کودکان دهکده و از آن جمله شهریار را که با شتاب به سوی آن اذان و آن مسجد و یا این آواز و این مجلس عروسی می دوند.
مردمی که در منظومه دیده می شوند بیشتر آشنایان و دوستان دوران کودکی شاعر و یا خویشاوندان وی هستند. گاهی نیز ریش سفیدان دهکده خشکناب و مخصوصاً دهکده قیش قورشاق (زادگاه پدری شهریار) در صحنه ها ظاهر می شوند که هنرمند با همه ایشان با دیده محبت می نگرد طوری که هر خواننده ای ضربه های قلب شاعر را برای آشنایان می شنود و با آهنگ این تپش تحت تأثیر قرار می گیرد:
حیدر بابا میراژدر سسلننده
کند ایچینه سسدن، کویدن دوشنده
عاشیق رستم سازین دیللندیرنده
یادیندادیر نه هووله سک قاچاردیم؟
قوشلار تکین قاناد چالیب اوچاردیم
ترجمه:
یادی ز میراژدر و صوت صلای او
در روستا طنین صدای رسای او
آواز ساز رستم و ذوق صفای او
یاد آیدت ز شوق شتابان دویدنم
همچون پرنده بال گشوده پریدنم
حیدربابا یکی از گرانبهاترین آثار ذوق و اندیشه ایرانی در عصر حاضر است. به تصریح یکی از استادان ادبیات، این اثر یکی از بهترین و ماندگارترین اشعار جهان است که خاطرات دوران کودکی شاعر را در روستا با همان صفای روستایی باز می گوید به گونه ای که به تصدیق صاحبنظران، هیچ شاعری در هیچ زبان و زمانی، خاطرات عهد خردسالی خود را بدین روشنی و زیبایی و شیوایی به سلک نظم نکشیده است.
حیدربابا از نظر کاربرد زبان حالت منحصر به فردی دارد. زبان حیدربابا یادآور زبان صمیمی و ساده و رسا و گیرای روستاهای آذربایجان است و به همین خاطر است که این منظومه در ذهن و زبان هر آذربایجانی، کودک و زن و مرد و پیر جاری است و در سازهای عاشیق ها (هنرمندان موسیقی بومی) مترنم است.
تصاویر روشن و گویا از کانون گرم خانواده، زندگی بی پیرایه، روحیه میهمان نوازی، همدردی، مراسم و آیین های عروسی، عزا، چاووشی خوانی زائرین کربلا، فاصله طبقاتی، زبان حال ستمدیدگان، فریادهای انسانهای رنجدیده و تصاویری زیبا از کوه ها، دشت ها، رودها و زیبایی های روستا، همه در منظومه حیدربابا جمع اند.
حیدربابا به وزن هجایی سروده شده که ترکیب آن در تمامی بندها 11 هجا را تشکیل می دهد:
حیدربابا ایلدیرملار شاخاندا
ترجمه: (حیدربابا به چکاچاک رعد و برق)
به صورت 4+4+3 است که: ﺣﯾ - در - با - با/ اﯾﻟ - دﺋ - رئم - لار/ شا - خاﻧ - دا
ﺳﻟ- لر- سو - لار / شاﻗ - ﻳﻳﻟ - دا - ییب / آ - خاﻧ- دا ترکیب آوایی زیبایی را تشکیل می دهد.
استاد شهریار در منظومه بلند 125 بندی و 625 مصراعی حیدربابا حدود 80 اسم خاص اعم از شخص و مکان را که هر کدام به نحوی با خاطرات دوران کودکی او گره خورده آورده است که تلفظ آنها به علت همخوانی آوایی شان با وزن هجایی شعر و کوتاه بودن مصوت های زبان ترکی و نزدیک بودن زبان حیدربابا به زبان روزمره و محاوره ای مردم برای خواننده آذربایجانی طبیعی و راحت می نماید.
در چند بند از حیدربابای شهریار از ضرب المثل نیز استفاده شده که ویژگی خاصی به شعر شهریار داده است.
نمونه هایی از آن در بندهای زیر آمده است:
حیدربابا ایگیت امک ایترمز
عومور گئچر افسوس بره بیترمز
(نامرد اولان عومری باشا یتیرمز)
بیزده والله اونو تماریق سیزلری
گورنمه سک حلال ئدین بیزلری
در مصراعی از بند زیر:
گوز یاشینا باخان اولسا، قان آخماز
انسان اولان خنجر بئلینه تاخماز
(آما حیف، کور توتدوغون بوراخماز)
بهشتیمز جهنم اولما قدادیر!
ذیحجه میز محرم اولما قدادیر!
در مصراع سوم هر دو بند شهریار از ضرب المثل استفاده کرده است که مفهوم ضرب المثل بند اول این است که (نامرد عمر خویش به پایان نمی برد) و در ضرب المثل دوم مفهوم این است که ( آدم نابینا ول کن آن چیزی که به آن دست یافته نیست).
خجه سلطان عمه گئدیب تبریزه
اما نه تبریز کی، گلنمیر بیزه
بالام، دورون قویاخ گئدک ایوئمیزه
آقا اولدی تیفاغیمیز داغلیدی
قویون اولان یاد گئدیبن ساغیلدی
در مصراع پنجم بند بالا نیز ضرب المثلی با مفهوم ضد استعماری بکار رفته است. همچنین صفت استعاره به کار رفته است.
کندلی گلین کیمین دونیانی بئزر
اوز عورتی یاماق یاماقا دوزر
ایگنه بئزر خلقی اوزو لوت گه زر
ایندی ده وار چرشابلاری آلباقدیر
اوشاق لارین قیچ پاچاسی چیلپاقدیر
در مصراع سوم در این بند نیز شاعر به ضرب المثلی مشهور در بین ترک زبانان اشاره کرده بدین مضمون که سوزن خیاطی همه را می آراید ولی خودش لخت و برهنه می ماند.
حیدربابا منظومه ماندگار و شاید زیباترین اثر شهریار، مخاطب یاد و خاطرات تلخ و شیرین شاعر است، کوهی است کوچک که در سایه سار تفکر بلند شهریار آن چنان اوج می گیرد که در قاموس ارتفاعات بزرگ جهان خود را به ثبت می رساند و آن هم ثبت در دفتر ادبیات جهان.
دکتر مهدی روشن ضمیر، دوست نزدیک استاد شهریار، در مقدمه ای که به کتاب حیدربابای شهریار می نویسد می آورد: اگر باغبان هنر نبود احساسات لطیف می پژمرد و اگر احساسات لطیف نبود آدمی از ببر و پلنگ مخوفتر و خون خوارتر می گردید. آقای شهریار به نظر من فرقی که بین ما مردم معمولی و شما هنرمندان هست این است که در سینمای زندگی آنچه را که ما می بینیم و یا نمی بینیم شما می توانید بگوئید و شرح دهید و آنچه را که ما به یک آن حس می کنیم شما آن را سرمدی و جاودان می سازید... اگر شهریار نبود کسی حیدر بابا را نمی شناخت. مثل این است که با عینک نازک بین شما هنرمندان دنیا را بهتر و روشن تر می بینیم و همه چیز و همه کس را دوست داشتنی می یابیم.
حیدربابا آیینه تمام نمای زندگی است، اغلب گریه است و گاهی خنده، به اعتباری تعبیرات، تشبیهات، کنایه ها و استعاره هایی که در این شاهکار ادبی بکار رفته لطیف و ظریف اند و البته غیر قابل ترجمه.
دیگر مزیت این منظومه، ساده و روان بودن آن است که یادآور ویژگی شعر سعدی یعنی سهل و ممتنع بودن آن است و این به روحیه شاعر حیدربابا می گردد زیرا در نظر شهریار شعر برای بیان احساسات است نه زمینه ای برای فضل فروشی و فخر معلومات و از این بابت که زبان شعر حیدربابا ساده ترین شکل و در عین حال ادبی ترین حالت را دارد و این امر خود سبب ساز آن است که هم عامی می پسندند و هم خاص.
سادگی حیدربابا این منظومه را با وجود این که نظیره های زیادی در داخل و خارج کشور برایش نوشته شده غیرقابل تقلید کرده است.
در کنار حیدربابا، ابداعات شعری و زیبایی های تصویرگری شهریار را می توان در شعر بلند سهندیه شهریار نیز مشاهده کرد.
در شعر آذربایجان قالب هنری و مبدعانه "سهندیه" شهریار سابقه تاریخی ندارد.
این شعر شهریار دارای وزن عروضی است و با قالب بحرالطویل سروده شده اما ترکیب بندی ساختار آن بدون سابقه است. به همین خاطر می توان شهریار را در هر قالبی چه از نظر فرم و محتوا نوگرا خواند.
موسیقی شعر سهندیه نیز که خطابی است دو سویه یعنی هم کوه بلند سهند آذربایجان را خطاب قرار می دهد و هم شاعر مشهور آذربایجان، بولود قره چورلو (سهند) را که نمونه ای از آغازین مصراع های شعر سهندیه این نوآوری و حرکت موسیقی شعر را نشان می دهد.
شاه داغیم، چال پاپاغیم، ائل دایاغیم، شانلی سهندیم
باشی طوفانلی سهندیم
باشدا حیدربابا تک قارلا- قیروولا قاریشیب سان
سون ایپک تئللی بولودلارلا افقده ساریشیب سان
ساوا شارکن باریشیب سان
گویدن الهام آلالی سری سماواته دئییرسن
هله آغ کورکی بورون، یازدا یاشیل دون دا گئیرسن
قورادان حالوا ئییرسن
برخی از قسمت های این شعر نیز لحن حماسی به خود می گیرد. ولی در هر صورت عاطفه و غنای شعر را فراموش نمی کند:
آمما ظن ائتمه کی داغلار ئینه قالخان اولاجاقدیر
محشر اولماقدادی بونلار داها وولقان اولاجاقدیر
ظلم دونیاسی یانارکن ده تیلیت قان اولاجاقدیر
وای! نه طوفان اولاجاقدیر
آخرین مصراع این قسمت یعنی (نه طوفان اولاجاقدیر) حماسه را با عاطفه تکمیل می کند. در سهندیه شهریار هر جا تأکید روی عاطفه و حس شاعرانگی است واژگان، زیباترین و لطیف ترین تعابیر و تصاویر خود را به صورت سریال در منظر چشم خواننده قرار می دهند.
در این منظومه زیبا شهریار با ذوق گرفتن از طبیعت زیبای سهند و آذربایجان، عواطف انسانی و احساسات بکر را به زیباترین شکل تصویر می کند و صمیمیتی خاص به شعر می بخشد.
زیبایی و شوق و دل انگیزی طبیعت در شعر سهندیه با زیبایی عاطفه انسانی پیوند می خورد و صحنه هایی بدیع می آفریند و رابطه تغزلی و پر از مهر و صمیمیت می گیرد. آنجایی که شهریار با پیوند عاطفه و احساس کوه سهند و شاعر سهند را در یک جا جمع می کند:
اودا شعرین، ادبین شاه داغیدی، شانلی سهندیم
اودا سن تک آتار اولدوزلارا شعریله کمندی
اودا سیمرغ دان آلماقدادی فندی
شعر یازاندا قلمیندن باخاسان در سپه لندی
سانکی اولدوزلار الندی
سوز دئینده گوروسن قاتدی گولی، پسته نی، قندی
یاشاسین شاعر افندی
شعر حماسی، عاطفی، حسی و طبیعت گرای "سهندیه شهریار" یک آرمان شعری را منتقل می کند و سرشار از زیبایی و صناعت های ادبی نیز است.
این نکته را نیز نباید از خاطر دور داشت که علت خلق اثری به نام سهندیه نامه ای است از شاعر انسان گرا و حماسه ساز یعنی بولود قرا چورلو (سهند) که نامه ای منظوم به نام ارمغان برای شهریار ارسال می کند.
بحق در آذربایجان و کشورهایی که حیدربابا و سهندیه را به زبان اصلی آن می خوانند شهریار به شاعر حیدربابا و سهندیه مشهور شده است و این چیز تازه ای نیست بلکه در همان زمان سروده شدن حیدربابا، اولی تر از هر چیز، شهریار شاعر حیدر بابا است.
شهریار در دوران جوانی مشهور شد به طوری که خود شاهد این بود که دیوانش به چاپ چندم رسید که این توفیق کمتر نصیب شاعران شده است. اما علت این که شهریار این همه شهرت یافت و بر دل نشست، این بود که سخن از دل بر آمده بر دل می نشیند.
شهریار شاعری بود که غزل هایش را صرفاً نسروده بود بلکه آنها را زندگی کرده بود. یعنی اکثریت آثارش بازتابی از حیاتش بود نه عبارت پردازی.
نفوذ ادبی شهریار را چه در زبان فارسی، چه در زبان ترکی یعنی چه آنجا که هنرش را به زبان فارسی عرضه کرده و چه با زبان ترکی به نمایش گذاشته در افواه اجتماعی می توان مشاهده کرد. نمونه هایی از این نفوذ را می توان در مصراع های زیر که به صورت ضرب المثل بر زبان مردم جاری هستند می توان شاهد آورد:
- با عقل آب عشق به یک جو نمی رود.
- عشق مجاز غنچه عشق حقیقت است.
- غزل در قالب کهنه هزاران شعر نو دارد.
- تو شدی مادر و من با همه پیری پسرم.
- عاشق نگشته ای که ببینی چه می کشم.
- غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا.
- نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را.
- نوشدارویی و بعد از مرگ سهراب آمدی.
- زندگی خسته کند گر همه یکسان گذرد.
استاد شهریار از شیفتگان حافظ است و این شیفتگی را با تمام و کمال معنا و مفهوم و ترکیب می توان از رنگ و بوی سروده هایش استشمام کرد. حتی در برخی از معانی نیز استاد شهریار به سراغ تأثیر پذیری و تأثیرگیری از حافظ رفته است.
هر کس که دیوان استاد را باز می کند شرح حال خودش را می خواند زیرا شعر شهریار، زبان دل است و بهترین اشعارش شامل آن سروده هایی است که احساسات ما را تحریک بکند و شهریار بالحق این تهییج و تحریک را دارد. زیرا شعر شهریار، زبان حال و زندگی اوست و تک تک ابیاتش را زیسته سپس بر دفتر آورده است و در پایان عمر، شعرهای شهریار رنگ و بوی عرفان و معنویت و گذر از عشق مجازی به عشق حقیقی می گیرد که این ویژگی مردان خداست.
خدا را جا به دل های شکسته است
دل بشکسته جو تا می توانی
به چشم دل خدا را بین خدا را
که با ما لطف ها دارد نهانی
استاد محمد حسین شهریار پس از یک دوره بیماری طولانی مدت که ناشی از کهولت سن و ضعف جسمانی بود در اولین ساعات روز 27 شهریور ماه سال 1367 در بیمارستان مهر تهران دعوت حق را لبیک گفت و جان به جان آفرین تسلیم کرد.
در بیست و هشتم شهریور همان سال مردم فرهنگ دوست تبریز و آذربایجان و سراسر ایران، پیکر استاد سخن معاصر ایران، شهریار را بر دوش خود تا مقبره الشعرای این شهر حمل کردند.
مجموعه آرامگاه شهریار یعنی مقبره الشعرای تبریز مدفن 14 شاعر تاریخ بزرگ ادب ایران است که هر کدام از آنها نامی بزرگ در هنر این سرزمین هستند که از آن جمله اند خاقانی شیروانی، همام تبریزی، قطران تبریزی.
جایگاه و هنر شهریار باعث شد که بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی، بیست و هفتم شهریور ماه، سالروز وفات استاد شهریار به عنوان روز ملی شعر و ادب فارسی در تقویم جمهوری اسلامی ایران ثبت شود.
آثار شهریار که شامل دیوان اوست در پنج جلد انتشار یافته و در اختیار شعردوستان قرار گرفته است.
همچنین کلیات اشعار ترکی شهریار نیز بارها به زیور طبع آراسته شده است. این بیت بر سنگ مزار شهریار، وصف فاتح ملک سخن و افتخار شرق و خداوند غزل است:
شهریارا، تو به شمشیر قلم در همه آفاق به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی
* جواد زاهدی رییس ایرنای آذربایجان غربی
27/06/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 34]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها