واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا:
نوروز خوانی آیینی که این روزها کمتر دیده می شود شاهرود - ایرنا - نوروز خوانی ، بهارخوانی یا نوروزی، گونه ای از آواز خوانی است که در گذشته در ایران رواج داشته است و در حال حاضر خاستگاه این گونه آواز خوانی بیشتر در استانهای مازندران و گیلان و در برخی از مناطق استان سمنان است که به صورت بسیار محدود انجام و کمتر دیده می شود.
پیشینه این گونه آواز مربوط به دوران قبل از اسلام است که در بعضی از کتب نزدیک به دین زرتشتی و در ستایش اهورا مزدا و همچنین در توصیف طبیعت و زیبایی فصل بهار و ستایش شاهان و امیران آمده است.
بعد از ورود اسلام و مذهب شیعه این گونه آواز با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی آمیخته شدند.
به نوروزی خوانی برای نخستین بارˈ الکساندر خوتسکو ˈ ایرانشناس روسی در سال 1842 میلادی در کتابی در مورد فرهنگ و گویش های شمال ایران که در لندن به چاپ رسیده اشاره کرده است.
در نوروز خوانی افرادی که به آنها نوروز خوان گفته می شود پیش از آغاز فصل بهار به صورت دوره گردی به شهرها و روستاهای مختلف می روند و اشعاری در مدح بهار یا با ذکر مفاهیم مذهبی به صورت بداهه یا از روی حافظه می خواند.
این اشعار به زبان فارسی و یا زبان های محلی است و پس از اسلام اغلب پس از ستایش خدا در مدح امامان شیعه گفته می شده است، این اشعار بیشتر به صورت ترجیع بند است و توسط یک یا چند شخص همزمان خوانده می شود.
ˈ نوروزˈ واژه ای فارسی و ترکیبی از دو جزء ˈنوˈ و ˈروزˈ است،در آثار الباقیه ابوریحان بیرونی و نوروزنامه منسوب به خیام مناسبت نوروز را به جمشید، چهارمین پادشاه پیشدادی منسوب می دانند.
در نوروزنامه خیام آمده است: ˈ در این روز جهان بر جمشید راست گشت، دیوان را مطیع خویش گردانید و پس در این روز، جشن ساخت و نوروزش نام نهاد و مردمان را فرمود که هر سال چون فروردین نو شوند و آن روز جشن کنند.ˈ
در شاهنامه فردوسی نیز اشاراتی به انتساب نوروز به جمشید شده است .
به هر روی، پیدایش نوروز هرچه باشد با سنت و فرهنگ ایرانی- اسلامی درآمیخته است، در بستر این فرهنگ، آیین ها و جشن های متعددی پدید آمده و در حوزه فرهنگ شفاهی، به ویژه موسیقی، آیین نوروز خوانی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.
نوروزخوانی، آیینی مربوط به نوروز است که در نواحی مختلف، به شکل های گوناگون اجرا می شود. این آیین، به خصوص در دو سوی البرز، مازندران، گیلان، کومش و طالقان به وفور یافت می شود و در حقیقت، بخش مهمی از موسیقی آیینی، مذهبی دو سوی البرز را تشکیل می دهد.
نوروز خوانی در مناطق مختلف با نامهای نوروز نو سال، امام خوانی، بهار خوانی، نوروز نامه و ... معروف است.
پس از اسلام، بسیاری از آیین ها با روایات و ذکرها و نقل های مذهبی اسلامی (به خصوص شیعی) در آمیختند و فصلی تازه در اجرای نوروزی ها پدید آمد.
در ˈ امام خوانیˈ تقریبا در تمام نمونه های شنیده شده، نوروزخوان از مدح معصومین و امامان، کار خود را آغاز می کند،ذکر 12 امام معصوم و خصوصیات آنان، در اغلب نوروزی ها مشاهده می شود.
در میان برخی از روایتها، ذکر امام حسین (ع) و مصائب او و خاندانش، مفصل تر، تشریح شده است.
در ˈ توصیف خوانیˈ وصف بهار و طبیعت، رستاخیز زمین و ستایش پاکی و نیکی، بخش دیگری از آیین نوروز خوانی است.
معمولا این بخش با تغییر ملودی همراه است،ستایش و توصیف بهار و طبیعت، ممکن است توسط ترجیع خوان ها، در میان بخش های دیگر نیز خوانده شود.
در ˈ مدح خوانیˈو ˈ هجوخوانیˈ این مرحله که به انعام و خلعت می انجامد، امکان ادامه طنز، هجو، ستایش و مدح را برای نوروز خوان فراهم می آورد.
نوروز خوان در بداهه پردازی، موقعیت اجرا، شرایط و مکان اجرای آیین و نحوه انعام صاحب خانه، را در نظر می گیرد و اجرای خود را با آن شرایط تطبیق می د هد.
تسلط نوروز خوانان کومش به زبان طبری و نوروزخوانان طالقان به گیلکی و طبری، به حضور آنان در گیلان و مازندران، می انجامید، این مسئله سبب انتقال بخشی از فرهنگ شفاهی و سنت های موسیقی در دو سوی البرز بوده است.
در آیین نوروز خوانی، مجموعه ای از عقاید، آداب و رسوم، شادی، انتقاد و اطلاع رسانی را در خود جای داده است.
اما باید گفت ˈ نوروز خوانی ˈکه از قدیم الایام در روزهای پایانی سال برای نوید و مژده و ورود به آغاز سال جدید در ایران رواج داشت ،امروز کمتر در ایران اجرا می شود و شاید تنها در بخش هایی از ایران که هنوز بافت سنتی آنها حفظ شده و مردم خیلی درگیر زندگی ماشینی نشده اند ،خیلی کم رنگ و شاید برخی اوقات صرفا برای گرفتن انعام و به عنوان شغلی موسمی که مورد بی توجهی واقع شده است ،دیده می شود.
به راستی جا دارد که این آیین کهن ایرانی – اسلامی که باخود بار معنای فرهنگی ،مذهبی و اجتماعی را به همراه دارد ،بیش از پیش مورد توجه اهالی فرهنگ و میراث دوست ،قرار گیرد و به نسل های آینده نیز منتقل شود.ک/4
7265/1496/608
انتهای پیام /*
: ارتباط با سردبير
[email protected]
04/12/1392
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 137]