تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833586729
مردم سالاری دینی و غیر دینی؛ وجوه تمایز و تشابه
واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
مردم سالاری دینی و غیر دینی؛ وجوه تمایز و تشابه مبحث مردم سالاری دینی در چند دهه ی اخیر در محافل علمی و در عرصه جهانی به صورت قابل‌توجهی مطرح شده است؛ مخصوصاً از سال 1347، که شبه قاره ی هند تجزیه گردید و کشور نوبنیاد پاکستان از هندوستان جدا شد، این بحث مورد توجهی جدی واقع شد.
در واقع زمانی که می خواستند نوع حکومت پاکستان را تعیین کنند، بحث جمهوری اسلامی مطرح شد و متفکر بزرگ، ابوالعلای مودودی، مدل تئودموکراسی، که ترجمه انگلیسی مردم سالاری دینی است، را مطرح کرد. پس از آن در کشورهای سومالی، افغانستان و از همه مهم تر و جدی تر، در ایران مدل حکومتی جمهوری اسلامی مطرح گردید. ذیلاً، در نوشتاری که می آید، به بررسی این مفهوم مهم معاصر می پردازیم. معنای مردم سالاری دینی همواره دو دیدگاه در مورد مردم سالاری دینی وجود داشته است. یک نگاه، نگاه ترکیبی است. مطابق نگاه ترکیبی برخی از مسائل را باید از غرب گرفت و رنگ و لعاب اسلامی بر آن زد؛ مثلاً همانند کشورهای غربی، حزب و فعالیت های حزبی باید داشت؛ هرچند فعالیت های احزاب، اسلامی است. مطابق این برداشت در مردم سالاری دینی هم وضعیت این گونه است. از آنجا که در غرب دموکراسی تجربه شده است و، مطابق مدعای این رویکرد، آخرین طرح بشر برای حکومت است که غربیان تا حدود زیادی توانسته اند معایب آن را برطرف کنند، ما می توانیم، و ای بسا باید، از این مدل استفاده کنیم. در یونان باستان، دموکراسی طرفداران زیادی داشت؛ تا آن جا که تقریباً 360 جمهوری در آن دوران شکل گرفت. پس از آن غربیان در قرون وسطی، همه مخالف دموکراسی بودند. در میان متفکران مشهور، افلاطون و ارسطو دموکراسی را قبول نداشتند و معتقد بودند که حکومت باید در دست فیلسوفان باشد. همه ی فیلسوفان اسلامی نیز مخالف دموکراسی به معنای مدینه الاحرار بودند. این تفکر از فارابی تا ملاصدرا رایج است. اما در دوران رنسانس این اندیشه، باری دیگر، طرفدار پیدا کرد؛ چراکه در قرون وسطی مشروعیت حکومت ها را از ادیان می دانستند و وقتی که دین کنار گذاشته شد، به ناچار برای گرفتن مشروعیت، به آرای مردم تکیه کردند. در کشورهای اسلامی، وقتی تئـوری مردم سالاری دینـی مطرح شد، برخی گفتند که همان تجربه را انجام می دهیم و روش را از آنها می گیریم و محتوا را از دین؛ لذا این پرسش مطرح شد که دموکراسی شیوه و روش است یا یک اندیشه؟ افراد طرفدار این نظریه (نگاه نخست که در بالا آمد) معتقد بودند از آنجا که اصل در حکومت، محتوا است، اِشکالی ندارد که قالب را از غربی ها اخذ کنیم؛ چراکه محتوای مردم سالاری دینی را اسلام تشکیل می دهد. اما این افراد این نکته را مدنظر قرار ندادند که قالبی که در جامعه ی غربی شکل گرفته، برای آن جوامع و براساس اقتضائات آنها شکل گرفته است. لذا نمی توان قالب را از محتوای خود تهی کرد و محتوای دیگری را در آن ریخت. اسلام و دموکراسی رایج در غرب با یکدیگر تمایزات فراوانی دارند. دموکراسی درواقع سبک زندگی است. در جوامع دموکرات، برابری به معنای خاص خود مطرح است؛ اما اسلام برابری را به معنایی که آنها مدنظر دارند، نمی پذیرد. یکی از مبانی اصلی دموکراسی اومانیسم است. در غرب محور انسان است. آیا اسلام این اندیشه را قبول دارد؟ یکی دیگر از مبانی دموکراسی، عقل گرایی است و تنها ابزار معرفت، عقل است. آیا این امر را اسلام می پذیرد؟ بنابراین مبانی دموکراسی با مبانی وحی منافات دارد و نمی توان آن قالب را به تن اسلام کرد. دیدگاه دومی نیز وجود دارد و آن اینکه درست است ما از یافته های بشر استفاده می کنیم، اما این یافته ها را با توجه به جامعه ی خود و پس از انطباق با تعالیم دین، مورد استفاده قرار می دهیم. بنابراین هم روش و هم محتوا را از دین اخذ می کنیم. تعبیر مقام معظم رهبری این است که مردم سالاری دینی مرکّب نیست، بلکه بسیط است؛ یعنی باید تمام مؤلفه های آن را از دین اخذ کنیم. به عبارت دیگر، دین هم قالب را تعیین می کند و هم محتوا را. با آنکه در اسلام، از دموکراسی و مراجعه به آراء عمومی سخنی به میان نیامده است، با توجه به آموزه های دینی و سنت نبوی و علوی در صدر اسلام، می توان گفت که ما در درون دین زمینه های دموکراسی را مشاهده می کنیم؛ البته با اقتضائات موجود در هر زمان. مثلاً در صدر اسلام، پیامبر(ص) تا زمانی که در مکه بودند، مورد اقبال عمومی قرار نداشتند و لذا حکومت تشکیل ندادند؛ ولی هنگامی که در مدینه با اقبال عمومی مواجه شدند، اقدام به تشکیل حکومت کردند. در دوره ی امام علی (ع) نیز پس از آنکه مردم با اِصرار فراوان از آن حضرت تقاضا کردند که حکومت را بپذیرند، آن حضرت قبول ریاست فرمودند. مردم با امیرالمؤمنین (ع) بیعت کردند؛ بیعت و استقبالی که در تاریخ بی سابقه بود. بنا بر این دیدگاه، در درون اسلام نوعی دموکراسی وجود دارد. این دموکراسی، البته نه از نوع غربی آن، بلکه برخوردار از بن مایه های دینی است. حضرت امیر(ع) در خطبه ی شقشقیه می فرماید: «لو لا حضور الحاضر...»؛ این سخن آن حضرت نشان می دهد که مشارکت عمومی در تشکیل حکومت نقش اساسی دارد. دیدگاه دوم نزدیک به حقیقت دموکراسی دینی است و تکیه بر دیدگاه اول نمی توان دستاورد غرب را با دین جمع کرد. مؤلفه های مردم سالاری دینی در مردم سالاری دینی این بحث اساسی مطرح است که مبانی موجود در مردم سالاری دینی و مؤلفه های تاثیرگذار در آن چیست؟ به عبارتی، مردم سالاری دینی دارای چه خصوصیاتی است که آن را از دیگر مدل های رایج در حکومت ها متمایز کرده است؟ علاوه بر این باید دید که مردم سالاری دینی چه اهدافی را دنبال می کند که آن را از دیگر حکومت ها جدا می کند؟ در باب مشروعیت مردم سالاری دینی، بعضی اعتقاد دارند که مشروعیت به محتوا برمی گردد و برخی دیگر مشروعیت را مبتنی بر رأی مردم و آرای اکثریت می دانند. عده ای هم مشروعیت را به هر دو داده اند و در مقابل، برخی هم این ثنویت را شرک می دانند. بعضی نیز اعتقاد دارند از آنجا که یکی از ارکان مردم سالاری دینی، مردم هستند، همین که مردم آن نظام را انتخاب کردند، این کشف می کند که این حکومت دینی بوده است. از این نظریه با عنوان نظریه کشف یاد می شود. تفاوت دیدگاه اسلامی با دیدگاه غربی این است که در غرب رأی و خواسته مردم ملاک است؛ اما در مردم سالاری از نوع دینی و اسلامی به دین و مبانی دینی تمسک می کنیم. در غرب، مردم سالاری دارای مبانی مختلفی از جمله اومانیسم، ناسیونالیسم، سکولاریسم و مواردی از این دست است که اسلام به نحو مطلق این مبانی را قبول ندارد و حتی در برخی از موارد، با آنها در تضاد و مخالفت می باشد. در دموکراسی، اصلی به نام آزادی وجود دارد؛ این آزادی در اسلام، در چارچوب قانون و احکام الهی مطرح است. ما در مقابل سکولاریسم، اعتقاد به توحید داریم و معتقدیم که مالک مطلق هستی خداوند است. اصل توحید باید در تمام قوانین موجود در حکومت اسلامی ساری و جاری باشد تا مشروعیت در حکومت اسلامی معنا پیدا کند. در غرب انسان به جای خدا نشسته است؛ ولی در مردم سالاری دینی انسان خلیفه الهی است و در عین اینکه دارای کرامت و عظمت است، این عظمت را از خدا دارد. مبنای دیگر در اندیشه غربی این است که عقل منهای وحی می تواند قوانین لازم برای سعادت بشر را تأمین کند؛ حال اینکه در دین در کنار عقل و حس، وحی نیز رسمیت دارد. در اندیشه ی اسلامی منابع معرفت منحصر در عقل نیست. در عین اینکه اسلام عقل را به رسمیت می شناسد، در کنار عقل، حس و وحی را نیز می پذیرد. این مبانی درواقع در مقابل هم هستند و با یکدیگر قابل جمع نیستند. شایسته سالاری ، یکی دیگر از اصول مردم سالاری دینی است. این اصل در دموکراسی وجود ندارد. در نهایت در بحث انتخابات نیز در مواردی که نصی وجود ندارد، ما هم، در مردم سالاری دینی، معتقد به رأی اکثریت می شویم. اصــل دیگـــر مردم سالاری دینی، بحث آرمان گرایی است. مردم سالاری دینی یک نظام ایستا نیست؛ بلکه پویا است و برای رسیدن به کمال و سعادت طراحی شده است. حکومت اسلامی نقش هدایت گری دارد و باید بستری را در جامعه فراهم کند تا در آن بستر، افراد جامعه برای رسیدن به کمال رقابت کنند. واقع گرایی نیز یکی دیگر از اصولی است که در حکومت اسلامی مبتنی بر نظریه مردم سالاری دینی باید مورد توجه قرار گیرد. حجت الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه ی اسلامی منبع: فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی - شماره 8
دوشنبه 08 اردیبهشت 1393 16:05
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]
-
فرهنگ و هنر
پربازدیدترینها