محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830170394
صداقت در مقایسه با شفافیت در بازار اسلامی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
صداقت در مقایسه با شفافیت در بازار اسلامی
منظور از شفافیت، جریان به موقع اطلاعات است. نبود شفافیت به معنای ممانعت عمدی از دسترسی به اطلاعات، ارائه نادرست اطلاعات یا ناتوانی بازار در کسب اطمینان از کفایت و کیفیت اطلاعات می باشد.
بخش دوم و پایانی مبانی بازار رقابت کامل و ویژگی شفافیت براساس مبانی فلسفی سرمایه داری، مادی گرایی اصل اساسی و ویژگی مشترک روش های علمی اثباتی اقتصاد سنتی است، همچنان که در منابع شناخت آن، وحی جایگاهی ندارد. در این دیدگاه، «پروردگار توانا، انسان را با حس نفع طلبی آفریده که هر چیزی را برای خود و تنها برای خود بخواهد، ولی پروردگار در نظام جامعه، عامل دیگری خلق کرده که استفاده همگان را از موهبت های رایگان او میسر و مقدور گرداند. این عامل، رقابت است. نفع شخصی همان محرک توانای بی همتایی است که ما را به پیشرفت و ازدیاد ثروت خود و در عین حال به کوشش برای تحمیل وضعی انحصاری برمی انگیزد. اما رقابت، نیروی توانای دیگری است که مزایای فردی را در اختیار عموم قرار داده و همگی افراد جامعه را از آن بهره مند می سازد. این دو نیرو که شاید هریک به تنهایی مذموم و زیان آور باشند. به یاری یکدیگر هماهنگی و تجانس نظام جامعه را تأمین می کنند.62 تفکر دئیسم مبنای تمام علوم اجتماعی از جمله اقتصاد شد. این تفکر انسان را از آموزه های انسان ساز منبع وحی جدا کرد. بر این اساس، خداوند متعال در روند و تنظیم اوضاع اقتصادی هیچ گونه نقش و دستوری ندارد و در تنظیم وضعیت اقتصادی هیچ نهادی، حتی دولت مجاز به دخالت نیست. در این نظام، سیستم قیمت ها هدایت اقتصاد را بر عهده دارد و این نفع شخصی مادی است که به مؤسسه تولیدی پیشنهاد می کند چه کالایی را و چه مقدار تولید کند. همچنان که حداکثرسازی مطلوبیت (لذت مادی) به مصرف کننده می گوید چه کالایی را و چه مقدار مصرف کند. انسان اقتصادی عقلایی در این بازار، تولیدکننده و مصرف کننده عقلایی عمل می کنند؛ یعنی انسان اقتصادی در پی حداکثرسازی نفع مادی شخصی است. به بیان دیگر، تولیدکننده به کسب حداکثر سود مادی شخصی، و مصرف کننده به حداکثرسازی مطلوبیت، یعنی لذت مادی محض، بدون هیچ گونه محدودیت (به استثنای محدودیت بودجه) می اندیشد. هر دو از وضع بازار اطلاع کافی داشته و منشأ این اطلاعات و شفافیت، حضور فراوان تولیدکنندگان و تقاضاکنندگان به انگیزه نفع طلبی است. تنها معیار اقتصادی و نفع مادیِ شخصی، ملاک رجحان و انتخاب هریک می باشد. دلایل غیراقتصادی یا اقتصادی غیرشخصی، اعم از شهرت یا دلایل مذهبی، هیچ نوع ورودی در ترجیحات انسان اقتصادی نداشته، بلکه این سازوکار بازار است که قیمت را شکل می دهد و جاذبه سود مادی و شامه انسان اقتصادی عقلایی است که تشخیص می دهد قیمت کدام کالا افزایش یافته و در نتیجه، سود بیشتر در تولید آن کالا وجود دارد و همین مسئله موجب می شود تولیدکننده به سرعت از صنعت خود خارج و به صنعت سودآورتر وارد شود. در این دیدگاه، انسان موجودی مادی و فاقد ابعاد مجرد و معنوی است و تنها از طریق عقل و تجربه درباره هستی می تواند معرفت پیدا کند. انسان اقتصادیِ اقتصاد کلاسیک، انسانی خودخواه، مادی گرا و لذت گراست.63 پذیرش دئیسم در مبانی جهان شناختی این دیدگاه، موجب نگاه مکانیکی و ماشینی به انسان شده است. در نتیجه، انسان مختار و دارای مسئولیت، به انسانی اسیر لذت و دارای رفتاری ماشینی در بازار تبدیل شده است. به نظر می رسد که این تفکر، واقعیت های موجود فراروی بشری که کالاها معمولاً همگن نبوده و تعداد خریداران و فروشندگان بسیار در مقابل کالاهای باکیفیت متفاوت فراوان قرار دارند را توضیح نمی دهد. این پرسش مطرح است که با معیار قرار گرفتن نفع شخصی و منطق حداکثرسازی سود مادی، اگر اقتضای حداکثرسازی سود، پنهان سازی اطلاعات باشد چه باید کرد؟ اگر با پنهان سازی عیوب، تبانی، غش و تدلیس، سود بیشتری به دست آید و دست راهنمای خداوند متعال و قدرت پنهان درونی انگیزه های معنوی و نفع و زیان اخروی نیز نباشد و همچنین دولت از دخالت پرهیز کند، چه عاملی مانع مؤسسه تولیدی می شود که از پنهان سازی اطلاعات پرهیز کند؟ این گرایش با این مبانی در مقابل این پرسش پاسخی ندارد. در مقابل، در بازار اسلامی انسان با اعتقاد به اینکه زندگى آخرت بهتر و بادوامتر است به این حقیقت دست پیدا می کند که لذت آخرت از لذت دنیا از نظر کیفى بهتر، و به لحاظ کمى پایدارتر است. در نتیجه، می تواند به صورت خودکار از طریق نفع شخصی بادوام و ابدی شخص،64 تحقق یابد و با بار ارزشی خود، افزون بر اعتمادسازی و ایجاد امنیت و اطمینان در بازار، می تواند اطلاعاتی فراتر از اطلاعات موردنیاز بازار و مؤثر در قیمت، ارائه کند. صداقت در بازار اسلامی مفهوم صدق و صداقت صدق، مخالف کذب و به معنای «مطابقت خبر با نفس الامر، یعنی مطابقت با آنچه در لوح محفوظ است» می باشد، مانند اینکه بگوید فلانی در خانه است، در حالی که او در خانه باشد. کسی که در گفتار راستگو باشد صادق است، و «صدوق» صیغه مبالغه صدق است. بعضی معتقدند صدق و کذب به معنای اولیه، تنها در گفتار و در جمله خبریه معنا می دهد و مطابقت گفتار با ضمیر و درون و واقع را صدق می گویند. و در صورتی که یکی از شروط های فوق را نداشته باشد، صدق تام نخواهد بود.65 گاهی صدق به معنای جامع اوصاف پسندیده آمده است.66 می توان گفت: کامل هر چیز را صدق می گویند و «صدّیق» کسی است که تمام اوامر الهی را باور کند. نبی گرامی اسلام را به این سبب که شبهه ای در اوامر الهی نداشت، صدیق می گویند.67 ممکن است صدق و کذب در اعتقاد حقه به کار رود، همچنان که ممکن است در رفتار و عمل به کار رود، مانند فلانی در جنگ نشان داد که صادق است. هنگامی که حق مطلب را ادا کرده و هرچه لازم بوده به تمام و کمال انجام داده است. در قرآن کریم آمده است: «رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ»؛( أحزاب: 23). با رفتار خود نشان دادند که به عهدی که با خدا بسته بودند وفا کردند.68 بعضی صداقت را به معنای بیان و در میان گذاشتن همه حقایق بدون هیچ کم و کاست و پنهان¬کاری، عده¬ای به معنای موافقت سرّ با سخن، عده ای به معنای شفافیت در عین پوشاندن و منتشر نکردن همه جزئیات و عده¬ای به معنای وفاداری و راستی وعده در روابط و... می دانند.69 جرجانی در تعریف صدیق گفته است: صدیق کسی است که چیزی را با زبانش ادعا نمی¬کند، مگر اینکه آن را با قلب و عملش محقق و ثابت کرده باشد.70 صدق در قول، در نیت، در عزم در وفای به عزم، در اعمال و در مقامات دین، از درجات صدق نامبرده شده¬اند و صدیق کسی است که در جمیع این امور صادق باشد و اگر در بعضی صادق باشد و در بعضی صادق نباشد، تنها در آنچه صادق است، او را صادق می-خوانند. برای مثال، کسی که در گفتار صادق باشد او را صادق القول خوانده اند.71 اصل اولیه در ماده صدق، تمام و کامل بودن، سلامت از خطا و خلاف و بر حق بودن است. این معنای اولیه در کاربردهای مختلف تفاوت می کند. صدق در اعتقاد، مطابق با حق و مطابق با واقع بودن است. صدق در اظهار اعتقاد، مطابق با باورها بودن و نفاق و دورویی نداشتن می باشد. صدق در گفتار خبری مطابق با مخبر عنه بودن، و صدق در گفتار انشایی این است که انشای فرد با نیت واقعی و آنچه در دل دارد، مطابق باشد. صدق در احساس این است که صحیح تام باشد. صدق در عمل، تام از جمیع جهات و شرایط و صدق در مطلق امور، صادق بودن در اعتقاد، گفتار و عمل است. نمونه های قرآنی برای این کاربردها می توان ذکر کرد.72 با تأمّل در معنای لغوی و اصطلاحات اندیشمندان می توان صداقت را این گونه معنا کرد: «فضیلت اخلاقی اکتسابی ذومراتب که در ارتباط فرد با خود، خدا، افراد دیگر جامعه و با محیط تجلی پیدا می کند و در فرد به عنوان یک ملکه رسوخ یافته، پایدار می گردد، در نتیجه میان ظاهر و باطن، گفتار با نوشتار، و بیان کالبد و رفتار و همه اینها با یکدیگر تعادل برقرار می شود.» در مقابل، دروغ صفت رذیله ای است و با پایداری آن در فرد، وی متصف به دروغگو می شود. دروغ با عدم ابراز حق در مواردی که باید اظهار شود، در کتمان حق در مواردی که نباید کتمان شود، و وارونه سازی حقیقت و عدم تطابق زبانِ گفتار، کالبد، رفتار با اعتقاد و هریک از آنها با یکدیگر تحقق می یابد. صداقت بازار به این است که عوامل آن، یعنی عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان، نوع برخورد هریک با دیگری فضای فیزیکی، نورپردازی، چینش کالا و فضای حاکم بر بازار به طور پایدار واقع نما باشد، به گونه ای که انحراف از حقیقت یا وارونه سازی آن به هر نوع ممکن در او صورت نگیرد و اگر به هر دلیل، انحرافی از واقعیت صورت پذیرفت، بازار انعطاف پذیری لازم را برای جبران آن داشته باشد. با پایداری صفت صداقت و رسوخ آن در عوامل بازار، یعنی عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان، این صفت در بازار تجلی می یابد و در نتیجه، بازار را می توان متصف به صداقت کرد و گفت این بازار از این درجه از صداقت بهره مند است. صداقت، موضوع اساسی در روابط اجتماعی، از جمله روابط عرضه و تقاضاست. تبلیغات کاذب، برچسب های خلاف واقع، دروغ، فریب، غش، تبانی، خلف وعده، خیانت در امانت و بی انصافی از مظاهر فقدان صداقت در بازار است. فقدان صداقت میان تولید کنندگان و تقاضاکنندگان یا بازار، هزینه های زیادی را بر آن تحمیل و آسیب های فراوانی به آن و در نتیجه جامعه وارد می کند. فقدان صداقت در بازارِ کار و عوامل تولید به عیب پوشانی، سرقت از کار و کم فروشی، بی مسئولیتی، فرصت طلبی، و سرانجام به افت کیفیت و بازدهی پایین تولید می انجامد. مقایسه صداقت و شفافیت واژه صداقت نه تنها صداقت در گفتار، بلکه به معنای وسیع آن منظور است که شامل صدق در نیت، ساختار و رفتار را نیز دربرمی گیرد. امانت داری، وفای به عهد، انصاف و هر آنچه در گفتار یا در عمل به اطمینان و اعتماد طرفین مبادله، منتهی شود، درون صداقت بازار قرار دارد. با وجود این صفت در بازار، ممانعت عمدی از دسترسی به اطلاعات و ارائه نادرست اطلاعات صورت نمی گیرد. این صداقت، موجب می شود افزون بر اینکه بازار به قیمت، مقدار و کیفیت اطمینان حاصل کند، طرفین مبادله نیز به یکدیگر و به بازار اعتماد پیدا کرده و کرامت آنان حفظ شود. وجوه زیر می تواند در تفکیک شفافیت و صداقت به ما کمک کند: 1. صداقت خصیصه ای اخلاقی است که در ارتباط فرد با خود، با خدای خود، با افراد دیگر جامعه و با محیط تجلی پیدا می کند. به عبارت دیگر، صداقت وصف عوامل بازار، اعم از عرضه کننده و تقاضاکننده و در نتیجه، سازوکار بازار است، در حالی که شفافیت تنها خصیصه بازار است. در شفافیت، لزومی ندارد عرضه کننده یا تقاضاکننده صادق باشند؛ هریک از آنها می توانند صادق نباشند، ولی تعداد بسیار تولیدکننده و رقابت موجب می شود بازار کالای همگن به قیمت واحد برسد. 2. مبنای صداقت، رابطه عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان با خدای متعال و منافع ابدی افراد و در نتیجه، منافع جامعه است، در حالی که مبنای شفافیت نفع شخصی مادی است. 3. صداقت، فضیلت و کمال ذومراتبی است. هر بازاری در هر مرحله ای از صداقت باشد امکان دست یابی به مرحله بالاتر برای او وجود دارد و مرحله بالاتر، از کمال بیشتری بهره مند است، در حالی که شفافیت، اولاً: فضیلت نیست و بار ارزشی صداقت را ندارد، ثانیاً: اوج مرحله شفافیت، رسیدن بازار کالای همگن به قیمت واحد است و با هم سان شدن قیمت، شفافیت تحقق می یابد. 4. صداقت به بازار کالای همگن که در آن تعداد تولیدکننده و تقاضاکننده بسیار وجود دارند، منحصر نیست، بلکه در همه بازارها، اعم از اینکه کالا همگن باشد یا نباشد و اعم از اینکه تعداد عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان بسیار و در حد قیمت پذیر باشند یا بتوانند قیمت را متأثر سازند، حضور دارد. انسان اقتصادی صادق انسان اقتصادی در بازار اسلامی، خداوند را محور و کانون عالم هستی می داند. انسان براساس این نگرش، خداوند متعال را مالک حقیقى آسمان و زمین و همه آفریدگان، و خود را امانت دار و مالک اعتباری نعمت هایی که او در اختیارش نهاده است، می داند. در نتیجه، بهره مندی اش از این نعمت ها باید در گستره حدود و مقررات الهی باشد. نگرش امانی بودن کالا، مانع طغیان انسان می شود. انسان اقتصادی در اسلام، از مواهب الهی بهره می برد، ولی همواره از طغیان و سرمستی و غفلت از یاد خدا دوری می جوید و در هر حال، خداوند را ناظر و مراقب اعمال خود می بیند. در بینش انسان اقتصادی الهی، دنیا مزرعه آخرت است و دنیا و آخرت، دو چهره یک حقیقت اند و مرگ چیزی جزانتقال از این جهان به سرای جاودان نیست. ترس از سوءالحساب در روز قیامت، نقش بسیار مؤثرى در تصحیح رفتارهاى انسان، از جمله رفتارهای او در بازار دارد. به طور مسلم، مراقبت درونى مداوم افراد، عامل بسیار مهمی براى تحقق صداقت در گفتار و رفتار و رفتارهاى منصفانه اقتصادى است و این امر تأثیر به سزایى در سلامت و کارآیی بازار و در نتیجه، رشد اقتصادى، برقرارى رفاه و آرامش عمومى و حفظِ کرامت انسان دارد. اعتقاد به اینکه انسان پس از مدت کوتاه و در زمان معین به نیستى تبدیل مىشود، با این اعتقاد که فرصت کوتاه در اختیار دارد و باید توشه ابدى فراهم سازد، تأثیر بسیار متفاوتی در رفتار انسان خواهد گذاشت. پاداشهاى آخرتى، انگیزه را براى فعالیتها تشدید مىسازد، همچنانکه عقوبتهاى سنگین آخرتى، فرد را از تعرض به حقوق دیگران، پنهان سازی عیوب کالا در بازار اسلامی و غش، تدلیس و نیرنگ و هر نوع پنهان کاری اطلاعات بازمىدارد. براساس مبانی اسلامی، انسان اسیر حداکثرسازی لذت و سود مادی، انسانی هوا پرست و مذموم است. توجه به خواسته های نفس امّاره، انحراف از مسیر توحید و یکتاپرستی و شرک است. نه تنها این نوع نفع طلبی مادی صرف، معیار خیر و شر نیست و سعادت فرد و جامعه در گرو حداکثرسازی آنها نیست، که برعکس هرچه انسان بتواند از لذت های زودگذر دوری کرده و با هوا و هوس مبارزه کند، سعادتمند تر است.73 این نگرش منشأ صداقت به معنای اعم است؛ صداقتی که با انصاف، وفای به عهد، امانت داری، مسئولیت پذیری و راست گویی همراه است. عرصه های صداقت صداقت بازار به این است که عوامل آن، یعنی عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان، نوع برخورد هریک با دیگری فضای فیزیکی، نورپردازی، چینش کالا و فضای حاکم بر بازار واقع نما باشد، به گونه ای که انحراف از حقیقت یا وارونه سازی آن به هر نوع ممکن در بازار صورت نگرفته و اگر به هر دلیل، انحرافی از واقعیت صورت پذیرفت، بازار انعطاف پذیری لازم را برای جبران آن داشته باشد. بر این اساس، می توان گفت که صداقت ممکن است در نیت، عزم و اعتقادات عوامل بازار، در رفتار آنها یا در ساختار بازار ظهور و بروز پیدا کند. بنابراین، می توان عرصه های بازار را به عرصه های بینشی، شناختی، رفتاری و ساختاری طبقه بندی کرد. ابعاد بینشی صداقت در باورها که خداباوری، اعتقاد به معاد و حقانیت انبیا و اولیای الهی و نقش هدایت گری آنها از طرف خداوند متعال در رأس آنهاست، در بعد بینشی قرار دارد. اگر ایمان به خداوند متعال باشد صداقت در نیت، گفتار و رفتار خود را نشان می دهد. در قرآن و روایات، منشأ دروغ، ضعف ایمان معرفی و به مغایرت دروغ با ایمان تصریح شده است. عباس بن هلال می گوید: امام رضا (ع) درباره مردى دروغگو سخن مىگفتند و بعد این آیه شریفه را تلاوت کردند «إِنَّما یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ»؛( نحل: 105) کسانى نسبتهاى ناروا مىدهند و دروغ مىگویند که ایمان ندارند.74 امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: علامت ایمان آن است که راست بگویى اگرچه تو را زیان برساند، و دروغ نگویى اگرچه تو را سود برساند، و هرگاه سخن مىگویى بیش از علم و اطلاعات خود سخن نگو، و از خداوند بترس و درباره دیگران سخن نگو.75 همچنین حضرت فرمودند: «بنده، مزه ایمان را نمىیابد تا دروغ را ترک کند، چه شوخى باشد و چه جدى.»76 و در جای دیگر فرمودند: راست بگویید که خداوند با راست گویان است. از دروغ دورى کنید که دروغ با ایمان، مغایرت دارد. راستى آدمى را از لغزش نجات مىدهد و گرامی اش مىدارد، ولى دروغ، انسانى را به سقوط و هلاک مىکشاند.77 ابعاد شناختی دانش و شناخت احکام، اخلاق و قوانین و مقررات بازار ضروری است و در متون روایی و فقهی بر آن تأکید شده است. افزون بر آن، عدم شناخت حلال و حرام الهی نشانه دروغ گویی معرفی شده است. معاویهبن وهب می گوید: از امام صادق (ع) شنیدم فرمودند: نشانه دروغگو آن است که براى شما از مشرق و مغرب سخن مىگوید و از زمین و آسمان گفت وگو می کند، ولى اگر از حرام و یا حلال خدا از وى سؤال کنند چیزى نمىداند.78 ابعاد رفتاری در عرصه رفتاری، ملکه شدن فضایل اخلاقی همچون انصاف، وفای به عهد، امانت داری و عدم تبانی و غش در عوامل بازار و اجرای احکام، از جمله خیارات، می تواند قلمرو و عرصه صداقت در بازار اسلامی باشد. در حوزه رفتار می توان عرصه های احکام، اخلاق و فرهنگ را از یکدیگر تفکیک کرد. منظور از عرصه احکام، بایدها و نبایدهایی است که عوامل بازار لازم است آن را رعایت کنند. منظور از عرصه فرهنگ، استمرار و پایداری در میان عوامل بازار و فرهنگ شدن صداقت است. عمروبن ابى مقدام می گوید: اولین بارى که خدمت امام باقر (ع) رسیدم فرمود: قبل از اینکه سخن بگویید یا حدیثى را نقل کنید، راست گویى را یاد بگیرید. همچنین از آن حضرت نقل شده است که على بن الحسین(ع) به فرزندان خود مىفرمودند: از دروغ دورى کنید و سوگند بزرگ و کوچک، چه در کارهاى مهم یا عادى، از زبان شما بیرون نیاید. هرگاه فردی در کارهاى کوچک دروغ بگوید جرأت پیدا مىکند در کارهاى بزرگ هم مرتکب دروغ شود. مگر نمىدانید رسول خدا (ص) فرمودند: بنده، با صداقت، رفتار مىکند تا آنجا که خداوند او را از صدیقان به حساب مىآورد، یا همواره دروغ مىگوید تا جایى که خداوند او را در زمره دروغ گویان به حساب مىآورد.79 همچنین از امام صادق (ع) سؤال شد: آیا به کسی که درباره چیزی دروغ بگوید کذاب می گویند. حضرت در پاسخ فرمودند: خیر چنین نیست، هر انسانى گاهى از او چیزى ظاهر مىشود، مقصود از کذاب در این گونه موارد کسى است که طبیعت او دروغ گویى باشد.80 احمدبن محمد همدانى از امام جواد و او از پدرانش (ع) روایت مىکند که رسول خدا (ص) فرمود: به کثرت نماز و روزه آنها توجه نکنید، و حجها و کارهاى آنها شما را گول نزند، و بیدارى آنها در شب و تلاوت و ذکر آنها شما را فریب ندهد، بنگرید آنها راست مىگویند و ادای امانت مىکنند.81 همچنین اسحاق بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند که حضرت فرمودند: به نماز و روزه آنها فریفته نشوید، زیرا گاهى مردم به نماز و روزه راغب مىشوند که اگر او را ترک کنند به وحشت گرفتار مىگردند، شما آنها را به صداقت و ادای امانت بیازمایید.82 ابعاد ساختاری ساختار بازار اسلامی ساختاری قانونمند است و نظم و انضباط ویژه ای دارد. این قانونمندی بخش قابل توجهی از عرصه صداقت را مشخص می سازد. در بازار اسلامی مواردی که باید تعیین شود و اگر مطابق با واقع نبود به صحت یا لزوم مبادله زیان وارد می کند، دقیقاً مشخص است. در این بازار هر مبادله در قالب قرارداد خاص باید انجام شود. هر قرارداد، صیغه خاصی دارد و با ایجاب و قبول طرفین عقد معین، منعقد می شود. در عقد، نوع کالا، مقدار دقیق یا حدود آن، قیمت، کیفیت کالا و زمان های موردنیاز و شرط های قرارداد دقیقاً معین می شود. در فقه اسلامی بر آشکارسازی و تعیین هریک از موارد فوق تأکید شده است، به گونه ای که ابهام در هریک از این موارد اگر به جهالت موجب نزاع منتهی شود مبادله را به غرری تبدیل می کند. بازار قانونمند و منظم، بازاری است که در آن همه این متغیرها تعیین شود. بازار اسلامی به آنچه تعیین شده، ملتزم بوده و عوامل بازار، با صداقت تمام آن را در مرحله اجرا رعایت می کنند. بر ثبت این موارد در قرارداد تأکید شده است. افزون بر این، بازار از نظر فیزیکی نیز از نظم خاصی بهره مند است. بازاری که مورد تأیید نبی گرامی اسلام قرار گرفت و در تمدن اسلامی تکامل یافت، بازاری بود که در آن عرضه کنندگان روبه روی یکدیگر و تولید در کنار آنها انجام می پذیرفت. وقتی مؤسسه های تولیدی صنعت خاص به صورت تخصصی گرداگرد یکدیگر و در یک مکان جمع شوند و کالاهای خاص و نسبتاً همگن در یک مکان عرضه شود، در نتیجه، تقاضاکنندگان فراوان همراه با عرضه کنندگان بسیار در یک مکان گردهم آیند، زمینه ها برای صداقت فراهم می شود و فعالیت ها در ملأعام صورت می گیرد. در بازار شفاف، زمینه ای برای پنهان کاری و نهان سازی اطلاعات فراهم نمی آید. بعضی از فقهای بزرگ مانند شیخ طوسی به استحباب این نوع نظم فیزیکی تصریح کرده اند.83 راهبردهای ارتقای صداقت بازار اسلام با تکیه بر آموزه های وحیانی و محور قرار دادن اخلاق در بازار، زمینه های تحقق صداقت را به معنای اعم در بازار فراهم کرده است. فراهم کردن زمینه ها و ایجاد نظم و انضباط از طریق تأکید بر مشخص بودن قیمت و کیفیت کالا، موضوع، نوع و شروط های مبادله و زمان قبض و اقباض و ثبت و ضبط این موارد در قرارداد موجب می شود که همه اطلاعات تأثیرگذار در اختیار طرفین مبادله قرار گیرد. از طرفی توصیه های اخلاقی به بازاریان و دادن اختیار فسخ به شخصی که مغبون شده یا کالای معیوب دریافت کرده، انگیزه های فریب کاری را به حداقل می رساند، همچنان که نظم فیزیکی بازار به این امر کمک می کند. افزون بر این ، دولت اسلامی برای ارتقای کارایی بازار، به پیروی از سیره نبی مکرم اسلام و امیر المؤمنین علی (ع) در هدایت و مراقبت از بازار، ملزم است به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به اعمال سیاست های مناسب و مؤثر برای حاکمیت صداقت در بازار بپردازد. تقویت ایمان و تقوا عناصر مؤثر در بازار با نهادینه کردن راست گویی، امانت داری، وفای به عهد و رعایت انصاف، تعمیق اصل «الفقه ثم المتجر»، دوری از غش و غرر، زمینه پرهیز از پنهان کاری، جلوگیری از اکل مال به باطل و زیان های ناشی از جهالت منتهی به نزاع را فراهم آورده و سرانجام کارایی بازار را ارتقا می بخشد. بازار اسلامی با تقویت انگیزههای معنوی، پیوند منافع جمع به منافع فرد، جمع بین مراقبت های درونی و بیرونی، نظام انگیزشی قوی ای را برای عدم کتمان حقایق و ارائه اطلاعات صحیح و تلاش برای مراقبت از عدم زیان به سایر عناصر بازار فراهم ساخته است. نتیجه گیری منظور از شفافیت، جریان به موقع اطلاعات است. نبود شفافیت به معنای ممانعت عمدی از دسترسی به اطلاعات، ارائه نادرست اطلاعات یا ناتوانی بازار در کسب اطمینان از کفایت و کیفیت اطلاعات می باشد. راهبردهای ارائه شده برای رفع نقصان اطلاعات بازار رقابت کامل، یارای ممانعت از پنهان کاری را ندارد. اقتصاد سرمایه داری ذاتاً از این نقصان رنج می برد. در بازار اسلامی بیشتر با واژه صداقت روبه رو هستیم. واژه صداقت، نه تنها صداقت در گفتار، بلکه به معنای وسیع آن منظور است که صدق در نیت، ساختار و رفتار را نیز دربرمی گیرد. در حالی که مبنای شفافیت، نفع شخصی مادی بوده و تنها خصیصه بازار رقابت کامل است. صداقت، خصیصه ای اخلاقی است که در ارتباط فرد با خود، با خدای خود، با افراد دیگر جامعه و با محیط تجلی پیدا می کند. مبنای صداقت، رابطه عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان با خدای متعال و منافع ابدی افراد و در نتیجه، منافع جامعه است. هر بازاری در هر مرحله ای از صداقت باشد امکان دست یابی به مرحله بالاتر برای او وجود دارد و مرحله بالاتر، از کمال بیشتری بهره مند است، صداقت به بازار کالای همگن که در آن تولیدکننده و تقاضاکننده بسیار وجود دارند، منحصر نیست، بلکه در همه بازارها، اعم از اینکه کالا همگن باشد یا نباشد و اعم از اینکه عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان بسیار و در حد قیمت پذیر باشند یا بتوانند قیمت را متأثر سازند، حضور دارد. با وجود این صفت در بازار، ممانعت عمدی از دسترسی به اطلاعات و ارائه نادرست اطلاعات در بازار صورت نمی گیرد. صداقت، موجب می شود افزون بر اینکه بازار به قیمت، مقدار و کیفیت اطمینان حاصل کند، طرفین مبادله نیز به یکدیگر و به بازار اعتماد پیدا کرده و کرامت آنان حفظ شود. پی‌نوشت‌ها: 62. ر.ک. لویی بدن، تاریخ عقاید اقتصادی، ص 193؛ علی‌اصغر هادوی‌نیا، انسان اقتصادی، ص 45. 63. Joseph A, Schumpeter, History of Economic Analysis, p. 123. 64. اعلی: 17؛ طه: 127. 65. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 478. 66. ابن منظور، لسان العرب، ج10، ص 193 67. محمدبن احمد فراهیدی، العین، ج 5، ص 56. 68. راغب اصفهانی، همان، ص 478 69. ر ک: مقاله بی‌نام،«تحلیل مفهومی صداقت و گونه های آن» سایت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه اصفهان. 70. میرسیدشریف جرجانی، التعریفات، ص 116. 71. عبدالله شُبَّر، الاخلاق، ص 281-283. 72. حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 6، ص 213. 73. شمس: 11 و 12. 74. محمدباقر مجلسی، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج 2، ص 470. 75. همان، ج 1، ص 149 76. «لا یجد العبد طعم الایمان حتى یترک الکذب، هزله و جده» 77. همان، ص 468. 78. همان، ص 464. 79. محمدباقر مجلسی، ایمان و کفر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج 2، ص 64. 80. همان، ص 466. 81. همان، ص 92. 82. همان، ص 95. 83. المبسوط فی فقه الامامیه، ج 7، ص 270. منابع ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15جلدى، بیروت، دار صاد، 1414 ق. ابن سینا، الاشارات و التنبیهات، تصحیح محمود شهابی، تهران، دانشگاه تهران، 1364. ابوالحسنی، فرشته، «تحلیل مفهومی صداقت و گونه های آن»، سایت دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شعبه اصفهان، مقالات، بی نام ابیارى، ابراهیم، الموسوعه القرآنیه، بی جا، موسسه سجل العرب، 1405 ق اکرمی، ابوالفضل، «بازار در تمدن اسلامی»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، ش 3، بهار 1375، ص 67-98 بگ، دیوید؛ فیشر، استانلی و دورنبوش، رودیگر؛ علم اقتصاد(اقتصاد خرد)، مترجم: محمد حسین تیزهوش، تهران، جنگل، 1385 بهمنیار بن مرزبان آذربایجانی، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، دانشگاه تهران، 1349 پرستون مک آفی، آر، مقدمه ای بر تجزیه و تحلیل اقتصادی، مترجمان: کامبیز پیکارجو و علی صیادزاده، تهران، کویر، 1387 پندیک، رابرت اس و دانیال ال، رابینفیلد، اقتصاد خرد، ترجمه: احمد ذیحجه زاده، تهران، سمت، 1381 جرجانی، میر سید شریف، التعریفات، طبع مصر، 1938 م جک هاروی، اقتصاد جدید، ترجمه محمدباقر نوبخت و فرید نوبخت، تهران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، 1388 راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، مصر، المیمنه، 1324، چ اول رجایی، سیدمحمد کاظم، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن کریم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1382. ـــــ ، «ویژگی های بازار اسلامی در نظریه و عمل»، معرفت اقتصادی، ش 3، پاییز و زمستان 1389،ص 83- 118. رنانی، محسن، بازار یا نا بازار؟ بررسی موانع نهادی کارآیی نظام اقتصادی بازار در اقتصاد ایران، تهران، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1384. زراء نژاد، منصور، «تأملی در ویژگی های بازار از نظر اسلام و تاریخ مسلمانان»، پژوهش های اقتصادی، سال اول، ش 7،8، بهار و تابستان 1382، ص 1-24 شُبَّر، سید عبدالله، الاخلاق، قم، منشورات مکتبه بصیرتی، 01284 سهروردی، شهاب الدین، حکمه الاشراق، تهران، دانشگاه تهران، 1367 طبیبیان، محمد، اقتصاد خرد پیشرفته( مباحثی از مبانی نظری و کاربردی آن)، تهران، پیشبرد، 1387 طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد الحسینی ،تهران، المکتبه المرتضویه، 1395 ق حر عاملی، محمدبن حسن، وسایل الشیعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1412 ق. مجلسی، محمدباقر، ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، عزیز الله عطاردى، تهران، عطارد، 1378 غزالی، ابوحامد، معیار العلم فی فن المنطق، لبنان، دارالاندلس، بی تا. غفاری، هادی، نظام اقتصادی اسلامی صدر اسلام، تهران، دانشگاه پیام نور، 1386 فراهانی فرد، سعید، نقش دولت در اقتصاد، تهران، مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1381 فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، دارالهجره، بی تا فرگوسن، شارل، نظریه اقتصاد خرد، ترجمه محمود روزبهان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1368. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، تصحیح علی اکبر غفاری، بیروت، دارالاضوأ، 1405 ق. کاپوراسو، جیمز ای و دیوید پی، لوین، نظریه های اقتصاد سیاسی، ترجمه: محمود عبدالله زاده، تهران، ثالث، 1387 لوئی بدن، تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه دکتر هوشنگ نهاوندی، تهران ، مروارید و خانه کتاب، 1340. لیارد، پی آر جی و ا. ا. والترز، تئوری اقتصاد خرد، ترجمه عباس شاکر، تهران، نی، 1377 مصطفوى، حسن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360. معصومی نیا، علی، بازار مطلوب رقابت کامل، اقتصاد اسلامی، ش 15، زمستان 1383، ص 55-80 منکیو، گریگوری، مبانی اقتصاد، ترجمه: منوچهر عسگری، تهران، کوهسار، 1382. نراقی، ملا احمد، معراج السعاده، چ سوم، قم، هجرت، 1375. ﻫﺎدوی ﻧﻴﺎ، ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ، انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام، تهران، ﭘﮋوﻫﺸﮕ ﺎه ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻧﺪﻳﺸﺔ اﺳﻼﻣﻲ، 1382. هال واریان، تحلیل اقتصاد خرد، ترجمه: رضا حسینی، تهران، نی، 1385. Akerlof, George A:" The Market for "lemons" : Quality Uncertainty and the Market Mechanism".Quarterly Journal of Economics 84, 1970 B.curtis Eaton, Diane F. Eaton and Douglas W.Allen, Microeconomics, fifth edition,prentice Hall,202 Commons, John R. "Institutional Economic", American Economic Review, Vol. 21, No. 4 (Dec. 1931) Contemplate;Columbia University; The Journal Of Political Economy; Volume LXV; February 1957 Denial, Hausman; Philosophy of Economic; Routledge Encyclopedia of the Philosophy of Science Ehlers, Eckart , "The city of the Islamic Middle East: a German geographer"s perspective", in Papers in honor of Professor Ehsan Yarshater, Acta Iranica, XVI, 30, Leiden, 1990 F.A. Hayek, The Use of Knowledge in society, American Economic Review, XXXV, No.4, September 1945. Flower, Graham, Custommer information management, Grat Britain, Institute of financial services, school of finance Georgej.Stigler ,Perfect Ompetition, Historically, Gorge Marcais, I Urbanisme musulman, V, Congres de la Federation Soclete Savantes de l Afrique de Nord, Algers, 1940 Joseph E. Stigliitz; Information And The Change in the Paradigm in Economics; the amerikan economic review ; vol 92; no.3; jun2002 pp 460-501; Prize Lecture, December 8, 2001 John Eatwell Murray Milgate Peter Newman, The new Palgrave Adictionary of Economics, in for Volume, Volume3.Pablished in Japan, by Maruzen Company Limited, 1987. Volume 2 Leonard J. Mirman, (1987); In "The new Palgrave dictionary of Economics", Edited by John Eatwell Murray Milgate Peter Newman, in for Volume, Volume3.Pablished in Japan, by Maruzen Company Limited, 1987. Vol 6 North, Douglass C,1973, and Robert Paul Thomas. The Rice of the Western Wrold. Cambridge University Press. North, Douglass C. 1984. "Transaction Costs, Institutions, and Economic History." Journal of Institutional and Theoretical Economics, Salvatore, Dominick ,Theory and problems of microeconomic Theory Smith, A.; The Wealth of Nations, 1776, Glasgow ed.; Oxford University press, 1976 Stigler,G.(1987);"competition",In"The new Palgrave dictionary of Economics", Edited by John Eatwell Murray Milgate Peter Newman, in for Volume, Volume3.Pablished in Japan, by Maruzen Company Limited, 1987 Steven N. Durluf and Lawrence E.Blume, The New Palgrave Dictionary of Economics, second Edition, West, Edwin G. ADAM SMITH and Modern Economics; Edward Elgar Publishing Limited;England, 1992 Wirth, E., "Die Beziehungen der orientalisch-islamischen Stadt zum umgebenden Lande. Ein Beitrag zur Theorie des Rentenkapitalismus", in Geographie heute , Seinem65, Geburtstag,ed. Emil Meynen,Wiesbaden, 1973 منبع: فصلنامه معرفت اخلاقی – شماره 10 انتهای متن/
93/06/26 - 01:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 38]
-
اقتصادی
پربازدیدترینها