واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نقد فیلم های جشنواره فجر
«بیگانه» و مسئله از خودبیگانگی فرهنگی
«بیگانه» در مسئله سازی مشکل دارد و این از آن روست که برخی فیلمسازان داخلی در یک وضعیت از خود بیگانگی فرهنگی به سر می برند و بیش از آنیکه با مولوی، فردوسی، حافظ، و ... قرابت فکری ـ فرهنگی داشته باشد، سارتر، کامو، تنسی ویلیامز و ... را اصیل میانگارد.
خبرگزاری فارس ـ گروه سینما: چند روز پیش کتاب «بیست بیست» را می خواندم که بیست داستان از بیست نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات است. صفحه 30 کتاب را که خواندم، تعجب زده سریع برگشتم به برگه اول کتاب که مشخصات نشر، شابک و ... را می زنند. اشتباه نکرده بودم، کتاب کاملا رسمی منتشر شده بود. داستان توصیف آوردن زن روسپی برای کامجویی جنسی از لحظه برهنه شدن زن تا اتفاقات دیگر را بدون هیچ ابایی بیان کند. نوسینده داستان ژان پل سارتر اگزیستانیسیالیست ملحد بود. نگارنده از چنین متفکر غربی ناراحت نبودم. سارتر با توجه به شرایط اخلاقی و فرهنگی حاکم بر جامعه خود داستانی را نگاشته است. تعجبم از مترجم پرسابقه کتاب بود که چگونه چنین داستانی را انتخاب و بدون هیچ ملاحظه ای نسبت به فرهنگ و اخلاق عمومی کشور خود منتشر کرده است. تو گویی که مترجم کتاب، بیگانه از شناخت سطح متوسط و عمومی اخلاقی کشور است. حال حکایت بسیاری از فیلم هایی که در ایران ساخته می شود، ناشی از همین ترجمه و تقلید از غرب بدون توجه به داشته ها و نیازهای بومی ایران اسلامی است. از فیلم گاو و شخصیت مش حسن(عزت الله انتظامی) وضعیت از خودبیگانه شده ای را می بینیم که از انسانیت خود بیگانه و تبدیل به شخصیت گاو شده است و تا فیلم بیگانه بهرام توکلی حکایت، همین نگاه ترجمه زده، مقلد از غرب، بدون توجه به نیازهای اساسی فلسفی، اجتماعی و روانشناختی کشور است. آقای توکلی با چند فیلم اخیر خود نشان داده است که بیش از هر چیز مسئله انسانی با قرائت اگزیستانسیالیستی دارد اما به نظر در فرم تصویری و باور پذیر کردن مفهوم فارق از بومی شدن آن، فیلم های توکلی لکنت اساسی دارد. متنی که از روی آن فیلم ساخته شده است، نه جنبه تصویری و رفتاری به معنای فیلمنامه ای دارد و نه اصالت نمایشنامه ای. معلق بین دیدن و شنیدن. اما سوال اساسی علل بوجود آمدن مسئله برای شخصیت هاست. مخاطب از شخصیت ها چه می داند؟ چرا باید بداند؟ چرا اتفاقات سرد و ملال آور شخصیت ها باید برای مخاطب جذاب و قابل پیگیری باشد؟ شاید پاسخ داده شود درک منظومه فکری فیلم پاسخ چنین سوالاتی باشد. اما مخاطب بیش از آنیکه قرار باشد متفکرانه فیلم را تماشا کند. از دوگانگی شخصیتی بگوید که نسرین(پانته آ بهرام) آن را بازی می کند؛ زنی که همانند انبوه سرهای عروسک های داخل اتاق، رنگ و ظاهر عوض می کند و شبیه عروسک ها می شود و از خود بیگانه شده ای که ثبات و آرامش انسانی ندارد و دائما در تلاطم و نوسان است که نسرین را در سه فیلم گذشته توکلی به راحتی می توان جستجو کرد. می توان باز تحلیل های محتوایی همانند آنچه که گفته شد از فیلم گفت؛ می توان از نوجوانی که پلان اول فیلم دست او را مشاهده میکنیم و خونی که صحنه را می گیرد و کابوس گلدان شکسته ای که همواره در ذهن شخصیت البته شده فیلم حضور دارد؛ پسر بسکتبالیستی که از مادر خود دور شده است، اما پسر نقاش دیگر جای او را می گیرد و خودکشی می کند؛ تقابل یک جوان ورزشکار و دم غنیمت سرخوش با یک جوان اهل هنر و احتمالا اندیشه و پزهای روشنفکری. اما باور کنید نگاه محتوایی کردن به اینگونه فیلم هایی که بلوغ متوسط سینمایی را ندارند امری بس خطا و نارواست. فیلم قبل از هرچیز باید فیلم باشد؛ قبل از آنی که فیلم بخواهد با پز متفکر نمایی مخاطب خود را خسته کند باید فیلم آنقدر بیننده را سرحال نگهدارد که تماشاچی را دنبال خود بکشاند. فیلم قبل از هرچیز باید با انگیزهای درونی فرهنگی و روانی مخاطب ارتباط برقرار کند. باید مسئله بازیگرها مسئله مخاطب بشود وگرنه روده درازی کردنِ متفکرانه در سینما امری نابجاست. اگر سینماگری مسئله ای که در جوامع غربی کارکرد دارد را توانست دقیق و هوشمندانه ایرانیزه کند، آن موقع تازه توانسته مسئله سازی کند؛ حال اینکه چقدر این مسئله نیاز جامعه ما هست یا نیست بحث دیگری است. فیلم «بیگانه» در مسئله سازی مشکل دارد و این از آن روست که برخی فیلمسازان داخلی در یک وضعیت از خود بیگانگی فرهنگی به سر می برند. فیلمساز ما بیش از آنیکه با مولوی، فردوسی، حافظ، نظامی گنجوی و ... قرابت فکری ـ فرهنگی داشته باشد، سارتر، کامو، تنسی ویلیامز و ... را اصیل می انگارد. این وضعیت مترجم و مقلد که دیر سالی است در فرهنگ و هنر این کشور ریشه دوانده است باعث بوجود آمدن مریضیِ از »خودبیگانگی فرهنگی» شده است. از خودبیگانه فرهنگی یعنی جامعه ای که با فرهنگ خودی بیگانه و با فرهنگ بیگانه، خودی است. من از بیگانگان هرگز ننالم/که هرچه کرد با من آشنا کرد. نویسنده : محمد امین نوروزی انتهای پیام/س
92/11/13 - 14:09
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 170]