محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1853058462
اصل بانکداری، غربی است و ما فقط صورتش را عوض کرده‌ایم
واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاری رسا:
در گفت‌وگو با کارشناس اقتصاد اسلامی مطرح شد؛
اصل بانکداری، غربی است و ما فقط صورتش را عوض کرده‌ایم خبرگزاری رسا ـ همان طوری که می‌دانید، محل تولد بانک، غرب بوده است و تاریخچه خاص خودش را دارد. شروع آن از معاملات صرافان بوده است. صراف‌ها نیمکت‌هایی داشته‌اند که مشتری‌هایشان روی آنها می‌نشستند، که به این صندلی‌ها به اصطلاح بانک می‌گفتند.
اقتصاد و بانکداری اسلامی از مسائل مهم زندگی مسلمین است؛ چرا که حلیت و حرمت پولی که افراد جامعه اسلامی هزینه می‌کنند، بسیار حائز اهمیت بوده و غیر از آثار و عوارض ظاهری، دارای آثار وضعی نیز هست. دلسوزان امت اسلام از دیرباز به این مهم پی برده و سعی در سالم سازی این بخش از زندگی مسلمین داشته‌اند. در حوزه‌های علمیه نیز بزرگانی به صورت شخصی و گروهی عمر و وقت خود را صرف سامان دهی این مهم نموده‌اند که موسسه طیبات از این دست مجموعه‌ها است. خبرنگار سرویس اندیشه رسا گفت‌وگویی با مدیر این موسسه انجام داده است که بخش اولش را در ادامه می‌خوانید.
رسا - حاج آقا در شروع لطفا معرفی مختصری از خودتان داشته باشید.
بنده عبادی هستم و حدود سال 1375 وارد حوزه علمیه شدم. ابتدا در دانشگاه و در رشته اقتصاد نظری به تحصیل پرداختم و در ادامه، دوره کارشناسی ارشد را هم سپری کردم. بیشتر در حوزه مباحث مربوط به فقه معاملات به صورت کاربردی به فعالیت پرداخته‌ام و حوزه مباحث مربوط به بانک و بورس در اولویت کاری ما بوده است.
رسا – در حال حاضر در حوزه در چه سطحی تحصیل می‌کنید؟
درس خارج
رسا - مقداری از موسسه طیبات برایمان بفرمایید و اینکه چه کارهایی تا به حال در این موسسه انجام شده است؟
با توجه به نکته‌ای که عرض کردم، در بحث فقه معاملات متمرکز شدیم. یکی از نیازهای مهم و دغدغه‌های بسیار مهمی که بین متدینین و به خصوص در مراجع تقلید وجود دارد، مباحث بانکی و بورس و مباحث فقهی مربوط به این دو عرصه است. معمولا یکی از بحث‌های مفصلی که طلبه‌ها بر روی آن متمرکز می‌شوند، مباحث فقهی مربوط به بحث معاملات است. مانند مکاسب، که یک دوره بسیار عمیق مباحث معاملات در آن بحث می‌شود. منتهی، معاملات به طور روزانه تغییر می‌کند و معاملات جدیدی می‌آید. البته ریشه همه این مباحث، در فقه ما وجود دارد. ولی مباحث مربوط به معاملات روز، در آن وجود ندارد. با توجه به این مسائل، نیاز بود طلابی که با مباحث فقه اقتصادی آشنا هستند، روی مباحث فقهی و کاربردی متمرکز بشوند و موسسه طیبات هم به همین منظور و با حمایت برخی از طلابی که با اقتصاد آشنا هستند و تحصیلات دانشگاهی اقتصاد هم دارند، تاسیس شد.
رسا - اعضای هیئت موسس چه کسانی بودند؟
در راس هیئت موسس، استاد موسویان قرار دارند و برخی طلاب دیگر که در این موضوع متمرکز هستند.
رسا - موسسه تا الآن چه فعالیت‌هایی انجام داده است؟
عمده فعالیت‌هایی موسسه طیبات، بحث مربوط به تحقیقات و آموزش است. یعنی ما از یک طرف معاملات جدیدی که در بین مردم رواج پیدا می‌کند و در بین نهادهای اقتصادی به وجود می‌آید را رصد می‌کنیم و آنها را با فرمول‌های فقهی، تطبیق می‌دهیم و مباحثی که پیرامون این موضوع است را استخراج و به جامعه هدف عرضه می‌کنیم و همچنین به مجموعه‌هایی که در این زمینه نیاز به آموزش داشته باشند، خدمات آموزشی ارائه می‌دهیم. تاکنون آموزش‌هایی که داده شده، عمدتا مباحث بانکی و همچنین مباحث مربوط به بورس و ابزارهای اسلامی، مالی بوده است.
رسا – در مورد چشم انداز و برنامه هایتان برای آینده بفرمایید.
با توجه به اینکه نیاز بسیار زیادی به این موضوع در جامعه ما وجود دارد و حقیقتا این نیاز احساس می‌شود که یک نهاد و یک مجموعه وسیعی، نسبت به این موضوع و از طرف نهادهای دولتی، طراحی بشود، سعی ما این است که در حد توان خودمان، نیروی مورد نیاز و کارشناس در این موضوع را پرورش بدهیم و از طرفی هم چشم اندار ما این است که این مشکلات و دغدغه‌هایی که به خصوص در لسان مراجع تقلید و بین متدینین، نسبت به معاملات بانکی وجود دارد، با مطالعاتی که صورت گرفته است، راهکاری در این زمینه به اجرا در‌‌آید و انشاءالله با تعامل خوبی که با نهادهای مالی، اعم از بانک مرکزی و بانک‌ها و سازمان بورس خواهیم داشت، بتوانیم وظیفه و تکلیف خودمان را نسبت به این مسائل انجام بدهیم و راهکارهای مناسب را برای آنها ارائه بدهیم و نیازهای آموزشی را در این زمینه حل کنیم.
رسا - موسسات هدف شما یعنی بانک‌ها، سازمان بورس و در بُعد کلان‌تر دولت چقدر استقبال کردند؟
در حقیقت، ما در حال حاضر، در ابتدای راه هستیم. البته موسسه ما تنها موسسه‌ای نیست که در این موضوع فعالیت می‌کند. موسسات دیگری مانند موسسه امام خمینی، دانشگاه علمی مفید، جامعة المصطفی و چندین نهاد دیگر هم هستند که در این موضوع فعالیت می‌کنند. منتهی آنها بیشتر فعالیت‌های تئوریک انجام می‌دهند و بیشتر به تحقیقاتی می‌پردازند که مربوط به ایده‌پردازی و یا مباحث بنیانی می‌شود. در موضوع فقه اقتصادی به صورت کاربردی، به این معنا که مباحث بانکی را به خوبی بشناسد، عملیات بانکی را خوب بشناسد، قوانین و مقررات حقوقی را بداند و از طرفی، از منظر شرعی این مسائل را در مورد بررسی قرار داده و راهکارهای شرعی را ارائه بدهد، به نظر می‌رسد که موسسه ما اولین موسسه است و این موسسه هم در ابتدای راه است. به خاطر همین، ما هنوز به مرحله عرضه به دولت و نهادهای مالی نرسیده‌‌ایم؛ ولی با تعاملاتی که اخیرا با دولت جدید صورت می‌گیرد، استقبال خوبی شده است و به‌خصوص اینکه، اعزای محترم شورای فقهی بانک مرکزی، جزو شورای فقهی ما هستند و موسسه، زیر نظر مجموعه‌ای فعالیت می‌کند که در بانک مرکزی جزو شورای فقهی هستند و امید ما این است که این موسسه به زودی، جایگاه خودش را پیدا بکند
رسا – حمایت‌های مد نظر شما چیست؟ منظورم این است که چه حمایت‌هایی از شما بشود تا بتوانید به آن چشم اندازی که فرمودید برسید؟
به نظرم می‌رسد که با توجه به اینکه این موسسه یک موسسه درون حوزوی است، یعنی از طرف حوزه، موسسه‌ای در موضوع فقه اقتصادی، به صورت کاربردی وارد شده است، بیشتر نیاز به این داریم که عرصه فعالیت، فراهم بشود و اجازه بدهند که فعالیت‌های آموزشی و تحقیقاتی که توسط این مجموعه صورت می‌گیرد(چون حقیقتا هم تحقیقات وسیعی نسبت به چالش‌های شرعی موجود در بانک‌ها صورت گرفته است) عرضه بشود و اصلاحات صورت بگیرد تا بتوانیم نگرانی‌ها موجود، که نسبت به عملیات بانکی بانک‌های کشور وجود دارد را بعد از گذشت حدود سی سال از اجرای قانون بانکداری بدون ربا، تا حدودی کاهش بدهیم.
رسا - فرمودید یکی از مهمترین رسالت‌هایتان بحث تحقیق و پژوهش است؛ در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟ آیا خروجی خاصی هم در قالب کتب یا مقالات داشته‌اید؟
تاکنون کتاب‌های گوناگونی توسط این موسسه ارائه شده است. البته رئیس هیئت مدیره، استاد موسویان در این عرصه کتاب‌های فراوانی تالیف کرده‌اند و مجموعه‌های پژوهشی مانند پژوهشکده بانک مرکزی و پژوهشگاه وطن و اندیشه اسلامی و سایر پژوهشکده‌ها آنها را چاپ کرده‌اند. منتهی از زمان تاسیس این موسسه، سه کتاب تاکنون نوشته شده است که یکی بحث کتاب‌های شرح تخصصی بانکی که برای بانک مهر اقتصاد نوشته شده است و دیگر کتاب شرح تخصصی قراردادهای بانک تعاونی اعتباری ثامن، نوشته شده است و چند کتاب در دست تالیف داریم که ان‌شاء الله آنها را هم به زودی تقدیم نهادهای بانکی خواهیم کرد.
رسا - در بخش آموزش چه دوره‌هایی برگزار می‌کنید ؟
دوره‌هایی که برگزار شده است، عبارت‌اند از بانکداری بدون ربا که ما از سال 86 که آموزش را شروع کرده‌ایم، حدود 3000 نفر آموزش دیده‌اند و آموزش‌هایی را نیز برای برای کارمندان بانکی ارائه دادیم و همچنین در دوره‌هایی که برگزار شده است، در رابطه با ابزارهای مالی اسلامی یا یه عبارتی، اوراق بهادار یا مباحث مربوط به بورس، حدود 15 دوره آموزشی ارائه کردیم.
رسا - موسسه الآن چند نفر نیرو دارد؟ برای رسیدن به فضای ایده‌آل شما به چند نفر نیرو نیاز دارید؟
ما در حال حاضر حدود ده نفر پژوهشگر داریم که همزمان، کار آموزش و پژوهش را انجام می‌دهند. منتهی با توجه به نیاز بسیار وسیعی که جامعه امروز ما به این مباحث دارد، به‌خصوص اینکه، نهادهای مالی به طلبه‌های نیاز دارند که هم آشنا و مسلط به مباحث اقتصادی روز باشند و هم در حوزه فقهی مسلط باشند، به نظر می‌آید که حداقل ما به 100 نفر با این مشخصات، نیاز داریم که بتوانیم در آینده، جوابگوی نیازهای جامعه باشیم.
رسا - آیا آموزش برنامه‌های موسسه طیبات را برای همه طلاب لازم می‌دانید؟ اگر جواب مثبت است چه سازوکاری برایش طراحی کردهاید؟
در حوزه علمیه وقت بسیار زیادی نسبت به مباحث فقه اقتصادی گذاشته می‌شود. همان دوره چهار ساله یا گاهی حتی پنج ساله مکاسب، که تحصیل می‌شود یا زمانی که در شرح لمعه، برای بحث متاجر و باب معاملات گذاشته می‌شود و یا در دوره درس خارج، که در موضوع معاملات، یک طلبه سپری می‌کند، یک دوره بسیار طولانی است و از نظر مبانی، طلابی که به این موضوع به صورت مستمر می‌پردازند، مسلط می‌شوند. ولی واقعیت این است که باید بین مباحثی که در مبانی فقهی ما است و مباحثی که در اقتصاد امروز ما مطرح هستند، اتصالی پیدا شود. مثل اینکه یک حلقه مفقوده در این میان وجود دارد. طلبه‌ای که کاملا به مباحث مکاسب و مباحث معاملات و فقه معاملات مسلط است، باید با مباحث روز اقتصادی هم آشنا باشد. نظر من این است که اگر ما می‌خواهیم این دانسته‌های علمی ما که در حوزه به آن پرداخته می‌شود، کاربردی باشد و مباحث فقهی معاملات روز را پاسخ‌گو باشد، حتما طلبه‌ها باید به مباحث اقتصادی روز آشنا باشند و بدون آن نمی‌توانند به آن کارایی خاصی که باید در حوزه کاربردی به آن برسند را دارا باشند.
بله در داخل حوزه هر چقدر شما مسلط باشید، تدریس مکاسب و دروس خارج را می‌توانید داشته باشید، اما آیا می‌توانیم با این، سوالات اقتصادی روز و نهادهای مالی را پاسخ گو باشیم؟ تجربه نشان داده است که اگر ما به مباحث علمی روز آشنا نباشیم، در این صورت نمی‌توانیم پاسخ گو باشیم و از طرفی هم، نیازی نیست که ما همه بحث‌های اقتصادی که در دانشگاه، اعم از خورد و کلان اقتصاد مطرح است را حتما سپری کنیم. البته خیلی خوب است طلبه‌ای اینها را هم مسلط باشد. مطمئنا در به ثمر رسیدن دانش فقهی ما تاثیر دارد. منتهی گاهی ما این قدر وارد مباحث نظری می‌شویم و حتی من دیده‌ام که طلابی مباحث اقتصادی را در دانشگاه فرا گرفته و در نهایت تبدیل به یک اقتصاددان شده است، یعنی اقتصاد خرد و کلان تدریس می‌کند و دیگر آن وظیفه ذاتی خودش را که بحث فقه معاملات است را فراموش می‌کند که این هم یک نوعی از آفت است. به نظر من، طلاب باید با مباحث فقه اقتصادی آشنا باشند، تا بتوانند مثمر ثمر باشند.
رسا - برای آشنا کردن طلاب با این مباحث چه برنامه‌ای دارید؟
یکی از برنامه‌هایی که ما برای سال 93 در نظر داریم، این است که برای طلابی که علاقه‌مند به مباحث اقتصادی روز هستند و در حد نیاز‌شان، سرفصل‌هایی مشخص شده است و برنامه‌ریزی کرده‌ایم و اگر خداوند عنایت بکند، در برنامه ما این است که با تعاملی که با مراکز آموزشی حوزه و به خصوص مدارس علمیه، در داخل قم و شهرستان‌ها داریم، بتوانیم آموزش‌هایی را به طلاب ارائه بدهیم.
رسا – در میان صحبت‌هایتان فرمودید که طلاب با توجه به دانسته‌هایی که در درس مکاسب و سایر دروس اقتصادی حوزه کسب می‌کنند، نمی‌توانند پاسخگوی نیاز روز جامعه باشند؛ این مطلب را برایمان بیشتر باز بفرمایید؟
با توجه به تنوع مختلفی که مباحث اقتصادی دارد، هر روز معاملات جدیدی طراحی می‌شود. به عنوان مثال، معاملات در بورس فیوچر فوروارد. یک زمان است که ما می‌گوییم اینها معاملاتی با واژه‌های انگلیسی هستند و در کشورهای دیگر، مطرح است و اگر ما با آنها آشنا بشویم، خوب است. اگر هم آشنا نشدیم، مشکلی به وجود نمی‌آید. اما وقتی این مسئله وارد معاملات مردم می‌شود و مقلد یک مرجع تقلید با این معامله در بازار بورس مواجه می‌شود و برای او سوال شرعی پیش می‌آید، پاسخی که به سوال او داده می‌شود، زمانی واقع بینانه خواهد بود، که من بتوانم ابتدا آن معامله را تشخیص بدهم. اما اگر من به این معامله مسلط نباشم، نمی‌توانم پاسخ صحیح و واقعی به آن بدهم و شاید یکی از مشکلات و اختلاف نظرهایی که ما در مباحث معاملات و در نظرات فقهی با آنها مواجه هستیم، به این بر‌می‌گردد که ما با این موضوعات آشنا نیستیم. فرمول‌ها و مبانی خوبی در دست داریم، اما چون با موضوع آشنا نیستیم، در حکمی که می‌خواهیم بدهیم، گاهی بسنده به یک سری عنوان‌های کلی می‌کنیم. مثلا سوال کاملا ریز شده و مشخص است که مثلاً اگر من از بانکی، فلان تسهیلات را بگیرم و در فلان جا مصرف بکنم، چه حکم شرعی دارد. زمانی من جوابی مربوط به همین سوال به او می‌دهم و یا یک وقت هم یک جواب کلی به او می‌دهم که بهره پول حرام است. اگر بهره است حرام است و اگر هم که بهره ندارد، حرام نیست. این پاسخ، جامعه متدینین امروز ما را اغنا نمی‌کند. این پاسخ، درست است، ولی مشکل‌گشا نیست و مقلد را از حیرت در نمی‌آورد. ما برای اینکه بتوانیم حکم شرعی آن سوال را باب طبع، بیان کنیم، باید حتما بر مباحث مسلط باشیم.
دوره های آموزش طلاب
رسا - در این زمینه نظرتان درباره تعامل حوزه و دانشگاه چیست؟ همان‌طور که خودتان می‌دانید، در حال حاضر در دانشگاه‌های ما در رشته‌های اقتصادی و رشته‌های مرتبط با اقتصاد، مبانی علوم اقتصاد غربی تدریس می‌شود. این بدان معناست که کسانی که در مسندهای مراکز مالی مثل بورس، بانک‌ها و... قرار می‌گیرند، اکثراً با این تعلیمات بالا آمدند. حوزه باید چه تعاملی با دانشگاه داشته باشد که بتواند اقتصاد و بانکداری اسلامی را در دانشگاه‌ها جا بیندازد؟
بحث در این مورد بسیار وسیع است. اگر بخواهیم به این حوزه وارد بشویم، ممکن است بحثمان طولانی بشود. اما من اجمالاً عرض می‌کنم، این‌گونه که شما فرمودید، مبحث بانک و مباحث اقتصادی که الان در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، مباحث وارداتی هستند. یعنی همین الان، اقتصادی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود، بحث‌هایی هستند که عمدتا در کشورهای سرمایه‌داری یا در کشورهای غربی اتفاق افتاده است و منشا تحولاتی شده است و دانشگاه‌های ما نیز همان‌ها را برداشت کرده‌اند و این مباحث در دانشگاه‌های ما تبدیل به یک نیمه‌علم، شده است. سوالی که در اینجا مطرح است، این است که آیا علم اقتصاد واقعا علم است و یا آموزه‌هایی که در آن است، آموزه‌های دقیقی است و یا در آن تردیدهایی وجود دارد. در این مورد، مثلا فرض کنید که در سال 1975 در آمریکا یک شوک اقتصادی به وجود آمده است. تحلیلگران اقتصادی، مسئله را تحلیل کرده‌اند که این شوک، از چه چیزی نشات گرفته است و چگونه باید جلوی آن را بگیریم و در آینده چه باید کرد که این پدیده دیگر به وجود نیاید. همین موضوع، تبدیل به علمی شده است که ما امروز در کلاس‌های اقتصادی امروز خودمان تحلیل می‌کنیم. تحلیل که نمی‌کنیم، بلکه تحلیل‌های دیگران را مطالعه می‌کنیم. نظراتی که شاید بعد از گذشت سی سالی از آنها، خیلی‌ها آمده‌اند و نظرات آنها را هم رد کرده‌اند و اساساً چیزهایی که آنها تحلیل کرده بودند را رد کرده‌اند. به نظر من یکی از مشکلاتی که ما در مباحث اقتصادی کشور و مباحث بانکی داریم، به این بر‌می‌گردد که آن علمی که در دانشگاه‌های ما تدریس می‌شود وارداتی است و دانشجویی که بالاخره به یک رتبه‌ای در آینده می‌رسد و در مباحث اجرایی قرار می‌گیرد، با اقتصاد بومی خودمان آشنایی ندارد و با فرمول‌های وارداتی می‌خواهد کشور را اداره کند. لذا چون این یک علم وارداتی است، به نتیجه مطلوب نیز نمی‌رسد. به همین دلیل، ما بسیاری از مباحث اجرایی را که نهادهای تصمیم‌گیر اقتصادی اجرا می‌کنند را خیلی صحیح نمی‌بینیم و خروجی مناسبی از آن نمی‌بینیم. اصلا بحث مسائل اسلامی آن یک طرف بحث است. حرف ما این است که کشور ما کشور ایران است و با یک خصوصیات اقتصادی و امکانات و با یک فرهنگ اقتصادی خاص خودش. ما اگر این مسائل را ملاک قرار ندهیم و بخواهیم با آموزه‌های کشورهای دیگر، که اساساً مخصوص کشورهای خودشان است و مربوط به سابقه و ارزش‌های خودشان می‌شود، کشور خودمان را اداره بکنیم، مشکلاتمان حل نخواهد شد.
رسا - عده‌ای از کارشناسان اعتقاد دارند که بانکداری یک محصول وارداتی از غرب است، پس اسلامی شدنش غیر ممکن است. نظر شما در مورد اظهار نظرهای این چنینی چیست؟
همان طوری که می‌دانید، محل تولد بانک، غرب بوده است و تاریخچه خاص خودش را دارد. شروع آن از معاملات صرافان بوده است. صراف‌ها نیمکت‌هایی داشته‌اند که مشتری‌هایشان روی آنها می‌نشستند، که به این صندلی‌ها به اصطلاح بانک می‌گفتند. از همان جا واژه بانک پیدا شد و شکل پیشرفته‌تری پیدا کرد تا نهادی به اسم بانک مرکزی به مرور زمان، تاسیس شد. کار بانک عبارت است از اینکه، یا از مردم پول جمع می‌کند یا به مردم در موقع نیاز، پول قرض می‌دهد و ربای آن را می‌گیرد.
مردم بر چه اساسی پولشان را به بانک می‌دهند؟ بعضی برای اینکه پولشان ذخیره بشود و در یک جای امنی باشد و پس انداز بشود، پولشان را در بانک می‌گذراند. ولی خیلی مردم هستند که می‌خواهند از طریق سرمایه گذاری و پولی که به بانک می‌دهند، سود بکنند. این در واقع همان عقد مربوط به پول گرفتن از مردم بود.
حالا می‌خواهند به مردم تسهیلات بدهند. حالا بانک‌ها این پول را جمع کرده‌اند و می‌خواهند سود بدهند و بانک‌ها به مردم و بنگاه‌های اقتصادی که نیاز به سرمایه داشتند، اینها را به عنوان تسهیلات می‌دادند، تحت عنوان عقد قرض. یعنی به بنگاه‌های اقتصادی اشخاص حقیقی و حقوقی قرض می‌دادند و در مقابل ربا می‌گرفتند. ربایی که در این قرض دادن به مردم می‌گرفتند، بیشتر از ربایی بود که به مردم و به سپرده‌گذارها می‌پرداختند و این سود بانک می‌شده است؛ بانکی که ریشه و اساسش با یک عقد بسته شده است. این در در حال حاضر وارد کشورهای اسلامی شده است.
اندیشمندان مسلمان در مواجهه با پدیده بانک، سه گونه نظر داده‌اند. البته باید قبل از بیان این مسئله عرض بکنم که اندیشمندان مسلمان در مطالعاتی که انجام دادند، متوجه شدند که بانک تبدیل به یک نهاد ضروری شده است. یعنی حذف بانک تقریبا غیر ممکن است. کما اینکه در کشور خود ما هر فردی ایرانی حداقل یک معامله بانکی دارد. به طور کلی معاملات وسیعی که توسط بانک صورت می‌گیرد را عملا بدون وجود بانک، غیرممکن است که بتوانیم انجام بدهیم. میلیاردها تومان را مگر می‌شود با گونی و یا ماشین، منتقل کرد. همه اینها به وسیله بانک‌ها صورت می‌گیرد؛ این یک نقش اندک بانک است. بانک‌ها با هدایت پول‌ها، مانند یک قلب تپنده‌ای کار می‌کنند که این پول‌ها و این سرمایه‌های سرگردان را جمع و مانند یک قلب پمپاژ می‌کنند و به رگ‌های اقتصاد تزریق می‌کنند تا اقتصاد بتواند به آن نقدینگی و سرمایه مورد نیازش برسد. پس ما نمی‌توانیم بانک را به طور کلی حذف بکنیم.
یکی از نظریات اندیشمندان مسلمان، این بود که گفتند ما باید یک اقتصاد و بانک اسلامی مخصوص به خودمان داشته باشیم. یعنی اول اقتصاد اسلامی را درست بکنیم. یکی از ارکان اقتصاد اسلامی هم، نهادهای مالی هستند که یکی از آن جایگاه‌های نهاد مالی نیز، بانک است. اگر ما اقتصادی اسلامی را درست کردیم و ساختار اقتصاد اسلامی را پایه‌ریزی کردیم، یکی از جزئیاتش را که بانک است، را هم طراحی می‌کنیم. این یک نظریه ایده‌آلی بود که یک عده از دانشمندان داده‌اند؛ ولی عده دیگری گفتند که ما هنوز اقتصاد اسلامی به آن معنا را نساخته‌ایم تا بانکداری مربوط به آن را داشته باشیم؛ لذا درست است نظر اول، ایده‌آل و مطلوب است و باید روی آن کار بکنیم و باید به آن نقطه برسیم، ولی الان چه باید کرد؟ این زمان می‌برد تا ما بتوانیم اقتصاد اسلامی را با توجه به رقابت‌هایی اقتصادی که در حال حاضر در بین کشورهای مختلف وجود دارد طراحی بکنیم که که می‌خواهد در مقابل و یا در تعامل بانکداری و یا اقتصاد غربی، مولفه‌های خود را به عرصه ظهور برساند.
نظریه دوم می‌گوید که ما بر روی بانکداری اسلامی کار می‌کنیم، ولی فعلا باید همین بانکداری که صدها سال روی آن کار شده است و در کشورهای غربی ساختارهایش معلوم شده است را داشته باشیم. این نظریه بر می‌گردد به حدود 50 سال قبل که هنوز انقلاب اسلامی صورت نگرفته بود. کشوری که به صورت رسمی نسبت به مباحث ارزشی اهمیت بدهد و این مباحث جزو قوانین او باشد، مثل ایران وجود نداشت. در آن کشورها طرح بانکداری اسلامی و وادار کردن دولت‌ها و نهادها به اجرای بانکداری اسلامی تقریبا ممکن نبود. در نتیجه گفتند که ما یک پیشنهاد خفیفی بدهیم و بگویم که این بانکداری که در حال حاضر دارید، بانکداری غربی است و تار و پودش ربوی است. ما بیاییم و عنصر ربا را از آن بیرون بکشیم و فعلا با بعضی از مشکلات دیگری هم که وجود داشت، کاری نداشته باشیم؛ مثلا آیا منابع، در این بانک به صورت عادلانه‌ای توزیع می‌شود. آیا در این بانکداری، نرخ‌هایی که وجود دارد، نرخ‌های با انصافی است؟ آیا طبقات مختلف جامعه را در نظر می‌گیرد؟ خلاصه این بحث‌ها را فعلا نگه داریم و فعلا همین ربا را بیرون بکشیم. مطمئن باشیم که تحت عقدهای شرعی است، انشاءالله در مدت زمان طولانی‌تر به بانکداری اسلامی می‌رسیم. لذا مرحوم شهید صدر کتابی به نام «البنک الربوی فی الاسلام» نوشتند(بانکداری بدون ربا در اسلام) یعنی در آن زمان آنها سعی کردند، فقط ربا را حذف بکنند. با وارد کردن معاملات جدید و با وارد کردن عقدهایی که در فقه اسلامی وجود دارد، آن پولی که بانک‌ها از مردم می‌گرفتند و سود می‌دادند، به جای قرض ربوی از یک عقد دیگر استفاده بکنند که شرعی باشد. یا پولی که بانک‌ها جمع کرده و می‌خواهد به مردم تسهیلات بدهد، تحت عقدهای شرعی صورت بگیرد. بنابراین عقدهایی را تنظیم کردند، یعنی مطرح کردند که در فقه ما وجود دارد و همین پایه و اساس بانکداری بدون ربا در سال 1362 شد. یعنی در سال 1362 که قانون بانکداری بدون ربا در ایران بعد از انقلاب، برای اولین بار مطرح و تصویب شد، پایه و اساس آن همین بود. این بحثی که شما فرمودید که حدود 30 سال از اجرای آن قانون می‌گذرد و ما هنوز همان دغدغه را داریم، یعنی اطمینان از اینکه معاملات شرعی است، وجود ندارد و این یک واقعیت است که در حال حاضر ما با آن روبرو هستیم؛ شاید علت اصل آن به این بر می‌گردد که ما ایده بانکداری بدون ربا را مطرح کرده‌ایم. یعنی بانکداری که تار و پودش با ربا ساخته شده است و چهار چوب آن بر اساس قرض ربوی بوده است؛ می‌خواهیم ربا از آن را برداریم، ولی چارچوب سر جای خود باقی بماند. آیا چنین چیزی ممکن است؟ یک بار است که در یک ساختمانی ستون‌ها مشکلی ندارد و فرض کنید دیواری در وسط است و این دیوار، مانع است. ما این دیوار را برمی‌داریم. ساختمان سر جای خودش است و ما ساختمان به صورتی که که دوست داریم، می سازیم. اما یک زمان این مانع ستون‌ها هستند و شما می‌خواهید ستون‌ها را بردارید و ساختمان سر جایش باشد. در اینجا دو حالت وجود دارد؛ اگر شما ستون‌ها را بردارید، دیگر بانکداری در کار نخواهد بود. یعنی ساختمانی در کار نیست. یا اینکه آن چیزی که شما برداشتید، ستون نیست و ستون سر جای خود است. اگر ساختمان است، پس ستون هم سر جای خود است و ما خیال می‌کنیم که ربا را برداشته‌ایم؛ اگر چهارچوب بانکداری ما در حال حاضر بر اساس ربا بوده است، اگر ما بخواهیم که ربا را برداریم و بانکداری سر جای خود باشد، تقریبا این می‌شود که الان ما با آن مواجه هستیم. یعنی ما ربا را نتوانسته‌ایم برداریم.
رسا - آیا برداشتن ربا شدنی هست؟
امّا و اگرهای زیادی در این بحث وجود دارد. بالاخره سال‌ها در این کشور و قبل از انقلاب، بانکداری ربوی بوده است و ما همان ساختار را آورده‌ایم و لعابی به رویش زده‌ایم و خواستیم که ربا را برداریم. در حالی که آن چهارچوب قبلی، سرجایش است. نتیجه‌اش این است که در بحث فروش نسیه و اقساطی، معاملاتی که در حال حاضر مردم انجام می‌دهند و هیچ سوالی هم درباره آنها ندارند، خود بانکی‌ها صدها سوال از ما دارند. علتش هم این است که بانکداری ربوی که بر اساس مبلغ، نرخ و مدت کار می‌کرد، در حال حاضر هم سیستم بانکی و نرم‌افزاری که در سیستم بانکداری ما با آن کار می‌کنند و همین طور ارزیابی‌های آنها بر اساس مبلغ، نرخ و مدت است و نه بر اساس عقود واقعی و آن چیزی که شرع مقدس اسلام برای هر عقدی، در نظر گرفته است
رسا - علت اینکه با وجود تأیید قانون بانکداری بدون ربا از سوی مراجع معظم تقلید، امروزه عملکرد بانک‌ها به شدت مورد انتقاد این عزیزان است همین مواردی است که فرمودید؟
کلیت بانک و قراردادی که در بانکداری بدون ربا آمده است را هیچ مرجعی مورد نقد، قرار نمی‌دهد. کسی که فروش نسیه را قبول نکند، باید از رساله شرعی خود، دو سه صفحه را حذف بکند. بحث نسیه یکی از معاملاتی است که در فقه ما آمده است. عقد شرکت، مضاربه، جعاله همه اینها در فقه ما آمده است و کسی نمی‌تواند، این‌را انکار بکند و ایرادی هم که مراجع تقلید دارند، به کلیت قانون و یا مواد قانونی نیست، بلکه به اجرا است. وقتی عملا می‌بینند که یک فروش اقساطی به صورت صحیح انجام نمی‌گیرد و بانک همان تعاملی که در قرض ربوی وجود دارد را در بحث عقود مشارکتی دارد، یعنی فرمول مبلغ و مدت و نرخ را ملاک کار خودش قرار داده است، مرجع تقلید چگونه می‌تواند این مسئله را تایید بکند.
گفت‌وگو از حمزه حاج ملا حسینی
975/400/ر
۱۳۹۳/۴/۹
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبرگزاری رسا]
[مشاهده در: www.rasanews.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 26]
-
گوناگون
پربازدیدترینها